شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگترین کارخانه تولیدکننده کاغذ ایران است و مجوز بهرهبرداری از بالغ بر ۱۵۰ هزار هکتار از جنگلهای شمال کشور را برای تولید انواع کاغذ از آنها دارد. اما از قطع درختان نشانهگذاری شده تا تبدیل آنها به چیپس چوب و تولید خمیر از این خُرده چوبها و تبدیل این خمیر به کاغذ تحریر و روزنامه و ساخت کتاب و روزنامه از این خمیرها، راهی سخت و طولانی طی میشود.
به گزارش زیست آنلاین به نقل از اواخر هفته گذشته شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، میزبان جمعی از خبرنگاران رسانههای گروهی بود که طی سفری ۲ روزه و بازدید از این شرکت، تا حدودی با روند تولید کاغذهای مختلف در بزرگترین کارخانه تولید کننده کاغذ ایران آشنا شدند.
به گفته مسئولان شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، برای راهاندازی این کارخانه ۶۰۰ میلیون دلار آمریکا شامل سرمایهگذاری ریالی و ارزی و هزینههای فاینانس، سرمایهگذاری شده است. شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران یک شرکت سهامی عام است که مطالعات اولیه آن در سال ۱۳۵۱ آغاز شده و نهایتاً در سال ۱۳۷۶ به بهرهبرداری رسیده است. آنها اصلیترین اهداف این شرکت را حفظ و احیاء و بهرهبرداری اصولی از جنگلهای کرانه دریای خزر، کاهش وابستگی کشور به واردات کاغذ، کاهش خروج ارز از کشور، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه و کشور و رشد و توسعه تخصصهای امور جنگل و صنعت کاغذسازی میدانند.
محصولات تولیدی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، شامل کاغذ روزنامه در گراماژهای ۴۵، ۴۸.۸ و ۵۲ به صورت رول و شیت، کاغذ چاپ و تحریر در گراماژهای ۵۰، ۶۰، ۷۰، ۷۵ و ۸۰ به صورت رول و شیت، کاغذ کرافت لاینر قهوهای در گراماژهای ۷۰، ۸۰، ۱۱۳، ۱۲۰، ۱۳۰ و ۱۳۵ ۱۳۵ به صورت رول، کاغذ کرافت لاینر سفید در گراماژهای ۱۱۳ و ۱۲۰ به صورت رول، کاغذ لاینر سفید در گراماژهای ۷۵، ۸۰ و ۱۰۰ به صورت رول، کاغذ تست لاینر در گراماژهای ۱۰۰ و ۱۴۰ به صورت رول، کاغذ روتو گراور در گراماژهای ۵۵، ۶۰، ۷۰، ۷۵ و ۸۰ به صورت رول و شیت، کاغذ فلوتینگ در گراماژهای ۱۱۳، ۱۲۰، ۱۲۷، ۱۴۰، ۱۵۰، ۱۶۰ و ۱۷۵ به صورت رول و شیت است.
چیزی که در نگاه اول توجه کسانی را که برای نخستین بار از شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بازدید میکنند، به خود جلب میکند، وسعت این شرکت است. مهندس شادپور که در این بازدید دو ساعته توضیحات لازم را به خبرنگاران ارائه میکرد، مساحت کارخانه را ۷۰۰ هکتار اعلام کرد و گفت: «ظرفیت تولید شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، میزبان مجموعاً ۱۷۵ هزار تن شامل ۹۰ هزار تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵ هزار تن کاغذ فلوتینگ است که سال گذشته برای اولین بار رکورد تولید را شکستیم و به جای ۱۷۵ هزار تن، ۱۹۲ هزار تن انواع کاغذ تولید کردیم».
یکی از واحدهای اصلی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، واحد تولید خرده چوب (چیپس) است که کارکرد آن خمیرسازی برای تولید کاغذ است. در این واحد که بوی خاص آن سراسر محوطه مربوطه را دربرگرفته است، هر ۱۶ ساعت ۴۴۰۰ مترمکعب خرده چوب تولید میشود که برای تولید این میزان خرده چوب، ۴۳۰ هزار مترمکعب چوب لازم است. این شرکت، خمیر مورد نیاز برای تولید کاغذهای روزنامه و چاپ و تحریر را از درختهای راش تامین میکند که این خمیر اصطلاحاً CMP نام دارد. همچنین برای تولید انواع کاغذهای فلوتینگ، این شرکت از گونهای دیگر از درختها استفاده میکند و خمیری که در نهایت از خرده چوبهای این درختها به دست میآید، اصطلاحاً NSSC نام دارد.
تولید خرده چوب (چیپس) از درخت برای تهیه خمیر کاغذ
هر شبانهروز در شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران ۲۷۶ تن کاغذ روزنامه و ۲۴۱ تن کاغذ چاپ و تحریر تولید میشود و در مجموع، سرعت ماشینهای تولیدکننده این کاغذها، ۱۰۰۰ متر در دقیقه است. این کارخانه همچنین در شبانهروز ۲۵۸ تن کاغذ فلوتینگ تولید میکند که سرعت ماشینهای تولیدکننده این نوع کاغذ نیز ۶۰۰ متر در دقیقه است.
یکی از واحدهای جالب و در عین حال بسیار حیاتی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، واحد تصفیه آب آن است. مهندس شادپور گفت که این واحد، بزرگترین پساب صنعتی ایران است و نکته جالبتر آنکه هیچ یک از کارکنان شرکت در این واحد کار نمیکنند و تمام امور آن به صورت مکانیزه و بدون نیاز به نیروی انسانی انجام میشود. این پساب به صورت آنلاین به سیستم مرکزی سازمان محیط زیست متصل است تا هرگونه فعالیت مشکوک در جهت تخریب محیط زیست در آن کنترل شود.
به گفته شادپور، در این واحد کار تولید و تصفیه آب برای تامین مصارف آب صنعتی کارخانه، آب آشامیدنی و آب مورد نیاز برای موارد آتش نشانی انجام میشود. در این قسمت روزانه ۲۸ هزار و ۵۱۲ مترمکعب آب تولید و تصفیه میشود. در این قسمت تصفیه پساب صنعتی طی فرآیندهای تصفیه فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی و با هدف رسیدن به استانداردهای زیست محیطی انجام و روزانه ۲۰ هزار و ۳۵۲ متر مکعب پساب صنعتی تصفیه میشود.
این کارشناس شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران همچنین گفت که برای تست آبی که در این قسمت تصفیه میشود، چند مزرعه و برکه در قسمتهای خروجی آن ساخته شده که ماهیها در درون این برکه ـ که از آب پساب کارخانه تصفیه شده است ـ بدون کمترین مشکلی به زیست خود ادامه میدهند. همچنین تمام فضای سبز محوطه وسیع این کارخانه با آب تصفیه شده این پساب آبیاری میشود و از این بابت هم تاکنون مشکلی به وجود نیامده است.
واحد تصفیه پساب صنعتی
شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران اجازه بهرهبرداری از بیش از ۱۵۰ هزار هکتار از جنگلهای شمال را در اختیار دارد اما بنا بر اعلام مسئولان آن، این شرکت بدون اجازه کارشناسان اداره کل منابع طبیعی مازندران حق قطع حتی یک اصله درخت را هم ندارد و تنها درختهایی که توسط این کارشناسان شمارهگذاری شدهاند، برای تولید کاغذ قطع خواهند شد. این درختها هم عمدتاً درختهای فرسوده را شامل میشوند.
نهالهایی که به جای درختان فرسوده کاشته میشوند
خبرنگاران در این بازدید، مقادیر زیادی کاغذهای کهنه که پس از دستهبندی روی هم انبار شده بود، دیدند که راهنمای این بازدید به آنها گفت که اینها کاغذهایی است که به شیوه بازیافت از سراسر کشور به شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران آمده و پس از انجام کارهای فراوری، دوباره تبدیل به کاغذ مصرفی میشوند.
این شرکت برای تهیه خمیر نهایی به منظور تولید کاغذ، خمیر الیاف را از برخی کشورها وارد میکند و پس از ترکیب کردن آن با ۱۵ درصد خمیر داخلی، خمیر لازم برای تولید کاغذ تحریر و فلوتینگ را فراهم میکند. البته در مورد اخیر این شرکت تنها لایه خام فلوتینگ را تولید میکند و اساساً کارخانه کارتنسازی نیست. نحوه تولید این نوع کاغذها هم به این ترتیب است که خمیر در قسمت ابتدایی ماشین تصفیه و سپس توسط وکیومهایی، مکش میشود و در نهایت در قسمت خشک کن، ماحصل نهایی که همان کاغذ فلوتینگ است، به صورت زیگزاگ از آن عبور میکند.
نمونهای از راههای ساخته شده در جنگلهای تحت اختیار کارخانه
یکی دیگر از واحدهای مهم شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، بخش راهسازی آن است. مسئولان این کارخانه، واحد راهسازی را یکی از موفقترین واحدهای اجرایی بخش جنگل به حساب میدانند. تا پایان سال ۱۳۸۹ حدود ۱۱۰۰ کیلومتر انواع جاده جنگلی در اطراف این کارخانه و در مسیر دسترسی به جنگلهای در اختیار آن کشیده شده است.
ابوالفضل روغنی گلپایگانی، مدیرعامل شرکت در جمع خبرنگاران گفت: یکی از عواملی که از آتش گرفتن این جنگلها در آتش سوزی چند سال پیش جنگلهای مازندران و گلستان جلوگیری کرد، همین جادهها بوده است، چرا که امکان دسترسی سریع به محلهای آتش گرفته و اطفاء سریع حریق را فراهم کردهاند. در عین حال روستاییان اطراف از بخش عمدهای از این جادهها به عنوان راههای ارتباطی و مواصلاتی استفاده میکنند.
شاید بهتر این باشد که گزارش بازدید از شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران را با شعری که روی یکی از سیلوهای نگهداری رولهای کاغذ ـ شاید توسط یکی از کارکنان این کارخانه ـ ماندگار شده است، به پایان برد:
چگونه شرح دهم لحظه لحظه خود را
برای این همیشه ناباور خیالپرست