ماجراهای ساخت سد ایلیسو در ترکیه

در حال حاضر کمبودآب به عنوان مسئله جدی منطقه خاورمیانه شناخته شده است و با گذشت زمان نیز بر اهمیت آن افزوده می شود، ساخت سد ایلیسو در ترکیه نیز در وخامت اوضاع تاثیر گذار بوده و می تواند موجب ایجاد فجایع و وقایع ناگوار زیست محیطی به ویژه برای کشور های عراق و ایران و خود ترکیه باشد.
به طوری که در مقاله ای که در سایت springer، منتشر شده است، از آب به عنوان یک دغدغه جدی و مسئله امنیتی نام برده شده و به نگرانی هایی در زمینه خطرات زیست محیطی ساخت این سد پرداخته شده است.

ارتباطات داخلی و بین المللی : مبارزه علیه سد ایلیسو ترکیهدر گزارش springer، همچنین اشاره شده است که به جهت تاثیرات عمیق و مخرب زیست محیطی، مخالفت با ساخت و آبگیری از سد ایلیسو " Ilısu Dam " امری ضروری است.
اما در حالی که این موضوع با مخالفت های محلی، سازمان های غیر دولتی، اعتراضات بین المللی نیزمواجه بوده است، به نظر می رسد، دولت ترکیه نسبت به جوامع محلی و تاثیرات زیست محیطی حاصل از این اقدام بی توجه بوده و تا کنون واکنشی در راستای مخالفت ها و اعتراض ها نشان نداده است.

تبعات ساخت سد ایلیسو برای ترکیهبه گزارش سایت business-humanrights ساخت این سد اول از همه تبعات جبران ناپذیری برای خود ترکیه ایجاد خواهد کرد، به عبارتی، می توان گفت ترکیه با ساخت سد ایلیسو بر روی ارزش های فرهنگی و محیط زیستی خود نیز تاثیر گذار خواهد بود.

در خود ترکیه نیز مبارزه علیه پروژه سد ایلیسو که در رودخانه تیگر ساخته می شود، در حال پیشروی است، زیرا ساخت این سد باعث می شود که شهر باستانی Hasankeyf تحت تاثیر قرار گیرد که این امر زندگی ۷۸،۰۰۰ نفر را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در واقع، مخالفان معتقدند این امر، محیط زیست و میراث فرهنگی این منطقه را ویران خواهد کرد .
همچنین در تاریخ ۲۹ اگوست ۲۰۱۷ نیز در گزارشات سایت خبری France ۲۴ نیز آمده است که، ساخت و احداث این سد موجب می شود که روستای Hasankeyf، (روستایی کوچک که دارای قدمتی ۱۲،۰۰۰ ساله است) خیلی زود، در زیر آب فرو رود و به تاریخ خود پایان دهد، بر طبق اظهارات ساکنین این روستا، آن ها به ویژه پس از اینکه دولت، در چند هفته گذشته با استفاده از دینامیت برای نابودی صخره های نزدیک این روستا اقدام نموده است، احساس نا امیدی می کنند.

رود ها و سد های بزرگ ترکیه به گزارش زیست آنلاین، کشور ترکیه سر چشمه رودهای مهمی نظیر دجله و فرات است. رود فرات از کوهستان‌های شرق آناتولی واقع در کشور ترکیه منشا گرفته و به سمت کشورهای سوریه، عراق و خلیج فارس و رود دجله از دامنه جنوبی رشته کوه توروس واقع در در شرق ترکیه سرچشمه گرفته و در میانه راه خود از شهرهای بزرگی در کشور عراق نظیر بغداد و موصل عبور می کند.
اما موقعیت جغرافیایی این دو رود بدان جهت که سرانجام با ورود به کارون و پیوستن به هم، اروند رود را تشکیل داده و در نهایت به خلیج فارس سرازیر می گردند، برای ایران نیز بسیار مهم و حیاتی به شمار می رود.

۱) طرح اجرای پروژه آناتولی(سد آتاتورک)در سال ۱۹۹۲ دولت ترکیه بدون در نظر گرفتن حقابه کشورهای دیگر، با افتتاح سدی بزرگ بر رود فرات، تحت عنوان آتاتورک کشورهای جنوبی و همسایه خود را تحت تاثیر بسیار قرار داد.
در واقع طرح اجرای پروژه آناتولی جنوب شرقی (GAP) برای اولین بار در سال ۱۹۳۶ شکل گرفت و از سال ۱۹۸۰ به شکل جدی دنبال شد و زمان برآورد شده برای اجرایی شدن کامل این پروژه سی سال وهزینه آن ۳۲ میلیارد دلار بود.

سد آتاتورک، نخستین سازه بزرگ در سال ۱۹۹۲ تکمیل شد که از آن به عنوان بزرگترین سد اروپا و ترکیه و پنجمین سد بزرگ جهان نام برده می شود. همچنین این سد به لحاظ تولید برق آبی، جایگاه سوم جهانی را به خود اختصاص می دهد.
به نظر می رسد، این تصمیم خود محورانه که عملا موجب ایجاد و گسترش بیابان زایی در عراق و نهایتا تشکیل گرد و غبار در غرب ایران شده بود، مجددا با افتتاح سد ایلیسو تکرار میشود.

۲) طرح اجرای پروژه ساخت سد ایلیسوبر اساس گزارشات و اخبار منتشر شده، ترکیه بار دیگر قصددارد با احداث سد دیگری با نام ایلیسو، این بار بر روی رود دجله بر اقدامات مخرب خود پیشین خود شدت بیشتری بیافزاید.

بررسی ها حاکی از آن است که این سد با وجود دارا بودن ظرفیتی سه برابر سد کرخه (بزرگ ترین سد ایران) ، از سرازیر شدن ۵۶ درصد منابع آب از سوی رود دجله به خاک عراق جلوگیری خواهد کرد.

ترکیه، این عامل نگرانی زیست محیطی را از سال ۲۰۰۶ آغاز کرده بودساخت این سد از سال ۲۰۰۶ آغاز شد و پیش بینی می شود با بودجه‌ای حدود ۱.۵ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۹ به اتمام برسد. همچنین اعلام شده که نیروگاه این سد به کمک شش توربین تولید برق با ظرفیت ۱۲۰۰مگاوات ، چند میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند.
در شهریور ماه ۱۳۹۵، دکتر اعظم الواش، مدیر محیط زیست وقت عراق اظهار کرد: احداث سد ایلیسو در خشکی زمین های کشاورزی عراق سهم بسزایی دارد و در طول زمان موجب نابودی تمدن چند هزار ساله عراق خواهد شد.

تاثیر ساخت سد ایلیسو در کشور ایراندر همین سال، محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نیز در خصوص احداث سد ایلسیو بیان کرد: سد های ساخته شده در ترکیه مانع ورود آب از سوی سرچشمه های اصلی دجله و فرات خواهد شد که این امر با خشک شدن تالاب های واقع در عراق و سوریه، بزرگ ترین کانون بحرانی ریزگرد را نیز در کشور ما رقم خواهد زد .

وی همچنین اظهار داشت: با ادامه روند ممانعت ترکیه از ورود آب فرات به عراق و در صورت نهایی شدن این سد، به طور جدی با آسیب های جبران ناپذیر زیست محیطی رو به رو خواهیم شد، به عنوان مثال، مرگ تالاب هورالعظیم یکی از فاجعه های زیست محیطی حتمی بر جای مانده از احداث این سد خواهد بود.
درویش با اشاره به ایجاد و گسترش بحران ریزگرد در همه نقاط کشور افزود: لزوم جلوگیری هرچه سریع تر از تکمیل افتتاح این طرح، بسیار ضروری است.

تکذیب خبر آبگیری سد ایلیسواما به تازگی در روایتی دیگر از گفتگوی آژانس خبری ANF با ارجان ايبوگا، عضو جنبش اكولوژيكي مزوپوتاميا و نجات حسن كيف، منتشر شد که خبرهایی در خصوص احداث و آبگیری این سد صحت ندارد.
شركت دولتي آب DSI نیز بیان کرد که برای منحرف کردن دجله سه تونل انحرافی در نظر گرفته شده بود که در حال حاضر یکی از آن ها بسته شده است، اما بر اساس ااعلام شركت DSI، آبگيري با بسته شدن تونل سوم آغاز خواهد شد و انجام این امر، تا ۶ ماه آینده میسر نخواهد بود.
این آژانس خبری، بیانیه آغاز آبگیری سد ایلسیو را شگردی تبلیغاتی در راستای به ثمر رسانیدن بعضی اهداف و سیاست ها به دلیل نزدیکی انتخابات ترکیه برشمرد.

اما حتی با وجود تکذیب این خبر، واکنش ها در این خصوص خاتمه نیافت، به دلیل آن که حجم آب ورودی به رودخانه دجله در عراق نشانگر آن بود که این اتفاق رخ داده است.
نکته جالب توجه آن است که با توجه به مرزی بودن این سد و وابستگی زیست محیطی کشورهای همسایه نظیر عراق و ایران به آن، ساخت این سازه در گرو مجوزهای قانونی بین المللی و کسب رضایت کشورهای ایران و عراق امکان پذیر است که البته به نظر می رسد، که دولت ترکیه بدون اخذ مجوزهای قانونی مذبور از سوی مجامع بین المللی در حال احداث این سد می باشد.

با شرایط مذکور و با احتمال جدی ایجاد وقایع فاجعه انگیز زیست محیطی در آینده نزدیک کشور، نیازمند توجه و پیگیری های شدید تری از جانب مسئولین کشور خصوصا از طریق مجامع بین‌المللی و مذاکرات دوجانبه یا چندجانبه هستیم.

https://zistonline.com/vdcj8hem.uqehxzsffu.html