زیست آنلاین :کاپ (COP) مخفف عبارت کنفرانس اعضا (Conference of Parties) است که برای نشست سالیانه چارچوب سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی به کارمی‌رود. ایران درکاپ ۲۱ که در پاریس برگزار شد مانند تمام کشورهای دیگر کاهش داوطلبانه انتشار گازهای گلخانه¬ای را در حد چهار درصد در برنامه پیشنهادی خود به سازمان ملل ارائه نمود

که به گفته دکتر بهرام طاهری، مشاور وزیر و مدیرکل دفتر محیط زیست، ایمنی، بهداشت و امور اجتماعی وزارت نیرو چنانچه این مصوبه از سوی نهادهای نظارتی ایران به تصویب نرسد وضعیت ایران از ملت عضو به عضو ناظر تبدیل خواهدشد. زیست آنلاین درگفتگو بامشاور وزیر و مدیرکل دفتر محیط زیست، ایمنی، بهداشت و امور اجتماعی وزارت نیرو به تشریح اقدامات صورت گرفته این وزارتخانه در حوزه محیط زیست پرداخته است. وی رویکرد وزارت نیرو در دفتر ESSH این وزارتخانه را شناسایی نظام مند تشکل ها برمبنای یک فرآیند سیستمی و فرهنگ سازی رفتار مسئولانه درقبال حقوق و مسئولیت های اجتماعی و احترام به طبیعت عنوان کرد. درادامه مصاحبه زیست آنلاین با مشاور وزیر و مدیرکل دفتر محیط زیست، ایمنی، بهداشت و اموراجتماعی وزارت نیرو را بخوانید:


برنامه وزارتخانه برای ردپای آب و ردپای کربن چیست؟ شورای عالی انرژی چه تصمیمی گرفته است؟
در سال ۲۰۱۵ ایران تعهد کرد که به طور داوطلبانه در مجموع ۱۲ درصد نسبت به مبنای سال ۲۰۱۰ کاهش انتشار گازهای گلخانه ای داشته باشد. گفتنی است مجموع گازهای گلخانه ای متساعده ایران بر مبنای سال ۲۰۱۰ طی گزارشی به سازمان ملل و سایر نهادهای بین المللی در مجموع ۸۵۱ میلیون تن اعلام شد که برای بخش انرژی بالغ بر ۶۹۹ میلیون تن، صنعت حدود ۷۰ میلیون تن، کشاورزی ۴۴ میلیون تن، پسماندها ۲۸ میلیون تن و جنگل ۹ میلیون تن در نظر گرفته شده و ایران پذیرفته بر مبنای تعهد خود و برنامه های ملی بهبود بهره وری انرژی، ۴ درصد از این میزان را داوطبانه کاهش داده و ۸ درصد نیز درصورت رفع تمامی تحریم ها، تسهیل تعاملات بانکی، استفاده از مکانیزم های مالی بین المللی و انتقال فناوری های مرتبط کاهش دهد. البته یک فرایند تصویب و بررسی دیگر برای این پیشنهاد جدای از پذیرش هیئت دولت از سوی مجلس و شورای نگهبان وجود دارد که هنوز در دست بررسی است و نتیجه نهایی آن اعلام نشده است. البته ذکر این نکته ضروری است که چنانچه تا سال آینده این مسئله به تایید جمهوری اسلامی ایران نرسد و تصویب نشود، ایران از عضویت کاپ خارج و به یک عضو ناظر تبدیل می شود.


آیا مناسب است که ایران این تعهدات را بپذیرد یا نه؟
 رویکردهای متفاوتی در پاسخ به این سوال وجود دارد. برخی معتقدند ورود به این تعهد بین المللی به مفهوم کاهش نیاز به سوخت های فسیلی و آسیب زننده به ایران به عنوان یک کشور صادرکننده سوخت است. پیش بینی آینده در زمینه تقاضای سوخت های فسیلی مثبت است چراکه کشورهای درحال توسعه، در حال افزایش مصرف سوخت هستند .در حال حاضر روزانه حدود ۹۲.۵ میلیون بشکه نفت در جهان مصرف می شود و پیش بینی ها حاکی از آن است که این میزان درحدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در روز تثبیت شود و درکنار آن فناوری های CCS و CCUS در جمع آوری و استفاده از دی اکسیدکربن به عنوان مکانیزم کنترل انتشار گازهای گلخانه ای به کار گرفته شود.


به نظر شما کاهش ۱۲ درصدی گازهای گلخانه ای ایران تأثیری در کل فرآیند دارد و آیا این میزان می تواند تهدیدکننده باشد؟
ایران تنها کشوری نیست که در زمینه تولید، مصرف و صادرات سوخت های فسیلی فعال است  و در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای متعهد شده است. اما عدم وجود هماهنگی بین کشورهای عضو اوپک می تواند سبب شود یک کشور به تنهایی نتواند در فرآیند کاهش گازهای گلخانه ای مؤثر عمل کند. حتی موضع گیری های سیاسی کشورها نیز در این فرایند موثر است برای مثال کشورهای عضو اتحادیه اروپا با هم موضع می گیرند. اما آیا کشورهای عضو اوپک هم موضع گیری یکسان و هماهنگی با یکدیگر خواهند داشت؟ پاسخ به این سوال دقت زیادی می طلبد چون به اعتقاد برخی کارشناسان ورود به این مسئله می تواند از طرفی به منافع ملی آسیب برساند و از طرف دیگر می تواند ایجاد کننده منافعی برای کشور باشد.


وزارت نیرو لیستی از تشکل های فعال در حوزه رد پای آب و کربن که می توانند بازوی وزارت خانه باشند تهیه کرده است؟
به اعتقاد من برای حصول اهداف باید کارها براساس استراتژی های هوشمند، سیستمی و فرآیندهای نتیجه گرا استوار باشد، یعنی هم از لحاظ استراتژی، فرآیندی و هم ساختاری برنامه ریزی شده باشد. بنابراین در گام نخست دفتر محیط زیست، ایمنی، بهداشت وا مور اجتماعی (ESSH) را که در وزارتخانه وجود نداشت با حمایت وزیر محترم سابق و جناب آقای مهندس چیت چیان و مصوبه شورای معاونین وزارتخانه از یک سال قبل راه اندازی کردیم و در اساسنامه ای که تدوین نمودیم به مواردی که در بالا به آن اشاره شد و دیگر مطالب مهم تاکید گردید. از اینرو چون مسئولیت اجتماعی برایمان از اهمیت خاصی برخوردار بود، وزارت نیرو تنها وزارتخانه ای شد که واحد مسئولیت اجتماعی را به فعالیت های خود اضافه کرد و از طریق مسئول واحد اجتماعی دفتر ESSH ارتباط با تشکل ها را آغاز کرد. جلسات متعددی با وزارت کشور برگزار کردیم و از آنها لیست کلیه تشکل های ایران را به همراه زمینه فعالیت آنها خواستار شدیم و در حال حاضر این لیست در حال تهیه می باشد.
شناسایی نظام مند تشکل ها بر مبنای یک فرایند سیستمی و به کمک وزارت کشور، در راستای اولویت بندی و برنامه ریزی فعالیت های خودمان برای فعال کردن نیروهای اجتماعی به عنوان اصلی ترین ذینفع فعالیت های زیرساختی وزارت نیرو برای مقابله با بحران های پیش رو بود چراکه معتقدیم بدون حمایت مردم دستیابی به اهداف در مقیاس های کلان ملی و اجتماعی امکان پذیر نخواهد بود و وزارت کشور یکی از اصلی ترین شرکای ما در شکل گیری درست این جریان است.


آیا وزارت نیرو قصد فراخوان عمومی برای شناسایی و دعوت به همکاری از تشکل هایی که در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای فعالیت می کنند  را ندارد؟
قطعا پس از شناسایی و ارزیابی اولیه، از رسانه ها و کانال های ارتباطی دیگر در راستای نیل به اهدافمان استفاده خواهیم کردم اما به شخصه به فرآیندهای سیستمی معتقدم. بسیاری از ناهنجاری های موجود در جامعه به دلیل نبود ساختار دهی سیستمی به فرآیندهاست و اگر میخواهیم درست عمل کنیم روال درست در شناسایی تشکل ها، آغاز حرکت باهمکاری و از سمت وزارت کشور است که تشکل های مردمی در آنجا ثبت شده اند.
وزارت نیرو یک حرکت و رویکرد ناشی از شناسایی ابعاد در هم تنیده یا NEXUS آب و انرژی با دیگر عوامل محیطی مانند محیط زیست، تغییر اقلیم، خاک، غذا و انتقال آن به مردم را آغاز کرده است. جناب آقای دکتر کلانتری، معاون محترم رئیس جمهور نیز موضوع نیاز به هماهنگ سازی و استاندارد سازی HSE را در کل زیر مجموعه های دولت و سازمان های دیگر مطرح و اعلام داشته اند، رویکرد علمی در هم تنیده عوامل طبیعی و محیطی باید مبنای تصمیم سازی مسئولان ارشد کشور و پاسخگویی به ذینفعان بخشی باید باشد. چون اعتقاد بر این است که پاسخگویی به مسائل زیست محیطی بدون توجه به سایر مسائل امکان پذیر نیست و بایستی رویکرد سیستمی را در آن مدنظر قرار داد. همین مسئله عاملی بود برای ایجاد یک کارگروه در وزارت نیرو و محیط زیست با رویکرد هم بست ها (NEXUS). بنابراین، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست تمایل زیادی به کار بر روی رویکرد NEXUS و فرهنگ سازی و فراگیر شدن این رویکرد در ایجاد درک و دانش مناسب و مرتبط، ایجاد همکاری های بین سازمانی و ایجاد فرآیند قانون گذاری و سیاست گذاری نشان داده و اعلام آمادگی کرده است.
جای خوشوقتی است که عین همین موارد یعنی حفاظت از محیط زیست، توسعه پایدار، توجه به نظرات کلیه ذینفعان و مشارکت دادن آن در فرآیند تصمیم سازی و علمی کردن این فرآیند باتوجه به هم بست های موجود در رأس و قلب برنامه های پیشنهادی وزیر محترم نیرو جناب آقای دکتر اردکانیان به مجلس محترم بود که مورد تصویب قوه مقننه درکنار قوه اجراییه قرار گرفته است.


وزارت نیرو چه اقدامی در راستای افزایش بهره وری انرزی و سبز کردن مجموعه خود داشته است ؟
نام ستاد وزارت نیرو در میان ۸ سازمانی است که در کارنامه مدیریت سبز کشور، نمره ۲۰ گرفته است و یکی از دلایل کسب این رتبه، استفاده از سیستم های مدیریت ساختمان (BMS) در فرآیند گرمایش و سرمایش سازمان است درکنار دیگر ملاحظات رعایت شده در این وزارت براساس دستورالعمل های مدیریت سبز است.


این رتبه بندی بر چه اساسی صورت گرفته است؟
براساس متن قانون یکسری موارد بایستی از سوی شرکت ها رعایت شود و معیار سنجش در این رتبه بندی استاندارد نیست. متن قانون را نیز سازمان حفاظت از محیط زیست تدوین و تایید کرده است.


ارتباط رد پای آب و کربن در اقتصاد سبز چه میزان است؟
درابطه با تغییر اقلیم، دنیا بیش از دو دهه است که در حال مطالعه و برنامه ریزی است و مبانی محاسبات و آمار و در واقع متدولوژی یا روش شناسی آمار، دستور العمل های سازمان ملل بوده تا قابلیت مقایسه در سطح بین المللی را داشته باشد. برای مثال میزان انتشاران گازهای گلخانه ای و یا دی اکسیدکربن را اگر به درآمد ناخالص ملی تقسیم کنیم، عدد بسیار بالایی نسبت به استانداردهای جهانی به دست می آوریم که درقبال نرخ تبدیل رسمی ارز در حدود ۲ کیلوگرم به ازای هر دلار و به ازای تولید ناخالص ملی برمبنای قدرت خرید ارز ملی تعدادی در حدود نیم کیلوگرم به ازای هر دلار قدرت خرید ملی در درآمد ناخالص ملی است و این عددی است که بایستی کاهش دهیم.
برنامه ای بسیار هوشمندانه و دقیق لازم است به نرخ رشد درآمد ناخالص ملی را  از رشد انتشار گازهای گلخانه ای یا مصرف انرژی مجزا کرد. حجم صادرات و مصرف ملی نفت و گاز کشور ما چیزی حدود ۲/۲ میلیارد معادل بشکه نفت و در نتیجه می بینیم که اگر بهای متوسط یک بشکه نفت را ۵۰ دلار فرض کنیم بخش قابل توجهی از تولید ناخالصی ملی کشور سهم نفت و انرژی است.
همچنین سالیانه حدود صد میلیارد مترمکعب آب در کشاورزی و صنایع خود مصرف می کنیم پس آب عنصر اصلی در کشاورزی و چرخش صنایع و ایجاد تولید ناخالص داخلی است. کاری که ما به دنبال آن هستیم ایجاد فرهنگ و فرآیندهایی است که رشد تولید ناخالص داخلی را از منابع اولیه مانند انرژی و آب جدا کنیم و این همان استراتژی کلانی است که بایستی تشکل های ما روی آن تأکید نمایند. کشورهای توسعه یافته ای نظیر آلمان در کنار افزایش تولید ناخالص ملی، کاهش انتشار گاز گلخانه ای داشته اند حال آنکه در کشورمان نه تنها شاهد افزایش تولید و انتشار گاز گلخانه ای بوده ایم بلکه شاهد افرایش شدت مصرف انرژی به ازای واحد ارزش ناخالص تولید ملی بوده ایم. در نهایت اصلاح این امور به مفهوم رفتار مسئولانه و احترام گذاشتن به طبیعت است. در راستای رد پای کربن در برنامه ششم توسعه وزارت نیرو در نظر دارد ۵ هزار مگاوات انرژی نو را وارد مدار کند. لذا اگر به سؤال سوم شما که در رابطه با اینکه کاهش ۱۲ درصدی (۴درصد داوطلبانه و ۸درصد مشارکتی) انتشار گازهای گلخانه ای برای ایران می تواند تهدید باشید یا خیر، اکنون پاسخ روشن تری جدای از لزوم هوشمندی پاسخ می توان داد.
کاهش شدت انرژی جزیی از برنامه های کلان ملی جمهوری اسلامی ایران در شورای عالی انرژی و شورای عالی محیط زیست و همینطور وزارت نیرو بوده است. لذا اقدام در کاهش انتشار حتی پیش از کاپ ۲۱ در دستور کار ملی قرار داشته است ولی همواره تأکید اینجانب بر این بوده است که اصلی به نام Additionality در قوانین تغییراقلیم که شاید آن را اصل "مکمل بودن" بتوان نامید و لذا کاهش انتشار و آلاینده ها از جمله گازهای گلخانه ای باید مبنای کار باشد تا ضمن افزایش بهره وری که از اصول برنامه های ملی ماست، ردپای قانونی لازم برای استفاده از فناوری هاو مکانیزم های مالی بین المللی را در چارچوب های مصوب ملی ببینیم زیرا استفاده از این امکانات که به عنوان جریمه های ضمنی براساس کشورهای توسعه یافته درقبال ایجاد فرصت توسعه در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته گذاشته شده است بخشی از حقوق مسلم مردم و کشور ایران است و قطعا جمهوری اسلامی با باقی ماندن در فرآیند کاپ به عنوان عضو باید از هر دو فرصت مالی و فناوری پیش بینی شده در این مکانیزم استفاده کند و نهایتاً خروج از کاپ قطعاً نه تنها منجر به عدم امکان بهره مندی هوشمندانه از این مکانیزم ها خواهد بود  و فرصت توسعه ی فناوری های مرتبط و استفاده از منابع مالی مرتبط را از ایران با حداقل هزینه ها خواهد گرفت و امکان اعمال نظرات جمهوری اسلامی ایران در فرآیند تصمیم سازی ها در کاپ های آینده را سلب خواهد نمود، بلکه هیچ تضمینی وجود ندارد که از طریق اعمال چارچوب های بین اللملی از طریق سازمان ملل متحد و یا تجارب جهانی کشور ایران در آینده اجرای مصوبات کاپ به لحاظ فرآیندهای قانونی و تجاری آتی که در تدوین آنها به لحاظ خروج از کاپ نقشی نداشته است. علاوه بر همه اینها، جلوگیری از آثار منفی تغییراقلیم که بیشترین خسارات آن به کشورهای ناحیه خاورمیانه و دیگر کشورهای مستقر در این عرض جغرافیایی وارد خواهد شد، باید از اولویت های درجه اول کشور بوده و ایران می تواند بدون نگرانی از تأثیر منفی آن بر بازار نفت که بهره وری ایران تعیین کننده ترین نقش را در تعیین جهت و مسیر آن ندارد به احقاق حقوق خود، اخذ فناوری ها و منابع مالی مرتبط بپردازد.