زیست آنلاین: چالش ‌های بومی ‌سازی، استانداردها و کیفیت تجهیزات انرژی‌ های تجدیدپذیر در چهارمین کنفرانس انرژی ‌های تجدیدپذیر به بحث و بررسی گذاشته شد. فرهنگی، عضو هیئت ‌مدیره انجمن انرژی ‌های تجدیدپذیر ایران و عضو هیئت ‌علمی دانشگاه تهران، امانی، مدیرکل دفتر توسعه فناوری و حمایت ‌های فنی ساتبا، جاوید میلانی، مدیرعامل شرکت تأمین انرژی برق ایرانیان، کیوان گردان، مدیرکل دفتر برق و الکترونیک وزارت صمت و دکتر موسوی، مدیرعامل انجمن انرژی‌ های تجدیدپذیر ایران، حاضرین در این میزگرد (پنل) بودند.

ضرورت تاسیس آزمایشگاه مرجع تست تجهیزات نیروگاه ‌های تجدیدپذیر فرهنگی، عضو هیئت ‌مدیره انجمن انرژی‌ های تجدیدپذیر ایران و عضو هیئت ‌علمی دانشگاه تهران در ابتدای میزگرد به لزوم نیاز به استاندارد سازی تجهیزات نیروگاه ‌های تجدیدپذیر تولید داخل از جمله موارد ایمنی مصرف‌کننده، ایمنی شبکه و حفظ کیفیت شبکه اشاره کرد و گفت با اشاره به وجود استانداردهای ملی تجهیزات نیروگاه‌های تجدیدپذیر ازجمله 48 استاندارد در زمینه نیروگاه ‌های فتوولتاییک، استاندارد سازی امری فانتزی نیست هرچند که یکی از مشکلات آن هزینه‌ بر بودن آن است.

وی با معرفی چند آزمایشگاه بین‌المللی از جمله آزمایشگاه‌ های فرانهوفر و مرکز تست شرکت BYD افزود: در کشور به وجود آزمایشگاه مرجع تست تجهیزات نیروگاه‌ های تجدیدپذیر نیاز است.

تعیین امتیاز فناوری تجهیزات نیروگاه ‌های پاک در ادامه امانی مديركل دفتر توسعه فناوري و حمایت ‌های فني و مشاوره ساتبا با اشاره به دستورالعمل حمایت از بومی ‌سازی فناوری نیروگاه‌ های تجدیدپذیر و پاک بیان داشت برای ارزیابی بومی‌ سازی تجهیزات نیروگاه‌ های تجدیدپذیر سه بخش زیر توسط قانون‌گذار در نظر گرفته ‌شده است:

اثبات ساخت تجهیز در داخل کشور (10 امتیاز) اثبات طراحی داخلی تجهیز (10 امتیاز) اثبات فرآیند انتقال تکنولوژی (10 امتیاز) وی افزود در بحث تولید داخل، دو تعریف اساسی وجود دارد:

سازندگان تجهیزات نیروگاه‌ های تجدیدپذیر و پاک نیروگاه استفاده‌کننده از تجهیزات ساخت داخل با این دو تقسیم‌ بندی قانون‌گذار برنامه ‌ریزی کرده است که در بخش اول تجهیزات مورد ارزیابی قرار گیرد که میزان بهره ‌مندی از امتیاز فناوری آن‌ها (سقف 30 امتیاز) مشخص شود. سپس اگر سرمایه‌گذار احداث ‌کننده نیروگاه این تجهیزات را در مجموعه خود استفاده کرده باشد، بعد از ارزیابی آن نیروگاه شامل ضریب تشویقی می‌شود که در تعرفه خرید تضمینی برق آن نیروگاه اعمال می‌شود. وی بیان داشت که در دستورالعمل موجود سه نیروگاه خورشیدی، بادی و برق‌آبی با توجه به اولویت‌ های موجود اجزای آن سهم ‌بندی شده است و وزن گرفته‌اند.

امانی گفت: این سهم‌ بندی با توجه به شرایط فعلی کشور صورت گرفته است و می‌تواند مطابق قانون در آینده تغییراتی داشته باشد. همچنین در ادامه نیز سهم و وزن دهی اجزای نیروگاه‌ های حرارتی زیست ‌توده مشابه سه نیروگاه ذکرشده تهیه ‌شده است و در چهار نوع زیر توسط وزیر نیرو ابلاغ خواهد شد:

نیروگاه‌ های زیست ‌توده احتراق مستقیم نیروگاه‌ های زیست ‌توده دفنی (لند فیل) نیروگاه‌ های زیست‌ توده گازی ساز نیروگاه ‌های زیست ‌توده نوع هاضم این ابلاغیه همراه با تغییرات پیش‌آمده در نرخ خرید تضمینی برق می‌تواند به توسعه نیروگاه‌ های زیست ‌توده کمک شایانی کند.

وی در ادامه به روند پیگیری درخواست متقاضیان تعیین امتیاز فناوری تجهیزات اشاره داشتند که علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق ایران و بخش بومی‌سازی آن به دستورالعمل‌های مربوطه دسترسی کامل پیدا کنند.

وی گفت: بازوی اجرایی و ارزیابی کارگروه ارزیابی بومی ‌سازی تجهیزات نیروگاه ‌های تجدیدپذیر و پاک پژوهشگاه نیرو است.

امانی بیان کرد طی فراخوان انجام ‌شده چندین مجموعه تولیدکننده داخلی جهت دریافت امتیاز فناوری تجهیزات مراجعه کرده‌اند که از جمله می‌توان به گروه انرژی ‌های تجدیدپذیر مپنا و شرکت تابان اشاره کرد. وی افزود اکثر این متقاضیان امتیازهای خوبی را دریافت کرده‌اند.

وی اشاره کرد سرمایه گذران نیروگاه ‌های تجدیدپذیر که درگذشته نیروگاه‌ خود را با تجهیزات دارای امتیاز فناوری راه ‌اندازی کرده‌اند و یا در آینده نسبت به این امر اقدام خواهند کرد، می‌تواند شامل اخذ امتیاز تشویقی شوند که به ‌طور مستقیم در نرخ خرید تضمینی برق اعمال می‌شود. نمونه‌ های افزایش نرخ خرید تضمینی برق با استفاده از تجهیزات دارای امتیاز در سایت ساتبا قرارداد شده است.

 وی در انتها بیان کرد اعضای کارگروه تعیین امتیاز فناوری تجهیزات نیروگاه‌ های پاک و فناور رویکرد مثبت و حمایتی درزمینه امتیازدهی این تجهیزات دارند و هنوز سخت‌ گیری برای دریافت استانداردهای لازم جهت دریافت امتیاز فناور صورت نمی‌گیرد تا بتوان تولید ملی را در سال حمایت از تولید ملی توسعه داد.

 ایران صادرکننده پنل خورشیدی می‌ شود در ادامه جاوید میلانی مدیرعامل شرکت تأمین انرژی برق ایرانیان (تابان) با اشاره به تاریخچه شرکت تابان بیان داشت که این شرکت سال 1395 تاسیس شده است و امروز با ظرفیت نامی 230 مگاوات در سال در حال فعالیت است. در ابتدای امر پنل ‌های تولیدی کارخانه تابان در چهار نیروگاه‌ تحت مالکیت شرکت تابان نصب ‌شده است. در سال 1398 با پایان روند نیروگاه فروش پنل‌ ها برای متقاضیان مختلف آغاز شد. این کارخانه رنج متنوعی از پنل ‌های پلی کریستال 320 و 325 وات و مونو کریستال 375 و 380 وات را تولید می‌کند.

وی بیان کرد امروزه یک دغدغه کلی درزمینه بومی‌ سازی تجهیزات نیروگاه‌ های برق تجدیدپذیر وجود دارد که در فضاهای مختلف مطرح می‌شود. عمدتاً همه ما فکر می‌کنیم زمانی که صحبت از تولید داخل می‌شود به این معنی است که صفر تا صد آن محصول در داخل کشور تولید شود. بدین معنی اگر قرار باشد پنل خورشیدی در ایران تولید شود تمام دستگاه ‌ها و ماشین‌ آلات ساخت داخل باشد، هیچ نیاز به واردات تجهیزات وجود نداشته باشد و تمام مواد خام نیز در داخل کشور تولید شود.

میلانی با نقد این تفکر بیان کرد که 95 درصد شرکت ‌های تولید پنل های خورشیدی وارد بخش کوچکی از زنجیره تولید پنل شده‌اند که این زنجیره از سلول فتوولتاییک تا ماژول فتوولتاییک را پوشش می‌دهد؛ چرا که این زنجیره می‌تواند با کمترین هزینه بیشترین ارزش را تولید می‌کند.

وی افزود: می‌توان بومی ‌سازی را از یک منظر دیگر مشاهده کرد. درحالی‌که خط تولید کارخانه ترکیب آلمان و چین است و در شرایط تحریم هیچ‌ گونه پشتیبانی از طرف ‌های خارجی دریافت نمی‌شود، بومی ‌سازی را می‌توان این‌ گونه تعریف کرد که ما چگونه این خط تولید را به کار بیندازیم، تعمیر و نگهداریم کنیم و آن را ارتقا بخشیم و محصولات جدید تولید کنیم.

میلانی گفت: چگونگی فرآیند تحقیق و توسعه و دریافت استانداردهای کیفی بین ‌المللی در شرایط تحریم نیز بخشی دیگر از مفهوم بومی ‌سازی تولید پنل ‌های خورشیدی در ایران می‌تواند باشد.

میلانی یکی از مشکلات بزرگ تولید پنل فتوولتاییک در کشور را عدم وجود آزمایشگاه مرجع دانست و بیان داشت که شرکت تابان در حال همکاری با پژوهشگاه نیرو جهت ایجاد آزمایشگاه مرجع هستند.

وی افزود با پرداخت هزینه زیاد و پیگیری ‌های حدود یک سال و گذراندن تست‌ های سخت، شرکت تابان موفق به دریافت گواهینامه ورژن 2016 استاندارد توف ریلند آلمان شد و کسب این استاندارد موفقیت بزرگی برای تولید پنل در ایران است. وی بیان داشت با اخذ این گواهینامه شرکت تابان می‌تواند وارد بازار صادرات پنل خورشیدی نیز شود و بازار هدف خود را تغییر دهد و کار را خود را توسعه بخشد. وی افزود این گواهینامه دو الزام مهم دارد.

یک آنکه پروسه ‌های تولید کارخانه تابان به‌ صورت مستمر و سالانه مورد بازدید قرار می‌گیرد و فرآیندهای تولید کارخانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

مورد دوم که از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است آن است که تولیدکننده پنل موظف است کلیه مواد اولیه خود را از شرکت ‌هایی تهیه کند که آن شرکت ‌ها نیز دارای استانداردهای مربوطه از توف ریلند آلمان باشند. لذا اگر شرکت تابان برای نمونه گلس پنل خود را از یک شرکت داخلی که دارای این استاندارد نباشد تهیه کند، سرتیفیکیت شرکت تابان باطل خواهد شد.

یکی از نکات مهم دیگر در زمینه بومی‌ سازی پنل‌ های خورشیدی در ایران این است که با توجه حجم تولید پنل فتوولتاییک ایجاد خط تولید گلس پنل های فتوولتاییک به‌ صرفه نخواهد بود و علی‌رغم مذاکرات صورت گرفته بین شرکت تابان و تعدادی از تولیدکنندگان داخلی، امکان تولید گلس پنل ‌های فتوولتاییک به دلیل عدم صرفه اقتصادی انجام‌ شده است.

 میلانی در این میزگرد تأکید داشت که شرکت تابان علاقه ‌مند به واردات نیست و واردات مواد اولیه برای این شرکت هزینه و زمان زیادی بخصوص در شرایط تحریم می‌برد، اما فضای تولیدی موجود در کشور این شرکت را مجبور به واردات مواد اولیه کرده است.

وی افزود واحد تحقیق و توسعه شرکت تابان به درجه‌ ای از پیشرفت رسیده است که قادر است نمونه ‌های جدیدی از پنل ‌های فتوولتاییک را که در جهان نیز به ‌ندرت تولید می‌شود را تولید کند که از آن جمله می‌توان به پنل دابل گلس اشاره کرد که می‌تواند در نمای ساختمان بکار رود. وی تولید پنل ‌های مونو کریستال هاف سل را جزو برنامه ‌های آتی این شرکت اعلام داشت.

وی بیان داشت: گارانتی و خدمات پس از فروش نیز جزو بومی ‌سازی یک فناوری قلمداد می‌شود. در شرایط تحریمی فعلی کشور در پشتیبانی از محصولات خارجی در ایران بسیار سخت است ولی شرکت تابان از محصولات خود به ‌طور کامل پشتیبانی می‌کند و گارانتی معتبر ارائه می‌کند و این مصداقی از بومی ‌سازی است.

وی افزود شرکت تابان به ‌هیچ ‌عنوان به دنبال این نیست که واردات پنل ‌های فتوولتاییک را محدود کند ولی باید بتوانند رقابت عادلانه داشته باشند تا بتوانند ادامه حیات داشته باشند.

وی درنهایت افزود اگر شرکت و کارخانه ‌ای در ایران قادر است مواد اولیه مورد نیاز کارخانه تابان را تولید کند این شرکت حاضر است که حتی با قیمتی بالاتر از نمونه وارداتی آن را خریداری کند و به آن ‌ها کمک کند که استانداردهای لازم را بگیرند.

زنجیره تولید پنل در ایران کامل می‌ شود کیوان گردان، مدیرکل دفتر برق و الکترونیک وزارت صمت نیز در ابتدای صحبت ‌های خود خاطر نشان کرد: تصمیمات وزارت صنعت به ‌صورت پویا است و با توجه به شرایط کشور می‌تواند تغییراتی داشته باشد

 وی افزود: به سرمایه گذران داخلی و خارجی که بدون استفاده از تسهیلات بانکی (ارزی و یا ریالی) و با سرمایه ‌گذاری شخصی تجهیزات نیروگاه‌ های خورشیدی را برای احداث نیروگاه دارای مجوز ساتبا وارد کرده‌اند، اجازه ترخیص از گمرک داده‌شده است.

وی افزود: دریافت استانداردهای بین‌المللی مورد تأکید وزارت صمت بوده است و بر همین اساس شرکت تابان توانسته است گواهینامه ‌های مربوطه را اخذ کند.

گردان بیان کرد: کسانی از تسهیلات قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» بهره می‌برند الزاماً باید از تولید داخل استفاده کنند. برای نمونه برخی از پروژه ‌هایی که 20 درصد از منابع مالی خود را از منابع داخلی تأمین کرده‌اند باید به همین میزان تولیدات داخلی را مورد استفاده قرار دهند.

وی با بیان این موضوع که در بحث معافیت گمرکی برای محصولاتی که نمونه داخلی دارند طبق قانون امکان معافیت گمرکی وجود ندارد افزود: به ‌منظور افزایش ظرفیت تولید داخلی، حقوق عوارض گمرکی با تعرفه 20 درصد به ‌طور مشابه برای پنل ‌های خورشیدی فتوولتاییک و انورترهای خورشیدی در نظر گرفته‌ شده است.

وی بیان کرد: خط تولید سلول خورشیدی که از اروپا خریداری ‌شده با 600 کانتینر در حال ورود به بندر شهید رجایی است و با راه ‌اندازی آن در سال پیشرو می‌توان زنجیره تولید پنل در ایران را کامل ‌تر کرد.

مدیرکل دفتر برق و الکترونیک وزارت صمت در جمع‌ بندی خاطرنشان کرد: وزارت صمت مسیر را بر روی سرمایه ‌گذاران داخلی و خارجی مسدود نکرده است و حمایت ‌های لازم از تولید داخل را دارد.

پیشنهاد پایانی موسوی، عضو انجمن انرژی ‌های تجدیدپذیر ایران  در پایان گفت: رویکردهای توسعه فناوری در دنیا از دو نوع زیر است:

رویکرد فشار فناوری است که دولت ‌های در پژوهشگاه ‌ها، دانشگاه‌ ها و مراکز تحقیق و توسعه سرمایه ‌گذاری کرده تا یک محصول فناورانه تولید و به مرحله تجاری ‌سازی برسد. رویکرد دوم، کشش بازار است که بدین معنا است با ایجاد شدن تقاضا از سمت بازار یک محصول فناورانه توسعه می‌یابد. وی افزود: رویکرد های تکامل یافته تر جمع رویکردهای ذکرشده است که باعث می‌شود در سمت تقاضا بازار ایجاد شود در سمت عرضه نیز دولت به مراکز تحقیقاتی کمک کند.

موسوی درباره زنجیره تولید پنل ‌های فتوولتاییک افزود اکثر سیلیکون جهان در چین در حال تولید است و علاوه ‌بر این حدود 95% از ویفر و حدود 80% سلول ‌های خورشیدی نیز در چین تولید می‌شود.

 وی عنوان کرد: بیشتر شرکت ‌های خورشیدی درزمینه ساخت ماژول وارد شده ‌اند که حدود 1364 شرکت است که نشان می‌دهد عمده شرکت ‌های فعال در حوزه تولید پنل‌ های فتوولتاییک در انتهای زنجیره تولید فعال هستند.

موسوی با اشاره به دستورالعمل حمایت از بومی ‌سازی فناوری نیروگاه‌های پاک و تجدیدپذیر تصریح کرد: این دستورالعمل گام بلندی به ‌سوی توسعه فناوری است. وی با طرح این سؤال که چرا با توجه به شرایط فعلی کشور سه بخش مساوی 10 درصد در نظر گرفته ‌شده است، گفت: فضای فعلی کشور اقتضا نمی‌کند که کسی خط تولید استرینگر یا لمینیتور را ایجاد کند و شرکتی که این خط را وارد می‌کند نیز باید امتیاز لازم فناوری را دریافت کند.

وی افزود: زمانی می ‌توان گفت که به بومی‌ سازی پنل ‌های فتوولتاییک دست ‌یافتیم که بتوان خط تولید آن را در کشور راه ‌اندازی کرد.

وی در انتهای ارائه خود پیشنهادهای خود را مطرح کرد:

دستورالعمل باید پویا باشد و بعد از گذر زمان بازنگری شود. نگاه دستورالعمل باید واقع‌ بینانه باشد تا ایده آل گرایانه بومی‌سازی پلکانی از آخرین حلقه زنجیره ارزش آن موردنظر باشد. ضرورت ایجاد آزمایشگاه مرجع هماهنگی بین دستورالعمل‌ ها و قوانین مربوطه