زیست آنلاین: روابط مبتنی بر یارانه بین وزارتخانه های نفت و نیرو از موانع توسعه اقتصاد تجدید پذیر است. اینکه چگونه می توان از دو مانع مذکور گذر کرد و ارائه راه حل هایی که می تواند به عنوان فرصتی جهت خروج صنعت تجدیدپذیر از بحران فعلی قلمداد شود، از جمله محورهایی مورد بحث در این میزگرد است.

به گزارش زیست آنلاین، صنعت برق تجدیدپذیر در ایران با چالش های اساسی مواجه است. در آستانه تغییر دولت در ایالات متحده و احتمال احیای برجام و برداشته شدن تحریم ها، فرصت مجددی فراهم خواهد شد که بخشی از مشکلات این صنعت برطرف شود. اما مسئله آن است که بخشی از چالش های صنعت تجدید پذیر به برجام ارتباط دارد. فقدان عزم جدی دولت به متولی گری وزارت نیرو و ساتبا در تقویت صنعت تولید برق تجدید پذیر به عنوان پاشنه آشیل در توسعه این صنعت به شمار می رود. در همین حال نوع روابط مبتنی بر یارانه بین وزارتخانه های نفت و نیرو از موانع دیگر توسعه اقتصاد تجدید پذیر است. اینکه چگونه می توان از دو مانع مذکور گذر کرد از جمله محورهایی است که در میزگرد انجمن تجدیدپذیر به بحث گذاشته ایم. از دیگر موضوعات در این مزگرد بحث ارائه راه حل هایی است که می تواند به عنوان فرصتی جهت خروج صنعت تجدیدپذیر از بحران فعلی قلمداد شود.

داوود مددی، رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر؛ امیرحسین جنتی، عضو هیئت مدیرة انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر و بهنام ترکاشوند، نایب رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان میهمانان میزگرد «تجدیدپذیر ، اکنون، آینده» به بیان نظرات خود پرداختند و دبیری این میزگرد را نیز محمد ابراهیم رئیسی کارشناس اقتصاد انرژی برعهده دارد. متن میزگرد را با هم می خوانیم

ابراهیم رئیسی، مجری برنامه در ابتدای این نشست گفت: بعد از یک دورة طولانی، نیمه دوم دهه نود، رویدادهایی چون برجام باعث شد که سرمایه‌گذاران زیادی وارد عرصه انرژی های تجدیدپذیر شوند و اهداف کشور در این حوزه، که سال‌ها برایش برنامهریزی شده بود تا حدودی پیش برود.

این روند در سال‌های اخیر به دلایلی که مطلع هستید دچار خلل شده است. در راستای این امر و در چنین وضعیتی در خدمت اعضای انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر هستیم تا در زمینة روند مطلوب انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور گفت‌وگو کنیم.

نگاه آماری به وضعیت موجود

مددی رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر، در ابتدا دربارة وضعیت فعلی صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر از باب رضایت سرمایه‌گذاران گفت: موضوع انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار مهم است به گونه ای که کشورهای همسایه برای این موضوع یک برنامة انفجاری دارند؛ اگر اطلاعات و آماری در این زمینه بخواهید در اختیارتان خواهیم گذاشت. طبق برنامة ششم توسعة ایران قرار بود تا پایان سال 1400، پنج هزار مگاوات برق تجدیدپذیر از زیست‌ توده، بادی، خورشیدی و آبی‌های کوچک در کشور تولید شود.

در شرایط فعلی ظرفیت نیروگاه‌های تجدید پذیر  845 مگاوات است که پیش بینی می‌شود تا پایان سال به هزار مگاوات برسد. تا به امروز توانسته ایم یک پنجم از برنامة ششم توسعه در این زمینه را تحقق ببخشیم. چرا این کار صورت نگرفته است؟ موانع کار چه بوده است؟ قبل از هر چیزی می خواهم به نکته ای اشاره کنم و آن اینکه در دورانی که نرخ برق مناسب بود و دستخوش تحولات پایة پولی و نرخ ارز قرار نگرفته بود و وزارت نیرو هم پرداخت‌های خود را منظم انجام می‌داد؛ سرمایه‌گذاران وارد ایران می‌شدند و با توجه به فرصت‌های مناسب در زمینة باد، خورشید و زیست توده سرمایه گذاری می نمودند به گونه ای که طبق آمار سازمان سرمایه گذاری خارجی در وزارت اقتصاد 47 درصد سرمایه‌های خارجی ثبت شده در ایران در سال های اخیر مربوط به انرژی های تجدیدپذیر بوده است. این رقم در مقیاس کشور ما رقم بزرگی محسوب می‌شود. ملاحظه می‌کنید که طی این سالها یعنی در سال 96 فقط 201 مگاوات از تولیداتمان تحقق پیدا کرد. در سال 99 فقط چهار مگاوات افزایش تولید داشتیم که نشان دهندة وابستگی توسعة صنعت تجدیدپذیر به سیاستگذاری‌ها، پرداخت‌های دولت و نحوة اجرای قرارداد خرید تضمینی که در اختیار ماست، دارد؛ اگر این تضمین‌ها مناسب باشند قطعاً یکی از بخش‌های مهم که سرمایه‌گذاران راغب به سرمایه‌گذاری روی آن هستند بخش انرژی‌های تجدیدپذیر است.

آنچه به سرمایه‌گذاران قوت و اعتماد بخشیده تا در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند چند قانون بالادستی مصوب مجلس شورای اسلامی است؛ یکی از قوانین، قانون اصلاح الگوی مصرف در سال 1390 است و همان‌طور که می‌دانید افزایش تولیدات ما از سال 1390 آغاز شد. از دیگر قوانین، قانون حمایت از صنعت برق مصوب سال 1394 است و دیگری قانون اساسنامة ساتبا مصوب 1395 و دیگری قانون بودجة سالیانه است که طی آن عددی را به عنوان عوارض برق روی قبوض منظور می نمایند و درصدی از این عوارض صرف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می شود؛ در صورتی که قانون مادر (تبصرة 3 مادة 61 قانون اصلاح الگوی مصرف) می‌گوید؛ محل تأمین هزینه‌های توسعه تجدیدپذیرها به عنوان اصلی ترین قسمت آن، ارزش سوخت مصرف شده یا ارزش سوخت صرفه جوی شده یا عدم آلایندگی ناشی از عدم استفاده از سوخت‌های فسیلی است.

فراموشی تبصرة 3 ماده 61 توسط دولت

رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر افزود: متأسفانه تا این لحظه که در خدمت شما هستیم دولت نسبت به اجرای تبصرة 3 ماده 61 قانون اصلاح الگوی مصرف هیچ اقدامی نکرده است؛ یعنی ما نه سوخت جایگزین شده و نه هزینهای بابت آلاینده‌های زیست محیطی دریافت کرده‌ایم؛ از طرفی قرار بود رقم فروش سوخت برق را که ساتبا به شبکه و توانیر می‌دهد به ساتبا پرداخت کنند که آن را هم پرداخت نکرده اند؛ همة این عوامل باعث شده تا منبع درآمدی ساتبا کاهش یابد.
تنها منبع خرید انرژی‌های تجدیدپذیر عوارضی است که روی قبوض برق منظور کرده‌اند. این عوارض در سال اول 30 ریال بود که بعدها به 50 ریال و سپس به 8 درصد رسید و امروز 10 درصد برنامه‌ریزی شده است و قرار بود طی دو سال اخیر به 12 و 15  درصد برسد که جوابگوی توسعة تولید انرژی‌های تجدیدپذیر باشد؛ اما افزایش صورت نگرفته است.

رفتار مغایر با قانون

ضمنا دولت طی اقدامی برای عوارض برق سقف نیز تعیین کرد؛ در صورتی که مادة 5 قانون حمایت از صنعت برق کشور می‌گوید؛ در این زمینه باید صددرصد آنچه گرفته می‌شود صرف برق روستایی و دیگر انرژی‌های تجدیدپذیر شود؛ بر اساس برآورد و محاسبة ما درآمد حاصل از عوارض روی قبوض برق در سال گذشته بیش از سه هزار میلیارد تومان بود؛ ولی برای آن تا مبلغ 2 هزار و 150 میلیارد تومان سقف تعیین کردند و بیش از این به ساتبا اختصاص نیافت و مابقی صرف بخش‌های دیگر شد.

امسال هم این رقم یک هزار و 980 میلیارد تومان اعلام شد؛ یعنی میزان آن نسبت به سال گذشته کمتر شده است. امسال به دلیل کمبود بودجة ساتبا حداکثر می‌توانیم 50 درصد از مبلغ فروش برق به شبکه را دریافت کنیم. با لایحة بودجهای که به مجلس رفته است تصور نمی‌کنم سال آینده بتوانیم بیش از 20 تا 25 درصد درآمد فروشمان را داشته باشیم و ادامة این وضعیت منجر به ورشکستگی تولید کنندگان می‌شود. امروز تولید‌ کنندگان نمی‌توانند دیون خود را دریافت کنند. چه کسی رغبت می‌کند برای توسعة انرژی‌های تجدیدپذیر پا پیش بگذارد و سرمایه‌گذاری کند.

رئیسی خطاب به ترکاشوند گفت: دو مقولة صرفه جویی سوخت و آثار زیست محیطی، مبنای درآمد تجدیدپذیر‌هاست؛ اما همان‌طور که مطلع هستید؛ وقتی در کشور ما بحث سوخت مطرح می‌شود بلافاصله وزارت نفت و مهم‌تر از آن بحث یارانه‌ها مطرح می‌شود؛ یعنی وقتی از سوخت صرفه جویی شده صحبت می‌کنیم مجموعه ای که در تهاتر میان وزارت نیرو و وزارت نفت است از سوخت پنج تومانی صحبت می‌کند. علاوه بر در جریان قرار گرفتن از قوانین موجود دو عامل مهم وجود دارد؛ یکی برآورد قیمت سوخت و مزیت‌های محیط زیستی و دوم نهاد پرداخت کننده. این دو عامل سبب شده تا در مورد اجرای آن با مشکل مواجه شویم؛ چون سال‌هاست ما در حال پیگیری این موضوع هستیم و همکاران‌مان در ساتبا هم پیگیر این موضوع هستند؛ اما اتفاق خاصی رخ نداده است. نظرتان در این‌باره چیست؟

در صنعت انرژی های تجدیدپذیر صرفه جویی، فاقد ماهیت است

ترکاشوند نایب رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: اساساً در صنعت انرژی های تجدیدپذیر مقوله ای به نام صرفه جویی، فاقد ماهیت است. به طور کلی ساتبا به عنوان یک شرکت دولتیِ طرف قرارداد با شرکت‌های خصوصی، ماهیت بدهکار دارد.  عوارضی که به آن اشاره نمودید کفاف بودجه مورد نیاز ساتبا را نمی دهد. از طرفی دیگر، ساتبا به عنوان نهاد دولتی طرف قرارداد با شرکت های خصوصی، در زمینه  تأمین مالی، دارای دیون و مشکلات بسیار است و عوارض دریافتی پاسخگوی بدهی های معوقه نیست. علیرغم نامه نگاری های فراوان از سوی مجلس شورای اسلامی به وزارت نفت در این خصوص، تاکنون شاهد اقدام خاصی در این زمینه نبوده ایم.

با این توضیح که حاضرین در این میزگرد به خوبی از مشکلات و موانع متعدد صنعت انرژی های تجدیدپذیر مطلع و آگاه هستند؛ لزوم شناسایی و بررسی تمامی راهکارهای موجود در راستای حل مشکلات ضروری می دانم. 

راه حلی به نام حواله سوخت مصرف نشده

معتقدم حواله سوخت مصرف نشده به ساتبا به جهت رفع بخشی از مشکلات مالی این سازمان، راه حلی کارآمد محسوب می شود. به این ترتیب، از محل فروش آن، کسب درآمدی صورت می گیرد که می تواند منبع مالی مناسبی برای پرداخت بخشی از بدهی ها به شرکت های خصوصی باشد.

همچنین لزوم تحقق و اجرای قوانین بالادستی برنامه توسعه ششم در سال آتی- که طی آن شرکت های دولتی موظف به ایجاد، مصرف یا توسعه 20 درصدی برق تجدیدپذیر شده اند- از جمله راه حل های مهمی است که روند پرداخت بدهی های انباشته سازمان ساتبا را تسریع می بخشد. 

علل دلسردی سرمایه گذاران خارجی و شرکتهای تولید کننده برق تجدیدپذیر

نایب رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر در ادامه بیان کرد: سرمایه گذاران خارجی و شرکتهای تولید کننده برق تجدیدپذیر به دلیل عملکرد مغایر ساتبا با قرارداد و پرداخت های نامنظم این سازمان دچار دلسردی و بی اعتمادی شده اند. همان طور که اشاره شد امروزه صنعت تجدیدپذیر یکی از مهم ترین ارکان در صنعت برق اغلب کشورها است و با توجه به ظرفیت بالای کشور برای احداث انواع مختلف نیروگاه های تجدیدپذیر و از سوی دیگر نقش بسزای گسترش استفاده از این نوع انرژی در حفظ منابع سوخت فسیلی و نیز کاهش آلاینده های زیستی که متاسفانه سالانه تلفات جانی قابل توجهی را تحمیل می کند، لذا ضروری است جهت نیل به اهداف برنامه ی توسعه ی کشور بسترهای لازم برای توسعه ی این صنعت فراهم گردد. تامین منابع مالی برای ساتبا از مهم‌ترین و موثرترین عوامل دستیابی به این هدف است.

الزام شرکت های دولتی به تامین 20 درصد از انرژی مصرفی از محل برق تجدیدپذیر

ترکاشوند افزود: علاوه بر سوخت صرفه جویی، راهکارهای دیگری نیز قابل پیش بینی است از جمله الزام شرکت های دولتی به تامین 20 درصد از انرژی مصرفی خود از محل برق تجدیدپذیر که هم اکنون اجرا نمی گردد. متاسفانه روند ثبت بدهی به شرکت ها توسط ساتبا به صورتی است که بدهی این سازمان به طور کامل در سیستم مالی کشور احراز نمی گردید که البته بخشی از آن اکنون اصلاح شده است اما کماکان اختلاف قابل توجهی بین مبالغ واقعی قابل وصول توسط شرکت ها با مقادیر ثبت شده توسط ساتبا وجود دارد که این مسئله باعث عدم شفافیت در نشان دادن کمبود بودجه این سازمان گردیده است و به تبع آن تامین و جذب منابع مالی برای این منظور نیز دشوارتر شده است.

ما به نوعی با وزارت نیرو در صادرات برق دچار تضاد منافع هستیم. وزیر نیرو در سال 98 بخشنامة الزام‌آوری ارائه کردند تا راهکار صادرات با اولویت برق تجدیدپذیر اجرا شود.
صادرات برق به کشورهای همسایه هیچ وقت قطع نشده است؛ به تعبیر دیگر همیشه صادرات برق جاری و ساری است. وزارت نیرو تمام انشعابات خطوط خود را برای صادرات پر کرده است و نمی‌تواند قرارداد جدیدی بپذیرد. ایرادی که به این بخشنامه وارد است اینکه سرمایه‌گذار حتی اگر هم مشتری صادرات را پیدا کند همچنان نیازمند خطوط انتقال خواهد بود...
راه‌حل این است که باید بخشی از ظرفیت شبکه را به صنعت تجدید پذیر اختصاص دهند و از مشتری‌های صادرات استفاده کنند .

ظرفیت تابلوی سبز

ترکاشوند ادامه داد: دررابطه با اوراق ظرفیت که اشاره شد نیز، نکته قابل تأمل این است که به دلیل مبالغ کم و ناچیز این اوراق، عملاً ظرفیت درآمد زایی بالایی برای ساتبا حاصل نمی شود.  پیشنهاد جایگزین، استفاده از تابلوی سبز است.

امسال در کمیسیون تلفیق، مصوبه‌ای مبنی بر آزاد سازی تعرفة برق مصرفی صنایع سنگین مثل صنایع فولاد سنگین، تصویب گردید. در همین راستا، قانونی شکل گرفت مبتنی بر اینکه اگر کارخانه‌ای بیش از پنج مگاوات برق مصرف کند، در راستای بهبود هزینة تمام‌شدة برق کشور، می بایست یک درصد از مصرف خود را از تابلو سبز خریداری شود و درآمد حاصل از آن به ساتبا اختصاص یابد. در واقع هزینة انرژی‌ای که دولت به صورت یارانه در اختیار تمامی صنایع قرار می‌دهد، طی چرخه ای درست و منطقی به شرکت تولیدکننده انرژی  بازگردانده شود و به این ترتیب بخش عمده‌ای از بدهی‌های ساتبا پرداخت ‌شود.


رئیسی در ادامه خطاب به جنتی گفت؛ یکی از امتیازاتی که وزارت نیرو به سرمایه‌گذاران اعطا می‌کند امکان استخراج رمز ارز از برق تولیدی‌شان است. به نظرتان مکانیسمی که تجدیدپذیر‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند، چیست؟ چون قرارداد ppa این امکان را به صورت مستقیم در اختیار آنها قرار داده است؛ اما اگر آن را فرصت می‌دانید تجدیدپذیر‌ها چطور می‌توانند به طور غیر مستقیم از آن برای ایجاد منابع جدید درآمدی استفاده کنند؟

دربارة رمز ارزها

جنتی عضو هیات مدیره انجمن انرژیهای تجدیدپذیر گفت: اگر بخواهیم دربارة رمز ارزها صحبت کنیم موارد مختلفی وجود دارد. ساتبا مکانیسمی در نظر گرفته بود تا برق را در بورس به رمزارزها ارائه دهد؛ ولی مشکل بزرگی که در این مورد مقابل پای تجدیدپذیر‌ها قرار دارد این است که قیمت برقی که رمزارزها استفاده می‌کنند قیمت برق صادراتی نیست؛ اگر قیمت برق صادراتی بود، می‌توانستیم تجدیدپذیرها را در این امر دخیل کنیم و از طریق مکانیزمی که ساتبا در نظر گرفته است برق را در بورس به آنها ارائه دهیم. امروز ایران بهشت رمزارز است؛ چون برقی که به آنها ارائه می‌شود قیمت پایینی نسبت به برق جهانی دارد. برای همین سرمایه‌گذاران خارجی وارد ایران شده‌اند و از رمزارزها استفاده می‌کنند و ماینرهایشان را متصل کرده‌اند.

بخش خصوصی وقتی می‌خواهد با یک سری از ارگان‌های سرمایه‌گذار رمز ارز فعالیت کند بررسی می‌کند که با چه مکانیزمی وارد شود تا قراردادهای بلندمدت داشته باشد. ما می‌توانیم بخشی از قرارداد‌مان را به صورت خصوصی صادر کنیم یا به مصرف کنندة خصوصی بفروشیم. مشکل اصلی این است که قیمتی که رمزارزها استفاده می‌کنند پایین‌تر از قیمت ppa است و برای سرمایه‌گذار که چند سال پیش سرمایه‌گذاری یورویی یا دلاری کرده است و سرمایه‌گذار خارجی دارد قابل قبول نیست که وارد چنین بازاری شود و این نوعی تحمیل هزینه به شرکتی که برق تولید می‌کند و به صورت قرارداد ppa می‌فروشد، است.

وقتی کمبود گاز طبیعی داریم

جنتی در ادامه بیان کرد: مشکل اساسی وزارت نیرو و وزارت نفت این است که در حال حاضر گاز طبیعی در کشور وجود ندارد؛ امروز تمام معاونان و رؤسای وزارت نفت چراغ‌های قرمز را روشن می‌کنند و می‌گویند؛ گازی وجود ندارد. پارس جنوبی پیک خود را زده است؛ ماکسیمم تولید خود را داشته و از سال گذشته تا به امروز با افت فشار گاز مواجه است. فشار گاز پایین آمده است و مصرف کشور در حال بالا رفتن است و برخی نیروگاه‌های گازی در کشور بهینه نیستند. متاسفانه وقتی هم که مشکل تولید برق پیش می‌آید اولین جایی که با قطع برق مواجه می‌شود پتروشیمی‌هاست؛ چون در اولویت نیستند و دومین بخش نیروگاه‌هاست که با مازوت یا گازوئیل هم می‌توانند فعالیت کنند و سومین و آخرین بخش منازل است؛ چون در سیاست‌های کلان خود به انرژی‌های تجدیدپذیر توجه نکردیم.

همه ما می دانیم توسعة صنعت به اولین چیزی که نیاز دارد برق است؛ بنابراین اولین قدم در پیشرفت صنعت کشور سرمایه‌گذاری در صنعت برق است و هیچ راه‌حلی جز صنعت تجدیدپذیر نداریم. تنها مسیر صنعتی شدن کشور حرکت به سمت استفاده از برق تجدیدپذیر است. ایران از نظر منابع تجدیدپذیر درجه یک است.

ایران بازار خوبی برای  تجدیدپذیرها

جنتی افزود: ایران مصرف‌ کنندة برق است؛ یعنی بازار خوبی برای برق تجدیدپذیر دارد. گاهی در اخبار می‌شنویم که عمان می‌خواهد هزار مگاوات برق تجدیدپذیر ایجاد کند؛ در صورتی که ظرفیت شبکه برق عمان 8 گیگاوات است. در حالی که ظرفیت ایران 83 گیگاوات است. مشکل عدم وجود تفکر صحیح و هدفمند دربارة انرژی‌های تجدیدپذیر است. افغانستان برق ندارد. کابل و هرات 5 ساعت برق دارند. به دلایل امنیتی تمام سرمایه‌گذاران حاضرند در ایران سرمایه‌گذاری کنند و برق را با یک شبکة 400 کیلوولت به هرات صادر کنند.

به نظرم باید تعاملی بین وزارت نفت، وزارت نیرو و برنامه و بودجه باشد و طرحی ایجاد شود. در کوتاه مدت باید به فکر باشیم؛ چون ما که به عنوان سرمایه‌گذار و پیمانکار وارد این کار شدیم مجبور هستیم برای بقاء‌مان دنبال منابع دیگر باشیم؛ ولی اگر بخواهیم بلندمدت به آن بنگریم کار وزارت نیرو یا وزارت نفت به تنهایی نیست؛ اینها باید در کنار هم یک برنامة هدفمند و انفجاری داشته باشند. ایران 85 میلیون نفر جمعیت دارد که مصرف داریم؛ ولی تولید نداریم.

مشکل بزرگ دیگری که با آن مواجهیم کسری گاز است. ما در زمستان‌های سال‌های گذشته خیلی با مشکل برق مواجه نبودیم و امسال اولین زمستانی است که با مشکل برق مواجهیم.

در ادامه رئیسی از مددی پرسید؛ اگر انرژی‌های تجدیدپذیر در گذشته یک برنامه بود امروز به یک ضرورت تبدیل شده است. مجموعة انجمن‌های انرژی تجدیدپذیر به عنوان مهم‌ترین نهادهایی که از این اتفاق سود خواهند برد چقدر در نشان دادن ضروری بودن انرژی‌های تجدیدپذیر در آیندة ایران صرف نظر از اینکه منبع سرمایه‌گذاری برای تولید درآمد خواهد بود فعالیت می‌کنید؟

ساختاردهی و سازمان‌دهی به فعالیت‌های انجمن

مددی رئیس هیات مدیره انجمن انرژیهای تجدیدپذیر توضیح داد: ما در راستای ساختاردهی و سازمان‌دهی به فعالیت‌های انجمن پنج کارگروه ایجاد کردیم؛ یکی از کارگروه‌ها مربوط به مسایل اقتصادی و سرمایه‌گذاری است. دیگری کارگروه آموزش و ترویج این مسئله است. ما اقداماتی دراین کارگروه انجام داده‌ایم و اولین اقدام ما این بوده است که مسئولان کشوری و کسانی را که در جایگاه‌های تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند با تهیة اینفوگرافی‌ها و فیلم‌ها و مطالب آگاه نماییم؛ به تعبیر دیگر هشیار کردن آنها نسبت به اثرات انرژی‌های تجدیدپذیر و اینکه در کشورهای دیگر چه می‌گذرد از اقدامات ماست. برای آنها وضعیت کشورهای دیگر را تصویرسازی کرده‌ایم؛ مثلاً به آنها نشان دادیم که پتانسیل بازیافت حرارتی ایران 20 هزار مگاوات، تقریباً یک‌چهارم تولید فعلیمان است یا پتانسیل زیست‌تودة ایران 700 مگاوات و ظرفیت انرژی خورشیدی 150 هزار مگاوات است. ایران از نظر موقعیت خورشیدی ایده‌آل است؛ چون هم از نظر مقدار تابش خورشید و هم از نظر حرارت در وضعیت خوبی قرار دارد. میزان حرارت در کشورهایی مثل عربستان، کویت و امارات بالاست در نتیجه راندمان تولید انرژی کاهش می‌یابد؛ اما ایران بهترین شرایط تولید انرژی را دارد.

ایران هزار مگاوات ظرفیت برق‌آبی کوچک دارد

مددی با بیان اینکه ایران هزار مگاوات ظرفیت برق‌آبی کوچک دارد گفت: برای تولید این مقدار برق‌آبی به سرمایه‌گذاری کمتری نسبت به تولید سوخت‌های فسیلی دارد؛ از طرفی آلایندگی زیست محیطی ندارد. مصرف آب ندارد. ایجاد اشتغال می‌کند. همة این موارد را در کارگروه ترویج ارائه کرده‌ایم و به تمام نمایندگان مجلس رسانده‌ایم و در فرصت‌های پیشآمده با مسئولان ذیربط صحبت کرده‌ایم؛ حتی تا مجمع تشخیص مصلحت هم ورود کردیم تا آگاه‌سازی کنیم.

او با بیان اینکه کارگروه‌های فنی داریم، افزود: ما کارگروه حقوقی و امور مجلس داریم که روی قراردادها و پیگیری مسائل مربوط به مجلس و قوانین مورد نیاز ما فعالیت می‌کنند. امسال جلسات هماهنگی خوبی با ساتبا داشتیم. نقطه نظرات آنها را دریافت کردیم و در جمع اعضای تجدیدپذیر نه فقط هیئت مدیره بلکه با مشارکت همة کسانی که در این صنعت فعالیت می‌کنند، یک سری برنامه‌ریزی کردیم از طرفی سعی کردیم همة اینها را با ساتبا به هماهنگی برسانیم. جلسات مشترکی با ساتبا برقرار و چندین مطلب را پیگیری کردیم. در کمیسیون تلفیق، بخشی از خواسته‌های خود را به تصویب رساندیم. بخشی از خواسته‌های ما آنجا تصویب نشد و ما دنبال این بودیم که بخشی از خواسته‌هایمان را در صحن علنی رأی بگیریم. برای مثال ماینرها برقشان را از تجدیدپذیرها بخرند.

ماینرها و تجدیدپذیرها

مددی افزود: دربارة ماینرها باید بگویم که ما امروز نزدیک به هزار مگاوات ظرفیت نیروگاه تجدیدپذیر داریم و ماینرها نیز حدود 300 الی 400 مگاوات مصرف برق دارند که به نظرم می‌توانند برق مصرفی‌شان را در بورس از تجدیدپذیرها خریداری کنند. منظورم این نیست که تک‌تک شرکت‌ها با کسانی که ماینر دارند قرارداد ببندد؛ بلکه وزارت نیرو باید این بستر را فراهم کند که بخشی از برقی که به ماینرها فروخته می‌شود از منابع تجدیدپذیر تامین شود.
ورود خود تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر به این حوزه با توجه به اینکه قیمت برقی که تضمینی به ساتبا می‌فروشیم بالاتر از نرخ خرید برق توسط ماینرهاست؛ به ویژه برای تولیدکنندگانی که از سنوات قبل آغاز کرده‌اند و در حال حاضر قیمت فروش برقشان به بیش از دو هزار تومان رسیده است؛ بنابراین 600 تومان برای آن ها توجیه پذیر نیست اما می تواند روی درآمد ساتبا تاثیرگذار باشد.
توزیع برق هزینة برقی که ساتبا وارد شبکه می‌کند را دریافت می‌کند؛ اما ساتبا هزینة برقی را که وارد شبکه می‌کند دریافت نمی‌کند.

ساتبا و ماینرها

مددی افزود: تصور کنید این برق به ماینرها اختصاص یافته و هزینة آن نیز به ساتبا پرداخت شده باشد؛ یعنی اگر ساتبا 2 هزار میلیارد تومان بودجه از محل عوارض روی قبوض برق به دست می‌آورد از این طریق 500 میلیارد تومان نیز به دست می‌آورد. ساتبا به چهار الی پنج هزار میلیارد تومان در سال بودجه سالیانة نیاز دارد. 2 هزار میلیارد تومان در بودجه به ساتبا اختصاص داده‌اند. 2 تا 3 هزار میلیارد تومان کمبود داریم که با فروش برق به ماینرها 500 میلیارد تومان تأمین می‌شود. پیشنهاد دیگری که دادیم، الحاق به تبصره 15 قانون بودجه سال 1400،  آن اینکه صنایعی که بیش از پنج مگاوات مصرف دارند بخشی از نیاز خود را از بورس تأمین کنند. سقف تعیین شده برای این بخش هشت هزار میلیارد تومان است که خواسته‌ایم 2 درصد معادل 160 میلیارد تومان از این مبلغ از منابع تجدیدپذیر تامین گردد.

از سه طریق می‌توان وضعیت را بهبود بخشید

مددی خاطرنشان کرد: به این ترتیب از سه طریق می‌توان وضعیت را بهبود بخشید؛ یکی استفادة برق توسط ماینرهاست و دیگری اختصاص دو درصد از هشت هزار میلیارد تومانی که برای صنایع بالای پنج مگاوات تصویب شده، به توسعه تجدیدپذیرهاست و پیشنهاد دیگر افزایش سقف بودجه‌ای 1400 ساتباست. این سه مورد، مواردی هستند که پیشبینی کرده‌ایم و هماهنگ با ساتبا جلو رفته‌ایم و فرمت‌های آن را طبق موارد بودجه‌ای تنظیم کرده‌ایم؛ از طرفی با نمایندگان مجلس نیز تعامل داریم. برخی نمایندگان به جد حمایت کرده اند. آقای شریعتی، عضو کمیسیون انرژی و آقای توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی با جدیت وارد میدان شده‌اند. آقای پورابراهیمی، ریاست کمیسیون اقتصادی و کمیسیون برنامه و بودجه و سید شمس‌الدین حسینی و آقای دلخوش در کمیسیون حقوقی و آقای دهنوی و آقای حاجی‌بابایی همکاری‌های بسیار خوبی در این زمینه با ما دارند. آنها روشنگری بسیار خوبی در این زمینه دارند؛ بنابراین حامی و پشتیبان ما هستند. امیدوارم با تعامل و کمک گرفتن و استعانت از خداوند و این دوستان، مشکل اساسی تجدیدپذیری مرتفع شود.

نرخ درست شود بخش بزرگی از مشکلات حل می شود

وی افزود: اگر نرخ درست شود بخش بزرگی از مشکلات مرتفع خواهد شد. یکی از برنامه‌ها و سیاست‌های ما ایجاد اشتغال و کار به ویژه برای پیمانکاران و مشاورین است؛ چون امروز که به یک هزار مگاوات رسیده‌ایم عده‌ای در این صنعت اشتغال ایجاد کرده‌اند و نباید بگذاریم آنها به دلیل کمبود بودجه و سرمایه‌گذاری اشتغال‌شان از بین برود؛ بلکه باید تلاش و ایجاد شغل کنیم. یکی از موارد بسیار مهم الزام سازمان‌های دولتی به ایجاد 20 درصد مصرف خودشان از منابع انرژی‌های تجدید‌پذیر است که می‌تواند کار پیمانکاران را تا اندازه‌ای راه بیندازد و از فشار مصرف انرژی روی وزارت نیرو بکاهد.

موقعیت ایران استثنائی است

مددی با استثنایی خواندن موقعیت ایران در خصوص باد و خورشید، گفت: می‌توان از این موقعیت به نحو شایسته استفاده کرد. سرمایه‌گذاران خارجی حاضرند اینجا سرمایه‌گذاری کنند. امروز نرخ برق در افغانستان بیش از سه هزار تومان است. افعانستان و ترکیه حاضرند با ایران قرارداد ببندند. باید اجازه دهیم سرمایه‌گذاران وارد ایران شوند. نرخ برق کشورهای همسایه با ما قابل مقایسه نیست. ما در تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کردیم انتظارمان این است که در منطقه حرفی برای گفتن داشته باشیم. سرمایه‌گذاری‌مان ارزی است؛ اما تولیدمان را به ریال می‌فروشیم که روز به روز در حال افت است و این موضوع بسیار خطرناک است؛ اگر اجازه دهیم سرمایه‌گذاران وارد ایران شوند و برقشان را تولید کنند و موانع برداشته شود بسیار خوب است.

مانعی به نام وزارت نیرو در صادرات برق

موانع بسیاری وجود دارد؛ یکی از موانع اینکه وزارت نیرو اجازه نمی‌دهد کسی برق را صادر کند. خودش مانع است. می‌گوید؛ از این محل بخشی از هزینه‌های خود را تأمین می‌کنم؛ اگر این را قطع کنم با کمبود منابع مالی مواجه می‌شوم. در صورتی که اگر سرمایه‌گذار وارد ایران شود ایجاد اشتغال می‌شود و منافع اقتصادی دیگری هم دارد. بخشی‌نگری باید توسط دولت برداشته شود. اشتغال در کشور ما امر مهمی محسوب می‌شود. وزارت نیرو می‌تواند انرژی را صادر کند و اگر صادر نکرد این طرف استفاده کند.
نکتة دیگر حقوق و عوارض گمرکی پنل‌هاست؛ و این امر نیز باعث می‌شود سرمایه‌گذاری در این زمینه با مشکل مواجه شود.

داستان ادامه دار ماینرها

ترکاشوند در ادامه افزود: قبل از ورود به موضوع ماینر،لازم می دانم اشاره ای به پیشینه ظهور و مستندات جاری استخراج ارزهای دیجیتال داشته باشم. صدور جواز تأسیس استخراج رمزارز از 28 آبان ماه سال گذشته در سامانه به صورت قانونی آغاز شد. آمار رسمی معاونت طرح و برنامه صمت حاکی از آن است که از 1ز 1870 متقاضی ثبت نام شده، 1379 فقره جواز تأسیس برای استخراج ارزهای دیجیتال صادر شده است.  براساس گزارش های وزارت صمت که چندی پیش منتشر شد، ظرفیت استخراج سالیانه رمز ارز در ایران ۶۶۰ میلیون دلار، معادل ۷.۵ درصد کل دنیا تخمین زده شده است. تلفیق این آمار، مبیّن درآمدزایی بالای ماینرها در اقتصادکشور، بالاخص در شرایط فعلی تحریم ها، است.بنابراین راهکار «توسعه انرژی های تجدیدپذیر به جهت توسعه استخراج ماینرها و اشتغال زایی»،  امری معقول و منطقی ست که توجیه اقتصادی نیزدارد. 

انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران (اتاق بازرگانی ایران) در حال حاضر به عنوان تنها تشکل صنفی فعال در صنعت تجدیدپذیر همراه با اعضای خود، متشکل از صاحبان نیروگاه‌، توسعه دهندگان، پیمانکاران و مشاوران به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور اهتمام می‌روزد. کارگروه صادرات و رمزارزها انجمن نیز به صورت تخصصی و با حضور کارشناسان و کلیه فعالین صنعت، امکان تامین برق ماینرها از منابع تجدیدپذیر را بررسی می‌نماید. لذا توجه به پتانسل فنی و کارشناسی موجود و همچنین به استناد تبصره 4 آیین‌نامه فرایند استخراج رمزارزها مصوب هیات محترم وزیران مورخ 1398/5/13 که انرژی‌های تجدیدپذیر را به عنوان یکی از منابع تامین برق مورد نیاز استخراج کنندگان فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارز‌ها (ماینرها) قابل استفاده می باشد.

آقای مددی اشاره کردند که آقای مالک‌شریعتی از ایده‌های تجدیدپذیر حمایت می‌کنند؛ اگر بخواهیم ماینرها را به برق فسیلی متصل کنیم همه از دود گاز خفه می‌شویم؛ چون مصرف ماینرها 24 ساعته است و خاموشی ندارند و باید خاموشی را به سطح شهرها منتقل کنیم. پیشنهادی که آقای مالک شریعتی در مجلس دادند این بود که اصلاً نباید از سوخت‌های فسیلی استفاده کرد؛ بلکه باید ماینرها را به توسعة تجدیدپذیر مرتبط کرد.

ایران بهشت ماینرها

مددی افزود: ایران بهشت ماینرهاست. فعالیت ماینرها در جاهای دیگر هزینة بیشتری دارد. در شبکه‌های مجازی مشاهده می‌کنیم که کارخانه‌ها را تعطیل کرده‌اند و دستگاه‌های ماینر در آن چیده‌اند و از برق صنعتی برای تولید رمزارز استفاده می‌کنند.

رئیسی در ادامه بیان کرد: شما از وزارت نیرویی صحبت می‌کنید که برق را چهل یا 50 تومان به عامه می‌فروشد و امروز شما با یک مشتری 450 تومانی مواجه شده‌اید؛ بنابراین وزارت نیرو هم به عنوان رقیب وارد بازار می‌شود و می‌خواهد برق خود را با این قیمت بفروشد.
آقای جنتی تمام صحبت‌ها نشان می‌دهند که توقع دارید مسیر از ساتبا بگذرد. آیا فکر می‌کنید انرژی‌های تجدیدپذیر هم جدا از مسیر ساتبا امکان درآمدزایی دارند؟

ترکیب پاذل تجدیدپذیر و ساتبا

جنتی گفت: انرژی‌های تجدیدپذیر، صنعت بسیار نوپایی در کشور محسوب می‌شوند و به طور کلی 800 مگاوات انرژی تجدیدپذیر داریم. این موضوع به ساز و کاری نیاز دارد. بزرگ‌ترین پرتفولیو در این زمینه متعلق به آقای ترکاشوند و آن هم 40 مگاوات است. 40 مگاوات در صادرات و بخش ماینر و حتی در یک شهر، عدد کوچکی محسوب می‌شود؛ مثلاً صنعت بزرگی مثل چادرملو که گندله‌سازی دارد یا صنعت فولاد در ساعت 120 مگاوات مصرف دارند. نمی‌توانیم از آنها بخواهیم که طی یک قراداد ppa خصوصی برق‌شان را از ما بخرند. در این زمینه دو مشکل اساسی وجود دارد؛ نه اینکه می‌توانیم آنها را حمایت کنیم و نه اینکه عددی که چادرملو امروز به عنوان یک صنعت آلاینده پرداخت می‌کند عدد قرارداد ماست؛ او برق یارانه‌ای دریافت می‌کند و فولاد تولید و صادر می‌کند. این یک چرخة بیمار در کشور است. از طرفی برق، بهینه مصرف نمی‌شود. 10 درصد برق را خانوارهای چهار نفره مصرف می‌کنند و بخش اعظم آن را صنعت کشور مصرف می‌کند و اگر قیمت آن افزایش یابد به همان نسبت قیمت اجناس افزایش می‌یابد.

رئیسی در ادامه گفت: قیمت برق برای ماینرها به ازای هر کیلو وات ساعت 960 تومان است. این قیمت طی هشت ماه از سال نصف یعنی 480 تومان است و چهار ماه از سال نیز دو برابر یعنی 1920 تومان است؛ از طرفی چون به شبکه‌های فشار ضعیف متصل می‌شوند 15 درصد به آنها تخفیف می‌دهند. عدد 386 تومان موجه است؛ اما اگر بخواهید کشف کنید از 386 تومان نرخ گاز چطور حساب می‌شود.
وزیر نیرو قیمت برق بدون سوخت را 140 تومان اعلام کرده است؛ یعنی اگر از هزینه‌های توزیع و انتقال صرف نظر کنیم، عددی که برای گاز می‌ماند 246 تومان است؛ اگر دلار را 24 هزار تومان در نظر بگیرید این رقم معادل یک سنت می‌شود؛
شما بیان کردید که صادرات آن 12 سنت است؛ ولی شاید هزینه‌های فرصت گاز بیشتر از این باشد؛ به تعبیر دیگر اگر قرار باشد با این وضعیت نرخ گاز را درست حساب نکنیم با مشکلاتی مواجه می‌شویم؛ چون وزارت نفت نسبت به این نرخ، شکایت دارد و شما نیز نسبت به این نرخ رضایت ندارید؛ چون قدرت رقابت شما را می‌گیرد؛ اگر مثلاً قیمت گاز 20 سنت بود آن یک سنت به پنج سنت تبدیل می‌شد و شما با یک قیمت واقعی بدون یارانه مواجه بودید؛ از طرفی مزیت محیط زیستی را هم در حساب و کتاب‌تان نداشتید.

برق خورشیدی ارزان‌ترین برق در تمام دنیاست

جنتی ادامه داد: برقِ تجدیدپذیر به ویژه برق خورشیدی ارزان‌ترین برق در تمام دنیاست. باید این موضوع را قبول کنیم و این موضوع برای مردم به مطالبه تبدیل شود. یک مشترک خانگی که از برق استفاده می‌کند برایش تفاوتی ندارد که ماشین لباسشویی را ظهر روشن کند یا شب روشن کند؛ چون قیمت آن آنقدر ارزان است که اصلاً آن را لمس نمی‌کند. مسئولان باید اعلام کنند که هزینة برق چقدر است چرا آن را اعلام نمی‌کنند؟ بهترین سناریویی که اعلام می‌کنیم این است که هر متر مکعب، چهار کیلو وات برق تولید می‌کند. هزینة تولید یک کیلو وات برق در نیروگاه‌های ایران 1/5 سنت بدون سوخت است. مسئلة برق مسئلة امنیتی است؛ اگر صنعت برق تمام شود هیچ صنعت دیگری در کشور باقی نمی‌ماند.

به آینده فکر کنیم

ترکاشوند گفت: در حال حاضر در کشور ما برای عموم مردم و حتی بسیاری از نخبگان هزینه ی واقعی تولید برق آشکار نیست. ایران کشور غنی و ثروتمندی از منظر دارا بودن منابع سوخت فسیلی است اما این موضوع دلیل موجهی برای مصرف بدون برنامه و هدفمند این منابع نیست و ارزش افزوده‌ای که این منابع می‌توانند برای کشور داشته باشند باید با برنامه ریزی بلند مدت به بهترین شکل تحقق یابد. تامین انرژی یکی از مهم ترین چالش های تمام کشورهای دنیا است اما باید بدانیم که با مصرف منابع سوخت فسیلی‌ای که به صورت خدادادی در اختیار این کشور قرار گرفته است، در واقع انرژی مورد نیاز خود را با هزینه ی بالایی تولید می کنیم و به علاوه حق استفاده ی آیندگان از این منابع را پایمال می کنیم و این در حالی است که بستر تامین انرژی نه تنها برای کشور بلکه به منظور صادرات از طریق احداث نیروگاه های تجدیدپذیر در این سرزمین فراهم است.

دولتمردان نسبت به برخی موضوعات آگاهی ندارند

مددی خاطرنشان کرد: استفاده از منابع خدادادیِ غیر آلاینده در کشور ما یک ضرورت است و باید وارد این مسیر شویم. با سوزاندن منابع فسیلی‌مان که می‌تواند برای کشورمان ارزشآفرینی داشته باشد منابع و سرمایه‌های آیندگان خود را به آتش می‌کشیم. سوزاندن چوب یعنی هدر دادن آن، اما اگر آن را فرآوری کنیم، می‌توانیم با آن کلی تجهیزات ایجاد کنیم. سوخت هم همینطور است. هر چه به صنعت تجدیدپذیر اهمیت بیشتری دهیم به حفظ منابع طبیعی و استفاده از منابع ارزان کمک کرده‌ایم. توصیه‌مان این است که دولتمردان به این صنعت اهمیت بیشتری بدهند تا بتوانیم در آینده این صنعت را رشد دهیم. سرمایه‌گذاران آمادگی سرمایه‌گذاری در این زمینه را دارند و کشورمان از جذابیت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه برخوردار است.

جنتی افزود: دولتمردان نسبت به برخی از این موضوعات آگاهی ندارند. برای اینکه کشور توسعه یابد به برق نیاز مبرم داریم. این مسیر که باید کشورمان در آن قرار بگیرد مسیر جدیدی نیست نمونه‌های موفق آن در کشورهای دیگر وجود دارد. به نظرم اگر وزارت نفت، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه با یکدیگر ادغام شوند اتفاق خوبی بیفتد. وزارت نفت ارزش گاز را بهتر از وزارت نیرو می‌داند. به نظرم وزارتخانهای ایجاد کنیم به نام وزارت نفت و انرژی تا ناهماهنگی‌های ایجادشده در کشور را که باعث شده صنعت کشور به ویژه صنعت برق دچار اختلال شود حل کنیم و برای آینده صنعت کشور مسیر روشن‌تری شکل بگیرد.

 فرهنگ سازی از مدارس

ترکاشوند هم در پایان بیان کرد: اگر بتوانیم نحوة بهینه‌سازی تولید و مصرف برق را به صورت راهبردی در اخبار یا ریشه ای در مدارس و نهادهای آموزشی به دانش‌آموزان تعلیم دهیم و یا حتی در مساجد به مردم آموزش دهیم تا از هزینه های تولید برق مصرفی آگاه شوند، گامی رو به جلو در جهت فرهنگ سازی و استفاده درست از انرژی برداشته ایم.

رییسی در پایان گفت: به نظر می‌رسد صنعت انرژی تجدیدپذیر برای توسعة بلندمدت خود و گذر از این بحران به راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نیاز دارد. سرمایه‌گذاری در این زمینه به برنامه‌های بلندمدت نیاز دارد. ماینرها در کوتاه‌مدت مسائل این سیستم را حل می‌کنند؛ اگر با حضور مسئولان بین مسئولان ذیربط و اعضای انجمن تعامل ایجاد کنیم، می‌توانیم مسائل را بهتر باز و دربارة آنها گفت‌وگو کنیم.