از سال ۲۰۰۳، روز یازدهم دسامبر(۲۰آذرماه) از سوی سازمان ملل، روز جهانی کوهستان نامیده شده است.

به گزارش زیست آنلاین به نقل از همشهری آنلاین هدف از این نامگذاری و اجرای برنامه‌های گوناگون به این مناسبت، دامن‌زدن به بحث‌ اهمیت کوهستان در چرخه‌ حیات است. کوه‌ها، تأمین‌کننده‌ بخش بزرگی از آب شیرین جهان، فراهم‌کننده‌ مواد معدنی و چوب، پناه‌دهنده به حیات وحش، ایجاد‌کننده جریان‌های هوایی، پدیدآورنده‌ فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های ارزشمند و بستر انواع ورزش‌ها و تفریح‌های طبیعی هستند.

با تمام ارزش‌هایی که کوه‌ها برای زیست پایدار جامعه‌های انسانی دارند اما انواع بهره‌برداری‌ها و برنامه‌های عمرانی بی‌ملاحظه سبب تخریب و آلودگی این سرمایه‌های گرانقدر و بی‌جایگزین شده است؛ برای نمونه در ایران استفاده‌ از جنگل‌ها و مراتع‌ کوهستانی در حد بالاتر از ظرفیت تحمل آنها، برای چراندن دام و برداشت چوب و بوته، موجب فرسایش شدید خاک شده که این خود به ناباروری خاک، بروز سیل‌های ویرانگر، تخریب بستر رودها، پر شدن مخزن سدها و کوتاه‌شدن عمر مفید آنها منجر شده است. همچنین طرح‌های پرشمار سد‌سازی‌ که بی‌توجه به ملاحظات زیست‌محیطی و بسیار فراتر از نیاز کشور به این سازه‌ها اجرا شده یا در دست اجرا هستند، سبب نابودی مراتع و جنگل‌های کوهستانی، تغییر مخرب بوم‌سازگان (اکوسیستم) رودخانه‌ها، تغییر سامانه‌های دیرپای بهره‌برداری از آب رودها، بروز اختلاف‌های محلی و منطقه‌ای، خشک شدن تالاب‌ها و مشکلات دیگر شده است.

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) که هماهنگ‌کننده برنامه‌های روز جهانی کوهستان است، شعار امسال این روز را «کوه‌ها، راهگشای توسعه‌ پایدار» تعیین کرده است. در این ارتباط، لازم به یادآوری است که متأسفانه در چند دهه‌ اخیر به‌ویژه در ۸ سال گذشته، دولتمردان کشور و نمایندگان مجلس و محفل‌های تصمیم‌ساز با شعار توسعه و اشتغال‌زایی و مانند اینها، بودجه‌های عظیمی را صرف پروژه‌هایی کرده‌اند که اولا سودآوری آنها برای کشور جای تردید دارد و در ثانی برخلاف اصل پنجاهم قانون اساسی موجب تخریب جبران‌ناشدنی بسیاری از محیط‌های حساس کوهستانی شده‌اند. از این گذشته، امروزه در جهان پیشرفته، شعار توسعه‌ پایدار به شعار زیست‌پایدار ارتقا یافته و مفهوم آن این است که پیشرفت اقتصادی نه‌تنها نباید مغایرتی با منافع نسل‌های انسانی ‌آینده داشته باشد بلکه باید تضمین‌کننده‌ حیات تمامی زیست‌بوم‌ها و زندگی هماهنگ انسان و طبیعت نیز باشد.

امسال نیز مانند چندسال گذشته، انجمن‌ها و باشگاه‌های کوهنوردی ایران، چند همایش و برنامه‌ کوهنوردی و طبیعت‌پیمایی در تهران، ساری، قائمشهر، یزد، ساوجبلاغ‌، ایلام و... به مناسبت روز جهانی کوهستان اجرا کرده یا خواهند کرد. کوهنوردان اکنون به یک نیروی اجتماعی مؤثر در افزایش حساسیت و آگاهی محیط‌زیستی و در رویارویی با پروژه‌های ویرانگر بدل شده‌اند انتظار می‌رود با توجه به رویکرد دولت، در ساختار جدید سازمان حفاظت محیط‌زیست و دیگر دستگاه‌های مسئول محیط‌های طبیعی کشور، از این نیرو استفاده‌ شایسته‌ای صورت گیرد.

* مدیر گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران