زمین‌لرزه‌های پیاپی در جنوب ایران نگران کننده است. آن‌هم در شرایطی که بخش مهمی‌از مرزهای جنوبی کشور، آبی است و بسیاری خطر وقوع سونامی‌و ویرانی‌های بزرگ را محتمل می‌دانند.

طی ماه‌های اخیر، حجم زلزله‌های جنوب ایران در مناطقی مانند استان هرمزگان ، فارس و بندرعباس متمرکز شده و هفته ای نیست که موسسه ژئوفیزیک خبر از وقوع زلزله ای در یکی از مناطق جنوب نشین کشور ندهد.
آخرین اخبار نیز حکایت از زمین لرزه‌هایی به بزرگی ۳.۷ و ۳.۵ در جزیره کیش و شهرستان جناح دارد. حجم لرزش زمین طی ماه‌های اخیر در جنوب کشور این عقیده را سر زبان‌ها انداخته که گسل «هرمز» فعال شده و حرکت آن می‌تواند عامل بروز زلزله‌های متعدد و حتی در مجاورت خلیج فارس عامل وقوع سونامی‌باشد. با این حال، «بهرام عکاشه» استاد علم زلزله شناسی ایران که سابق بر این ریاست بخش زلزله‌ شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران را بر عهده داشته در  گفت و گو با «قانون» می‌گوید  زلزله‌های دسته‌ای به این شکل، در جنوب کشور همواره وجود داشته است. این پایگاه‌های لرزه نگاری هستند که آن زمان نبوده اند، اما حالا تاسیس شده اند و اطلاع رسانی می‌کنند. عکاشه هم چنین امکان وقوع سونامی‌ در خلیج فارس را در حد «صفر» دانسته و اشاره می‌کند که برای وقوع سونامی‌باید در عمق دریا یک زلزله ۷ ریشتر رخ داده باشد. گفت و گوی «قانون» با استاد علم زلزله‌شناسی را در زیر می‌خوانید:

  گفته می‌شود حرکت گسل هرمز، عامل زلزله‌های پی در پی ماه‌های اخیر در جنوب ایران است. کمی‌درباره آن توضیح دهید.
گسل هرمز مر بوط به استان هرمزگان است و به جرات می‌شود گفت خطرناک ترین استان کشور از نظر زلزله خیزی است. زلزله‌های جنوب کشورمان در ماه‌های اخیر، در استان هرمزگان در غرب خط عمان قرار دارد. خط عمان که همواره از شمال به جنوب زلزله خیز بوده، از منطقه عمان شامل قشم و کیش به سمت بندرعباس و حاجی آباد و از آن نقطه به سمت کرمان امتداد دارد. این خط زلزله‌خیزی جنوب شرق را از جنوب غرب جدا می‌کند و هرمزگان را به دو قسمت شرقی و غربی با زلزله خیزی بسیار کم و بسیار زیاد تقسیم می‌کند، به این معنی که غرب این خط شامل بندرلنگه، فارس، کهگیلویه و... با خطر زیاد، در حالی که در شرق عمان به سمت جاسک، موریان، چابهار و گناوه است با زلزله خیزی فوق‌العاده کم.

  این زلزله‌ها را می‌توان مقدمه وقوع یک زلزله بزرگ در جنوب کشور دانست؟
زلزله خیزی این مناطق کاملا متفاوت با زلزله‌خیزی سایر نقاط ایران است. این مناطق همواره مناطقی زلزله خیز بوده اند یعنی زلزله‌های جنوب کشور کار امروز و دیروز نیست، بااین حال به ندرت شاهد بیش از ۷ ریشتر زلزله بوده ایم، چرا که ساختار زمین شناسی آن کاملا متفاوت با سایر نقاط مثل شرق و شمال شرق کشور است و کاملا بستگی به لایه‌های نمکینی دارد که به وفور در آن مناطق موجود است و اجازه وقوع زلزله‌های بزرگ را نمی‌دهد. همه سرزمین ایران میلیون‌ها سال زیر آب دریای تتیس (دریایی که خزر از آن باقی مانده) بوده. حتی هنوز می‌توانیم روی کوه‌های البرز و شمال تهران، بقایای ماهی‌ها را پیدا کنیم.  منطقه جنوب هم رسوب لایه‌های نمکی آب این دریا را به ارث برده که مانع از بروز زلزله‌های با قدرت بیش از ۷ ریشتر است، در عین حال همین لایه‌های نمکی عامل بروز زلزله‌هایی است که به آن زلزله‌های فوجی، دسته ای یا گروهی می‌گوییم. مثلا در گرمسار واقع در جنوب تهران هم لایه‌های نمکی به زلزله‌های دسته ای انجامیده.

  با این حال مدت کوتاهی است که شاهد این زلزله‌ها در جنوب کشور هستیم. سابق بر این چنین موردی بود؟
زلزله‌های دسته‌ای در جنوب کشور همواره وجود داشته. این پایگاه‌های لرزه نگاری هستند که آن زمان نبوده اند، اما حالا تاسیس شده اند و اطلاع رسانی می‌کنند. چند سالی است در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تلاش کرده‌ایم مجموعه لرزه نگاری برای کشور تهیه کنیم. این مجموعه در حال حاضر تشکیل شده از  کمتر از ۱۰۰ دستگاه لرزه‌نگار است و از این تعداد ۱۶ شبکه کوچک تشکیل شده که این مجموعه کوچک مجموعه لرزه نگاری کشور است. هرچند هنوز احتیاج به دستگاه‌های بیشتر و فواصل کمتر آن‌ها از هم داریم تا به رد گیری ایده آل برسیم. به عبارت دیگر برای پیگیری ایده آل احتیاج به ۵۰۰ پایگاه لرزه نگار داریم. اگر ما شبکه لرزه‌نگاری پیشرفته و دقیق داشته باشیم که فواصل پایگاه‌ها از هم کم باشند قادریم زلزله‌های کوچک را هم ثبت کنیم. در حال حاضر چون خبر رسانی نسبت به قبل بیشتر شده، به تبع آن فکر می‌کنیم زلزله‌ها ناگهان در یک منطقه خاص افزایش پیدا کرده است.

 یعنی سابق بر این هم در جنوب کشور زلزله به این شکل وجود داشته فقط ثبت و اعلام نمی‌شده؟
بله. یک مورد طبیعی و معمول است که از میلیون‌ها سال پیش تا به حال وجود داشته و پس از این هم خواهد بود.

بزرگ ترین زلزله جنوب ایران در هرمزگان را به یاد دارید؟
باید به تاریخ مراجعه کنیم که متاسفانه تاریخ مستند جنوب کشور ما در منطقه هرمزگان ضعیف است. دقیقا نمی‌توانم تاریخ اعلام کنم اما آنچه واضح است جنوب کشور ما مستعد زلزله است. تنها شهرهایی که در این سوی کشور تا حدود زیادی از خطر زلزله مصون هستند را می‌توان آبادان و خرمشهر و بندر امام دانست. با این حال نباید فراموش کنیم ۹۲ درصد سطح کشور ما گسل دارد و ۸۳ درصد شهر‌های کشور ما در معرض خطر زیاد و خیلی زیاد زلزله هستند و اگر ما اطلاعات درستی نداریم به دلیل کمبود شبکه لرزه نگاری در کشور است. کشور ما به ۵۰۰ پایگاه احتیاج دارد در حالی که اکنون این تعداد، کمتر از ۱۰۰ تاست.

  فکر می‌کنید نزدیکی گسل هرمز به دریا، می‌تواند با احتمال وقوع سونامی‌همراه باشد؟
به عقیده من در خلیج فارس سونامی‌نخواهیم داشت، چرا که برای وقوع سونامی‌باید در عمق دریا یک زلزله ۷ ریشتری  رخ داده باشد و مکانیزم گسل هم با فراز و نشیب و حرکت رو به پایین و حرکت رو به بالا همراه باشد. که چنین گسل‌هایی در جنوب کشور وجود ندارد. امکان وقوع سونامی‌از نظر من صفر است.