توانایی استفاده از سلول های بنیادی و کاربردهای مختلف آن همچون همانندسازی حیوانات، تولید داروهای نوترکیب و درمان بیماران کلیوی ازجمله موفقیت های محققان کشور در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که توانسته نام ایران را در بین کشورهای دارای تازه ترین تکنولوژی های سلولی قرار دهد.

به گزارش زیست آنلاین به نقل از ایسنا دستاوردهای محققان ایرانی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی، همانندسازی حیوانات، ترنس ژن (دستکاری ژنتیکی) و در نهایت تولید داروهای نوترکیب اکنون در تمام مجامع علمی جهان مورد توجه قرار گرفته این درحالی است که تا پیش از پیروزی انقلاب طرح خطوط این علم در کشور ما به ندرت و تنها در بین تعداد محدودی از فعالان علمی به میان می آمد و هیچگونه تحقیقات میدانی و عملیاتی در این زمینه صورت نگرفته بود.

یکی از این فعالیت ها در زمینه کاربردی کردن سلول های بنیادی، تولید حیوانات همانندسازی و تراریخته (ترنس ژن) است که از سال ۱۳۸۰ در پژوهشگاه رویان در کشور ما آغاز شده است.

نتیجه ورود به این حوزه تولد حیوانات اهلی مانند گوساله، بزغاله و گوسفند است که بسیاری از آنها هنوز نیز زنده اند و در تحقیقات مختلف مورد ارجاع هستند.



** همانندسازی حیوانات

دکتر عبدالحسین شاهوردی معاون پژوهش و آموزش پژوهشگاه رویان در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در مورد اهداف همانندسازی حیوانات اظهار داشت: این اقدام علمی با هدف تکثیر نژادهای برتر حیوانات، نجات حیوانات در حال انقراض و در نهایت تولید داروهای نوترکیب صورت گرفته است.

به گفته وی، استفاده از روش همانندسازی در تکثیر نژادهای برتر حیوانات از حدود سال ۱۳۸۶در کشور ما آغاز شده است و از سال ۱۳۹۰ تاکنون ۱۲ گوساله با پتانسیل ژنتیکی تولید شده است.

یکی دیگر از کاربردهای همانندسازی در جلوگیری از انقراض نسل حیوانات درحال انقراض است.

به گفته شاهوردی، استفاده از این تکنولوژی در کشور ما به منظور نجات نسل قوچ قمیشلو در منطقه اصفهان به عنوان پایلوت آغاز شده است؛ با استفاده از این روش از قوچ قمیشلو یک مورد قوچ به دنیا آمده و جنین های او را به گوسفند معمولی منتقل شده است.



** تولید دارو

امروزه صنعت تولید دارو در جهان بر تولید داروهای نوترکیب متمرکز شده است در همین راستا تلاش می شود با استفاده از دستکاری های ژنتیکی این دسته از داروها تولید و در درمان بسیاری از بیماری ها به کار گرفته شود.

تولید داروهای نوترکیب به دو صورت استفاده از سلول های بنیادی و یا تولید حیواناتی که پروتئین مورد نیاز تولید دارو همچون فاکتور ۹ را در شیر خود دارند، صورت می گیرد.

فاکتور ۹ برای انعقاد خون به کار می رود و در مورد بیماران هموفیلی که مشکل انعقاد خون دارند، کاربرد دارد.

معاون پژوهش و آموزش پژوهشگاه رویان در این مورد توضیح داد: تولید فاکتور ۹ به روش ترنس ژن و همانندسازی توامان صورت می گیرد.

وی با بیان اینکه در شیر حیوانات همانندسازی شده و تراریخته این فاکتور وجود دارد، اظهار داشت: اکنون در مرحله جداسازی فاکتور ۹ از شیر این حیوانات هستیم.

حاوی پروتئین PTA ضد لخته شدن خون است؛ اگر این دارو به موقع به بیمار تزریق شود می تواند در پیشگیری از بروز سکته های قلبی و مغزی موثر باشد.

این پروتئین مانع لخته شدن خون و همچنین سبب رفع لخته های خون می شود؛ به این ترتیب می تواند از انسداد رگ ها و بروز عوارض مختلف پیشگیری کند.

تولید حیوانات به روش های همانندسازی و ترنس ژن به منظور تولید داروهای مورد نیاز بیماران، استفاده از سلول های بنیادی جنین، بزرگسالان و خون بند ناف در درمان بیماران و تولید پروتئین های نوترکیب از دیگر فعالیت های محققان ایرانی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی است.

همچنین فعالیت در زمینه درمان و رفع مشکل ناباروری، مشارکت در پروژه های بین المللی، تحقیقات در زمینه استفاده از روش های شبیه سازی برای تولید اندام های انسانی با کمک ژن های حیوانی و راه اندازی دوره های کارشناسی ارشد و دکترای رشته بیوتکنولوژی تکوینی از دیگر دستاوردهای این حوزه به شمار می رود.



** استفاده از سلول های بنیادی برای درمان بیماری های کلیوی

زمانی که یک بیمار کلیوی به مرحله پیوند کلیه می رسد، پس از پیوند نیاز به استفاده از داروهایی دارد تا سیستم ایمنی بدن او ضعیف شود و کلیه را پس نزند.

یکی از کاربردهای استفاده از سلول های بنیادی کمک به سیستم ایمنی بدن این دسته از بیماران برای جلوگیری از پس زدن کلیه است.

محققان ما برای رفع مشکل پس از کلیه پس از پیوند، تحقیقاتی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی برای رفع نیاز بیماران کلیوی به دارو پس از پیوند کلیه آغاز کرده اند.

دکتر حمید گورابی رییس پژوهشگاه رویان در این مورد به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: پژوهشی با کمک محققین همدانی در این زمینه بر روی نمونه حیوانی آغاز شده که پس از طی مرحله آزمایش بر روی نمونه حیوانی، تحقیقاتی نیز در حوزه بالین بر روی چند بیمار صورت گرفته است.

وی با بیان اینکه تحقیقاتی نیز در زمینه درمان بیماران دارای کلیه پلی کیستیک آغاز شده است، افزود: این تحقیقات اکنون در مرحله آزمایشگاهی و بر روی حیوانات پستاندار درحال اجرا است به این صورت که ابتدا بیماری شبیه بیماری کلیه پلی کیستیک در آنها ایجاد و سپس روش های درمانی روی آنها آزمایش می شود.

برخی افراد که به صورت ژنتیکی دچار کلیه های پلی کیستیک هستند، با گذر زمان و افزایش سن تعداد کیست های کلیه آنها افزایش می یابد و در نهایت با از کارافتادن کلیه و نیاز به پیوند کلیه مواجه می شوند.

گورابی ادامه داد: در زمینه نارسایی های حاد و مزمن کلیه نیز تحقیقاتی بر روی مدل حیوانی آغاز شده است که با طی اصول تحقیق و آزمایش آن بر نمونه حیوانی و سپس نمونه انسانی، به مرحله بالین و درمان بیماران خواهد رسید.

دکتر رضا مقدسعلی محقق گروه کلیه پژوهشگاه رویان نیز در مورد آغاز پنج طرح تحقیقاتی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری های کلیوی به خبرنگار علمی ایرنا گفت: تحقیقات در زمینه ˈتمایز سلول های بنیادی به سلول های کلیویˈ برای درمان بی اختیاری استرسی ادراری در زنان از ۳ سال گذشته با همکاری مرکز تحقیقات کلیه و بیمارستان لبافی نژاد در پژوهشگاه رویان آغاز شده است.

وی افزود: تحقیقات در زمینه ˈبررسی نارسایی های مزمن و حاد کلیویˈ نیز از دیگر پروژه های در حال انجام در این پژوهشگاه است که اکنون فاز اول آن با مدل حیوانی آغاز شده است.

مقدسعلی ˈایمونولوژی پیوندˈ را از دیگر پروژه های درحال انجام این پژوهشگاه دانست که در آن تاثیر سلول های بنیادی به عنوان جایگزینی برای داروها و رفع عوارض و مشکلات ناشی از استفاده از داروها پس از پیوند بافت کلیه مورد بررسی قرار می گیرد.

وی ادامه داد: ˈاستفاده از سلول های بنیادی در پیوند کلیهˈ را از دیگر پروژه های این پژوهشگاه برشمرد و اظهار داشت: این پروژه نیز ابتدا بر روی نمونه حیوانی انجام شده و پس از مشاهده نتایج مثبت آن اکنون در فاز انجام مطالعات به منظور اجرای آن بر روی نمونه انسانی است.

به گفته وی، ˈاستفاده از سلول های مزانشیمی در درمان بیماری کلیه پلی کیستیکˈ از دیگر پروژه های این پژوهشگاه است که پس از گذراندن مرحله حیوانی آن، تحقیقات بر روی ۶ بیمار دارای کلیه پلی کیستیک آغاز شده است و اکنون در مرحله کارآزمایی بالینی قرار دارد.

به طور کلی، علم ژنتیک و سلول های بنیادی ازجمله علوم پیشرفته و پیچیده ای است که محققان و دانشمندان کشورمان هم راستا با سایر علوم به فراگیری و کاربردی کردن آن همگام با کشورهای پیشرفته دنیا پرداخته اند و به جرات می توان گفت که اکنون در این زمینه ما چیزی از دنیا کم نداریم و حتی می توانیم مرجعی باشیم برای کشورهایی که می خواهند به تازگی وارد این عرصه علمی شوند.