معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وجود چاه های نفتی متروکه (غیرقابل استفاده) در برخی از کشورهای حاشیه دریای خزر،گفت:۶۰ درصد از آلودگی های نفتی این عرصه آبی به دلیل نوسانات آب از نواحی خشکی وارد دریا می شود.

به گزارش زیست آنلاین از ایرنا دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان از انواع آلودگی ها رنج می برد که اگر به همین روال پیش رود شاید در آینده ای نه چندان دور دیگر اثری از گونه های بومی این دریا مانند فک خزری و ماهیان خاویاری نباشد.

آلودگی ها نفتی،گازی، پسماندهای کشاورزی ، پساب ها و فاضلاب های صنعتی و خانگی، چاه های نفت قدیمی و غیر قابل استفاده، زباله ، آلودگی های حرارتی و ورود گونه های غیر بومی عواملی است که دریای خزر را تهدید می کند.

رفت و آمد سالانه حدود ۳۰ هزار کشتی در خزر یکی از عوامل اصلی ورود گونه های غیر بومی است.

بر اساس آمارهای اعلام شده جمعیت فک های خزری از یک میلیون به حدود ۱۰۰ هزار قلاده کاهش یافته است؛ همچنین ماهیان خاویاری خزر که شهرت جهانی دارند در خطر انقراض قرار دارند.

آلودگی های خزر در قالب آلودگی های نفتی، پساب های کشاورزی، فاضلاب های صنعتی و خانگی تقسیم می شود که هر کدام از کشورهای اطراف این دریا سهم و نقش مشخصی در نوع و میزان آلودگی دارند.

پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگارعلمی ایرنا گفت: سهم ایران در آلودگی خزر بیشتر مربوط به پسماندهای کشاورزی، فاضلاب و پساب های شهری و خانگی است که در این میان وزارت نیرو به عنوان متولی ایجاد تصفیه خانه در شهرها به ویژه شهرهای ساحلی باید جدی تر عمل کند.

وی با بیان اینکه آلودگی صنعتی مساله دیگری است که محیط زیست دریای خزر را تهدید می کند، افزود:این آلودگی بیشتر از روسیه وارد خزر می شود، این کشور در اطراف رود ولگا فعالیت های صنعتی زیادی انجام می دهد و روز به روز نیز در حال توسعه و پیشرفت است.

فرشچی اظهار داشت: کشورهای قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز سهم زیادی در آلودگی نفتی و گازی خزر دارند که مربوط به فعالیت های اکتشاف، استخراج و انتقال است، البته بیشترین آلودگی مربوط به فعالیت های نفتی است.

وی ادامه داد:بر خلاف تصور بسیاری از افراد منشا آلودگی نفتی خزر در دریا نیست، گفت:بررسی ها نشان می دهد ۶۰ درصد از آلودگی های نفتی که داخل دریای خزر مشاهده می شود از نواحی خشکی است و از خاک وارد دریا می شود.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: تعداد زیادی چاه های قدیمی نفت در کشورهای آذربایجان و قزاقستان وجود دارد که دیگر بهره برداری از آنها مقرون به صرفه نیست و به حال خود رها شده اند.

وی ادامه داد: این چاه ها منبع بزرگ آلودگی نفتی هستند و با نوسانات آب که یک پدیده طبیعی در دریای خزر است وارد این عرصه آبی می شوند. همچنین نوسانات آب موجب می شود تا آلودگی های نفتی خاک نیز وارد خزر شود.

فرشچی گفت: از آنجا که کشورهای اطراف خزر به کنوانسیون تهران ( محیط زیست خزر) متعهد هستند از این رو برنامه هایی را برای پوشش این چاه ها اعلام کردند اما باید توجه داشت که پوشش هر چاه به حدود ۲۵۰ هزار دلار هزینه نیاز دارد، اکنون دو کشور قزاقستان و آذربایجان کار پوشش این چاه ها را آغاز کرده اند.

وی ادامه داد: آلودگی فلزات سنگین ، پسماندهای کشاورزی و سموم نیز آلودگی های دیگری است که خزر را تهدید می کند، این آلودگی ها بر روی هم اثر می گذارد و آثار نامطلوبی برای خزر به وجود می آورند.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بر اساس تعریف صحیح آلودگی، ورود گونه های غیر بومی هم یک منبع آلودگی برای منطقه است زیرا کاربری ها و فعالیت های منطقه را مختل می کنند.

وی با بیان اینکه ورود گونه های غیر بومی از طریق آب توازن کشتی ها انجام می شود اظهار داشت: سالانه حدود ۳۰ هزار کشتی در دریای خزر رفت و آمد می کند که رقم بالایی است از این رو مدیریت آب توازن بسیار اهمیت دارد زیرا اثرات ورود گونه های غیر بومی را چند سال پیش در کاهش جمعیت کیلکا در خزر مشاهده کردیم.

به گفته وی یکی دیگر از دلایل کاهش جمعیت کیلکا در خزر بهره برداری ناپایدار و صید بی رویه است.

فرشچی افزود: آلودگی های حرارتی از دستگاه های آب شیرین کن یکی دیگر از تهدیدات دریای خزر است، اکنون کشورهای جمهوری آذربایجان و قزاقستان در خزر آب شیرین کن دارند و ایران هم در فکر ایجاد این سیستم است.

وی گفت:حتی ممکن است برخی کشورها آزمایش های مربوط به رادیواکتیو انجام دهند که اطلاعات آن را در اختیار دیگر کشورها قرار نمی دهند. این مساله حتما باید رسیدگی شود.

فرشچی درباره استخراج نفت در خزر توسط ایران توضیح داد: استخراج نفت در خزر توسط ایران هنوز به مرحله بهره برداری نرسیده است، یک سری فعالیت ها در زمینه اکتشاف نفت در خزر انجام شده است اما آنچه مسلم است این است که استخراج نفت در خزر در آبهای ایران مقرون به صرفه نیست زیرا عمق آب در بخش شمالی (ایران ) بسیار زیاد است و هزینه استخراج بسیار بالا است.

وی ادامه داد:عمق آب خزر در قسمت ایرانی آن حدود هزار و ۲۵ متر است در حالی که عمق بخش میانی خزر حدود ۷۰ تا ۹۰ متر است و هر چه به سمت جنوبی پیش رویم عمق آب کمتر می شود و به تدریج به ۱۷تا ۱۳ متر می رسد از این رو استخراج نفت در این قسمت ها مقرون به صرفه است.

فرشچی گفت: با این وجود هنوز هیچ ارزیابی زیست محیطی برای استخراج نفت از خزر از وزارت نفت به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال نشده است.

دریای خزر از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری های ترکمنستان و قزاقستان محدود می شود.

دریای خزر که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقه بندی می شود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است.

طول این دریا حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. سطح دریای خزر پایین تر از سطح دریاهای آزاد است.

حدود ۱۳۰رودخانه به این دریا می ریزد که بیشتر آنها از شمال غربی به دریا می پیوندند. بزرگترین آنها رود ولگا است که هر سال به طور میانگین ۲۴۱ کیلومتر مکعب آب را وارد دریای خزر می کند. رودهای کورا ، اترک ، اورال و سولاک از دیگر رودهای مهمی هستند که وارد خزر می شوند.

طبیعت بسته خزر آن را منزلگاه جانوران و گیاهان منحصربه فردی کرده است اما در عین حال موجب شده تا در مقابل آلودگی های کشاورزی و صنعتی و نفتی بسیار آسیب پذیر باشد.