خشکسالی‌های پیاپی در سال‌های اخیر اگر چه نفس آب‌های زیرزمینی یزد را بریده است و آن‌ها را از لحاظ کمیت و کیفیت با تهدیدات جدی مواجه کرده است، اما هنوز هم چشمه‌هایی در دل کویر استان یزد وجود دارند که اگر چه آبدهی قابل ملاحظه ندارند، اما هنوز چشم امید برخی به جوشش آنهاست.

به گزارش زیست آنلاین از ایسنا کمی بارندگی، بالا بودن درجه حرارت و تبخیر زیاد از عواملی هستند که سبب محدودیت منابع آب سطحی در استان یزد شده‌ است ولی با این حال چشمه‌ها به عنوان یکی از منابع آبی استان که غالباً در مناطق کوهستانی استان جوشش دارند، از اهمیت قابل توجهی برای تامین آب مورد نیاز شرب و کشاورزی مزارع روستاهای کوهستانی یزد برخوردارند.

 

متاسفانه خشکسالی‌های پیاپی در استان یزد نه تنها باعث کاهش آبدهی منابع آبی متعدد استان همچون قنوات و چاه‌ها شده است بلکه نزدیک به ۴۰۰ چشمه استان که عمدتاً در مناطق روستایی قرار دارند را نیز تحت تاثیر قرار داده و نگرانی شدید روستاییان به خصوص کشاورزان را به دنبال داشته و حتی گاهاً هم باعث بروز خساراتی در مزارع و کشت‌های کشاورزان مناطق شده است.

 

سیدمحمد طباطبایی، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد، تصریح کرد: استان یزد دارای برخی چشمه‌های دائمی ‌و پرآب از جمله مسیح در شهرستان خاتم و برخی چشمه‌های فصلی وابسته به بارندگی مانند چشمه تامهر در شهرستان تفت و غربالبیز در شهرستان مهریز است.

 

وی با بیان این که ۹۱ درصد چشمه‌های استان فصلی هستند، افزود: میزان آبدهی و جاری بودن این چشمه‌ها به میزان بارندگی منطقه بستگی دارد لذا با وجود اینکه در زمان بارندگی مناسب حداکثر آبدهی آنها تا یک‌هزار لیتر در ثانیه می‌رسد ولی در هنگام خشکسالی مانند وضعیت حاکم بر سال جاری به شدت آبدهی آنها کاهش می‌یابد.

 

طباطبایی با اشاره به بهره‌برداری کشاورزان در بسیاری از نقاط استان یزد از آب این چشمه‌ها، خاطرنشان کرد: متاسفانه در زمان کاهش آبدهی، کشاورزان این مناطق با مشکلات جدی در این خصوص مواجه می‌شوند که در این زمینه می‌توان به خشک شدن چشمه رییسی در شهرستان خاتم و خشک شدن زمین‌های کشاورزی اطراف آن اشاره کرد.

 

وی یادآور شد: اغلب چشمه‌های استان در ارتفاعات و کوهپایه‌هایی از جمله دامنه‌های رشته کوه شیرکوه در شهرستان تفت قرار دارند، تعدادی نیز در قسمت جنوبی شهرستان بهاباد به دلیل وجود مناطق برف‌خیز وجود دارد.

 

این مسئول با انگشت شمار خواندن چشمه‌های عمده استان با آبدهی مناسب، اظهار کرد: با وجود اینکه تنها شاید ۱۰ درصد از چشمه‌های استان یزد آب‌دهی مناسبی دارند و مابقی یعنی ۹۰ درصد با وجود دائمی بودن معمولاً کمتر از یک لیتر در ثانیه آبدهی دارند.

 

محمدتقی میرحسینی، مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی‌ آب منطقه ای یزد نیز درباره وضعیت آب‌دهی چشمه‌های استان به خبرنگار ایسنا گفت: در حال حاضر ۳۸۷ چشمه فعال در استان یزد وجود دارد که سالیانه ۴۴.۵ میلیون مترمکعب آب را از سفره‌های آب زیرزمینی استان تخلیه می‌کنند و بیشتر این آب در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد.

 

وی، از مهمترین چشمه‌های استان یزد به غربالبیز، نهر مسیح و چشمه رئیسی هرات، چشمه ده عرب ابرکوه، چشمه طزنج، چشمه نارستان عقدا و چشمه تامهر اشاره کرد و افزود: متأسفانه وقوع خشکسالی‌های اخیر و استفاده بیش از ظرفیت از سفره‌های آب زیرزمینی باعث شده است تا آبدهی چشمه‌های استان در سال‌های اخیر به شدت کاهش یابد.

 

میرحسینی در ادامه وضعیت آبدهی تعدادی از چشمه‌های مهم استان را در سال‌های اخیر مورد بررسی قرار داد و گفت: چشمه غربالبیز که پرآب‌ترین چشمه استان به شمار می‌آید، شدیداً به بارندگی‌ها وابسته است به طوری که بیشتر سال‌ها در انتهای سال آبی، خشک یا بسیار کم آب می‌شود.

 

وی بیان کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر تعداد ماه‌های پرآبی این چشمه‌ها بسیار کمتر از سال‌های قبل از ۱۳۸۳ شده است به نحوی که این چشمه‌ها که در سال‌های پرآبی تا ۲۰۰۰ لیتر در ثانیه آبدهی داشتند، از سال ۱۳۸۶ تاکنون، آبدهی بیش از ۱۰۰۰ لیتر را به خود ندیده‌اند.

 

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب استان یزد همچنین به چشمه نهر مسیح هرات اشاره کرد و افزود: این چشمه از اندک چشمه‌هایی است که آبدهی آن دچار تغییرات شدیدی نشده و آبدهی متوسط خود را حفظ کرده است.

 

چشمه رئیسی هرات از دیگر چشمه‌های مورد اشاره این مسئول بود که در مورد آن گفت: این چشمه که در نزدیکی چشمه نهر مسیح قرار دارد از سال ۱۳۸۲ با کاهش شدید آبدهی مواجه شده و در حالی که آبدهی آن که در سال‌های ۸۱ و ۸۲ بیش از ۳۰۰ لیتر در ثانیه بوده، اکنون این میزان به کمتر از ۱۰ لیتر بر ثانیه رسیده است.

 

وی، همچنین کاهش آبدهی چشمه طزنج از سال ۱۳۸۶ تاکنون را مورد اشاره قرار داد و افزود: آبدهی فعلی این چشمه کمتر از ۱۰ درصد آبدهی آن در سال‌های قبل از ۱۳۸۶ است و چشمه ده عرب ابرکوه نیز از سال ۱۳۸۷ تاکنون با کاهش شدید آبدهی مواجه شده و تنها ۲۰ درصد از آبدهی خود را در سال ۱۳۹۲ حفظ کرده است.

 

میرحسینی بیان کرد: همچنین از دیگر چشمه‌های استان یزد، چشمه نارستان عقدا است که از سال ۱۳۸۳ آبدهی آن به شدت کاسته شده است. چشمه تامهر که همانند چشمه غربالبیز از چشمه‌های کارستی به شمار می‌آید و آبدهی آن شدیداً به بارندگی‌ها وابسته است، شاهد تغییرات زیادی در میزان آبدهی بوده است و معمولاً آبدهی این چشمه در اواخر سال آبی یعنی شهریور‌ به کمترین میزان خود می‌رسد.

 

این مسئول اظهار کرد: چشمه مرتضی علی آسفیج نیز از معدود چشمه‌هایی است که آبدهی آن تغییرات شدیدی را نشان نداده و آبدهی متوسط چشمه تاکنون حفظ شده است.