روزگار سخت و طاقت‌فرسای کم‌آبی و ناله دشت‌های تشنه کشاورزان و اهالی خراسان را در بهت فرو برده و در این میان محدودیت اعتبارات و سرنوشت نامعلوم طرح‌های آبخیزداری، از چالش‌هایی است که آرام و تدریجی شرایط استقبال از خشکسالی را در این استان مهیا کرده است.

به گزارش زیست آنلاین از مهر، طرح‌های آبخیزداری به دلیل محدودیت منابع اعتباری به دل حاشیه‌ها سپرده شده و این در حالی است که سرزمین خراسان در یک قدمی مرگ دشت‌ها قرار دارد و امروز باید فریاد تشنگی دشت‌ها و ناله مظلومیت آب را با گوش جان شنید و برای نجات سرمایه‌های این سرزمین جانانه فداکاری کرد.

خراسان رضوی در جغرافیای خشک و نیمه خشک محصور شده و به اذعان کارشناسان با توجه به وضعیت این سرزمین اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با خشکسالی و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی است اما همواره کمبود اعتبارات مانع پیشروی طرح‌های این چنینی شده است.

تاریخ مصرف سدسازی تمام شده است

علی اعظمی‌راد معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: آبخیزداری علاوه‌بر نقشی که در حفاظت از آب و خاک دارد به تولید آب بیشتر کمک کرده و موجب می شود تا زمین‌های کشاورزی به شکل گسترده‌تری به زیرکشت برود.

اعظمی‌راد با اشاره به اینکه دیگر تاریخ مصرف سدسازی تمام شده است، اظهار کرد: در حال حاضر برای رفع مشکل کم آبی و تغذیه سفره‌های زیرزمینی باید به عملیات آبخیزداری توجه کرد اما یکی از مشکلات اجرای این پروژه، کاهش اعتبارات استانی است.

وی یادآور شد: اجرای پروژه آبخیزداری به  توسعه پایدار و مهار و پخش سیلاب کمک می‌کند و در این میان باید در برنامه‌ریزی‌ها به حوضه آبخیز، به‌عنوان یک واحد یکپارچه توجه‌ای ویژه داشت.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی تاکید کرد: نگاه جامع به حوزه‌های آبخیز، برنامه ریزی در این بخش و ایجاد تعامل بین اجزاء سیستم برای مدیریت این حوزه ضروی است و از سویی دیگر کنترل سیل و روانابها و فرسایش خاک، حفاظت و کنترل خاک، کنترل هرزآب‌ها، کاهش خطرات سیل و بالا رفتن ضریب نفوذ آب در خاک در کنار تقویت سفره‌های آب‌های زیرزمینی و کنترل روان‌آب‌ها در گرو اجرای طرح‌های آبخیزداری است که البته اجرای این طرح نیازمند اعتبار است.

به گفته وی اعتبار اجرای هر پروژه آبخیزداری ۵۰۰ میلیون تومان است و اجرای این طرح برای نجات دشت‌ها و تأمین آب امری حیاتی و غیرقابل انکار است.



کنترل فرسایش آبی در حوضه‌های آبخیز رودخانه‌های مرزی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: ماجرای کمبود اعتبارات سبب شده تا طرح‌های توسعه‌ای منابع طبیعی به کندی پیش رود و در این راستا برای کنترل فرسایش آبی باید در حوضه‌های آبخیز رودخانه‌های مرزی و حوضه‌های داخلی اقداماتی انجام داد و نباید دست روی دست گذاشت.

حسن تقوایی تصریح کرد: این روزها بزرگترین مشکل  در راه اجرای طرح های توسعه منابع طبیعی کمبود اعتبارات است و اگر این مشکل حل شود شاید بتوان اقدامات مناسبی در این بخش انجام داد.

اجرای هر پروژه های آبخیزداری ۵۰۰ میلیون تومان است

وی اعتبار اجرای هر پروژه آبخیزداری را ۵۰۰ میلیون تومان دانست و گفت: اجرای این پروژه باید با مشارکت بخش خصوصی و حمایت سرمایه گذاران انجام شود زیرا در غیر این صورت میزان اعتبارات کفاف اجرای طرح های این چنینی را نمی دهد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی تصریح کرد: در حال حاضربرای نجات دشتها و مقابله با بحران کم آبی، باید طرح‌های آبخیزداری را اجرایی کرد.

بالغ بر ۳میلیارد اعتبار استانی برای حوزه آبخیزداری

به گفته وی امسال ۱۵میلیارد تومان اعتبار ملی و ۳میلیارد و ۳۰۰میلیون تومان اعتبار استانی برای حوزه آبخیزداری پیش بینی شده و بدون تردید این میزان برای اجرای این طرح بسیار کم و محدود است.

تقوایی بیان کرد: سالانه ۱۵ تن در هکتار میانگین فرسایش آبی این استان است و در چنین شرایطی اجرای طرح‌های آبخیزداری ضروری و دارای اهمیت است.  

وی با اعلام اینکه با توجه به خشکسالی های متوالی و کمبود منابع آب باید به اجرای طرح هایی برای مقابله با این امر پرداخت، گفت: این استان قطب کشاورزی است و باید زمینه و بستر لازم برای حفاظت پایدار و احیاء منابع آبی را فراهم کرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی تاکید کرد: ظرفیت‌های گسترده‌ای برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و کنترل سیلاب ها وجود دارد و در صورت تأمین اعتبار می‌توان به توسعه استان و حفاظت از منابع آبی کمک کرد.

وی تاکید کرد: هدف از اجرای طرح های آبخیزداری توسعه متوازن و هماهنگ منابع طبیعی، انسانی و کشاورزی و محیط زیست به منظور دست یابی به تولید، درآمد و اشتغال زایی بدون تخریب و هدر رفت منابع آب و خاک است.



لزوم توجه به آبخیزداری به جای حرکت در مسیر سدسازی

وی با اشاره به هدررفت آب در بخش کشاورزی بیان کرد: بیش از ۹۰ درصد آب استحصالی صرف بخش کشاورزی می شود و این در حالی است که راندمان آبیاری در بهترین حالت ۳۰ درصد است و در حقیقت ۷۰ درصد آب هدر می رود لذا استفاده از شیوه های نوین آبیاری تحت فشار باید مورد توجه باشد تا شاهد هدررفت آب در این بخش نباشیم.

تقوایی با بی اهمیت دانستن مقوله سدسازی، ادامه داد: توجه به آبخیزداری به جای حرکت در مسیر سدسازی اقدامی موثر و در خور توجه است زیرا بیش از۶۰ درصد از بارش های کمی که در این استان صورت می گیرد تبخیر می شود بنابراین نباید به دنبال سدسازی باشیم بلکه در چنین شرایطی آبخیزداری و آبخوانداری روشی مناسب و قابل قبول است.

حفظ سرمایه قنات‌ها و چشمه‌ها

عباس معلایی کارشناس آب نیز معتقد است که آب الفبای آبادانی بوده و در این راستا جلوگیری از نشست دشت‌های استان و بهره‌وری در بخش کشاورزی دو عامل مهمی است که در قالب طرح آبخیزداری می توان به آن دست یافت.

معلایی بیان کرد: همچنین آبخیزداری موثرترین راهکار به منظور کنترل سیلاب‌ها و تغذیه آن به سفره‌های آب زیرزمینی است و می‌توان در این بخش سرمایه قنات‌ها، چشمه‌ها و چاه‌ها را با تولید آب حفظ کرد.

وی ادامه داد: بهره‌برداری های بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی بیشترین تأثیر را بر روی قنات ها گذاشته طوری که در بسیاری از مناطق قنات‌های موجود در دشت‌ها به علت افت سطح آب های زیرزمینی خشک شده و در چنین شرایطی باید علم و فرهنگ آبخیزداری جایگاه واقعی خود را در سطح این استان پیدا کند.

این کارشناس آب با بیان اینکه ۷۲ درصد استان، عرصه‌های قابل فعالیت برای اقدامات آبخیزداری است، افزود: با استفاده از آبخیزداری می‌توان در دوره‌های خشکسالی با بحران کم آبی مقابله کرد و در این میان ۸ میلیون هکتار در خراسان رضوی عرصه های قابل فعالیت آبخیزداری است.



وی بیان کرد: در حال حاضر آبخیزداری به درستی تعریف نشده و در این میان تمام مسئولیت حرکت در این زمینه بردوش اداره منابع طبیعی است در حالی که هزینه های این بخش زیاد است بنابراین باتوجه به شرایط بحرانی دشت های استان و اقلیم خشک و نیمه خشک این استان ضرورت ایجاب می کند که مسئولان و دست اندرکاران توجه بیشتری به بخش آبخیزداری داشته باشند.

معلایی تاکید کرد: عملیات مهندسی، بیومکانیکی و بیولوژیکی در قالب طرح آبخیزداری به منظور پیش گیری، کاهش آثار خشکسالی و رفع بحران کم آبی اجرایی می شود و به نظر می رسد در این مسیر هدررفت روان آب عرصه های آبخیز، وقوع خشکسالی‌ها در حوزه‌های آبخیز، عدم مدیریت یکپارچه بر حوزه‌های آبخیز بخشی از مشکلات این طرح است.