گاماسیاب شریان اصلی زندگی در غرب کشور محسوب می شود که علاوه بر تشکیل یک زیست بوم بزرگ برای گونه های جانوری آبزی و پرندگان، منبع مهم آب کشاورزی از استانهای همدان تا کرمانشاه و لرستان و خوزستان است اما نفس های این رودخانه حیاتی این روزها به شماره افتاده است.

به گزارش زیست آنلاین از مهر، امروز مهم ترین خطر و چالشی که کشور را تهدید می کند خشک شدن رودخانه ها، دریاچه ها و همچنین سفره آب های زیر زمینی است. امروز این چالش زیست محیطی در کشور و استان کرمانشاه وارد مرحله جدیدتری شده و در کنار عوامل طبیعی، انسان هم وارد این میدان تخریب شده است.

بسیاری از رودخانه های دائمی و فصلی در استان کرمانشاه دستخوش دست اندازی های انسانی شده اند و می بینیم که بستر بسیاری از این رودها که زمانی خروششان هر گوشی را می نوازید، عیان شده است.

رودخانه "گاماسیاب" کرمانشاه که یکی از طویل ترین رودهای ایران محسوب می شود در معرض این تهدید بزرگ زیست محیطی قرار گرفته است.

موضوعی که سال گذشته نیز با گرم شدن هوا و مکیدن شیره جان گاماسیاب توسط چاه های غیر مجاز اتفاق افتاد و خبرگزاری مهر در مطلبی با عنوان "فاجعه زیست محیطی "گاماسیاب" و آبزیانی که خوراک مور بیابان شدند" به آن پرداخت.

گاماسیاب کجاست

رود گاماسیاب رودی است در دهستان گاماسیب واقع در غرب ایران که یکی از طویل‌ترین رودخانه‌های ایران به شمار می‌رود. این رودخانه از چشمه‌های آهکی واقع در ۲۱ کیلومتری جنوب شرقی نهاوند واقع در غرب استان همدان، از دامنه‌های شمالی ارتفاعات گرین به نام سراب گاماسیاب سرچشمه می‌گیرد.

گاماسیاب از گا (گاو) + ماسی (ماهی) + آب تشکیل شده، یعنی آبی که دارای گاو ماهی (ماهی بزرگ) است.



این رودخانه پس از دریافت سایر جریانات سطحی دیگر حوزه‌های مجاور نظیر آب ملایر، تویسرکان، اسدآباد به صحنه در شرق استان کرمانشاه وارد شده و در فرامان کرمانشاه به رود قره‌سو می‌ریزد. گاماسیاب پس از عبور از استان کرمانشاه وارد استان لرستان می‌ شود. گاماسیاب در طول شهرستان خرم‌آباد بنام سیمره نامیده شده و تمام رودخانه‌های لرستان به آن می‌پیوندد و پس از گذشتن از لرستان در غرب خوزستان جاری و بنام کرخه نامیده می‌شود و بالاخره به تالاب هورالعظیم منتهی می‌گردد.

در حال حاضر بیشترین ضربه ای که به این رودخانه وارد می شود از سوی کشاورزان و بهره وران آب در شهرها و روستاهای مجاور آن است.

امروز بسیاری از کشاورزان بدون توجه به هرگونه هشدار اقدام به برداشت بی رویه آب از این رودخانه که خود مامن و زیستگاه بسیاری از موجودات و آبزیان است، می کنند و عملا کمر به نابودی این شریان زندگی غرب کشور بسته اند.

مشکل زمانی حادتر می شود که این رودخانه در مسیر شهرستان صحنه قرار می گیرد. متاسفانه شواهد نشان می دهد که برداشت های غیراصولی از آب این رودخانه و نیز حفر چاه های غیرمجاز بسیار در کنار عبور گاماسیاب، نفس این رودخانه و موجوداتش را به شماره انداخته است.

از سوی دیگر وجود شالیکاری های بسیار توسط کشاورزان صحنه ای که در حاشیه این رودخانه ایجاد شده است، بخش اعظمی از آب گاماسیاب را به خود اختصاص می دهد به طوری که در زمین های پایین دستی، دیگر آبی برای جریان و حتی زندگی جانداران این رودخانه باقی نمی ماند.

۲۲۰ چاه غیر مجاز که از گاماسیاب تغذیه می شدند پلمپ شد

نمونه این فاجعه زیست محیطی را می تواند در مرگ هزاران آبزی در سال گذشته در این رودخانه جستجو کرد. با وجود اینکه مسئولان ذیربط در صحنه از پر کردن بیش از ۲۲۰ حلقه چاه غیرمجاز در این شهرستان خبر می دهد، ولی بازهم مشکل همچنان پابرجاست.

اگر امروز چاره ای به حال این رودخانه بزرگ اندیشیده نشود، بی شک باید منتظر فاجعه زیست محیطی برای استان کرمانشاه و ... باشیم.

مسئول امور آب شهرستان صحنه در این باره به خبرنگار مهر اظهار داشت: برنامه های بسیاری برای مبارزه و جلوگیری از خشک شدن آب رودخانه گاماسیاب در شهرستان صحنه آغاز شده است.



علی کمال منش بیان داشت: برای جلوگیری از این فاجعه زیست محیطی در سال گذشته بیش از ۲۲۰حلقه چاه غیرمجاز که در این شهرستان حفر شده بود، پر شده است.

وی با اشاره به اینکه تنها با پر کردن کردن چاه های غیرمجاز نمی توان از این فاجعه جلوگیری کرد، گفت: باید برای جلوگیری از این مسئله فرهنگ سازی نمود، یعنی اینکه بسیاری از رسوم نادرست در بحث بهره برداری از آب باید اصلاح شود.

مدیر امور آب شهرستان صحنه بیان داشت: مهمترین مشکل ما، رعایت نکردن الگوی مصرف در بخش کشاورزی توسط کشاورزان و باغداران است.

وی با اشاره به اینکه صرفه جویی در مصرف آب در حوزه کشاورزی هنوز تا رسیدن به نقطه آرمانی فاصله بسیاری دارد، تاکید کرد: یکی از مشکلات ما در موضوع صرفه جویی از آب، کشت سنتی است که این نوع کشاورزی ضربات بسیاری به ذخایر آبی کشور و استان می زند.

مدیر امور آب شهرستان صحنه گفت: بی شک استفاده از روش های نوین آبیاری تا حد بسیار زیادی در پایین آوردن میزان مصرف آب در بخش کشاورزی تاثیرگذار است.

عوامل انسانی و طبیعی زیست بومهای استان را تهدید می کند

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه در این باره به خبرنگار مهر گفت: امروز بسیاری از عوامل چه انسانی و چه طبیعی، زندگی در زیستگاههای استان را تهدید می کنند.

همتی اظهار داشت: خشکسالی های اخیر بیشترین تاثیر خود را بر روی رودخانه ها و تالاب ها گذاشته است، یعنی اینکه زندگی جانداران این مکانها در معرض تهدید شدیدی قرار گرفته است.

وی با مسئله رودخانه گاماسیاب کرمانشاه اشاره کرد و افزود: این رودخانه که به نوعی یکی از رودخانه های مطرح غرب کشور می باشد، به علت بسیاری از عوامل در معرض از بین رفتن قرار گرفته است که این زنگ خطری برای جانداران و ماهیان آن خواهد بود.

 



مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه با اشاره به اینکه در سال گذشته شاهد مرگ هزاران ماهی و آبزی در این رودخانه بوده ایم، اظهار داشت: سال گذشت زنگ خطر برای ما به صدا درآمد. مرگ این همه جاندار در این رودخانه فاجعه ای زیست محیطی بود.

همتی نقش مردم در حفاظت از محیط زیست و عرصه های طبیعی را مهم وکلیدی عنوان کرد و گفت: به علت گستردگی استان کرمانشاه و نیز کمبود نیرو و پرسنل نظارت، بر تمامی سطح استان توسط دولت، امری غیرممکن است، لذا مردم خود می توانند نگهبان های خوبی برای محیط پیرامون باشند.

کشاورزان صحنه ای منبع آبی به جز گاماسیاب ندارند

سلمانی از کشاورزان صحنه ای در این باره به خبرنگار مهر گفت: ما دیگر منبعی برای تامین آب کشاورزی خود نداریم و لاجرم مجبور به استفاده از آب رودخانه گاماسیاب هستیم.

این کشاورز صحنه ای اظهار داشت: اگر دولت و مسئولان منبع دیگری برای تامین آب به ما معرفی کنند، بی شک ما هم استفاده ای از دخایر آبی گاماسیاب نخواهیم داشت.

وی افزود: به نظر بیشتر کشاورزان، استفاده از آبیاری های نوین در زارعت کمک خوب و شایانی به زندگی دوباره این رودخانه می کند که در این باره نیازمند همراهی مسئولان به ویژه سازمان جهاد کشاورزی استان هستیم.

حال به نظر می رسد که مقصر اصلی در ایجاد فاجعه زیست محیطی رودخانه گاماسیاب هنوز نامعلوم است، ولی آنچه که معلوم و عیان می باشد، مرگ تدریجی گاماسیاب، این شریان زندگی در استان کرمانشاه است.

این رودخانه از سراب سنگ سوراخ و چشمه سارهای اطراف نهاوند سرچشمه گرفته و پس از اتصال با رودخانه ملایر به رودخانه گاماسیاب تغییر نام داده است. گاماسیاب در مسیر خود، رشته های فرعی مختلفی از جمله آب ملایر، آب نهاوند و آب تویسرکان ملحق می شود. این رودخانه در جنوب بیستون به آب دینورآب پیوسته و به نام گاماسیاب ادامه مسیر داده و در نزدیکی فرامان به رودخانه قره‌سو متصل شده و پس از آن به نام سیمره وارد خاک لرستان می شود وسپس در استان خوزستان به نام کرخه جریان یافته و وارد هورالعظیم می شود.