وضعیت بحران زده دریاچه ارومیه موجب یادآوری طرح ایران رود که مربوط به دهه ۶۰ است شده این درحالیست که عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه معتقد است اجرای چنین طرحی علمی و مقرون به صرفه نیست.

به گزارش زیست آنلاین از ایرنا دریاچه ارومیه دومین دریاچه شور جهان است که اکنون در شرایط بحرانی بسر می برد و به گفته کارشناسان بیش از ۹۵ درصد آب خود را از دست داده است.

نجات دریاچه ارومیه موضوعی است که اولین جلسه دولت یازدهم را به خود اختصاص داد که این نشان از رویکرد زیست محیطی دولت یازدهم و شخص رییس جهموری نسبت به این مسایل دارد.

فعالیت و بررسی های اعضای کارگروه نجات دریاچه ارومیه در دولت یازدهم موجب تصویب ۲۴ راهکار و تعیین زمان ۱۰ ساله برای احیای این حوضه آبی شد.

ممنوعیت هرگونه افزایش برداشت از منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه و جلوگیری از توسعه جدید به ویژه در بخش کشاورزی، جلوگیری از برداشت غیرمجاز از آب های سطحی، توقف تمام طرح های سد سازی در دست مطالعه و اجرایی (به استثنای سدهای شهید مدنی و چراغ ویس) و طرح های شبکه های آبیاری و آبرسانی پایین دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رها سازی آب در سد شهید مدنی منحصرا برای دریاچه ارومیه و تامین اعتبار مورد نیاز و تسریع در انتقال آب طرح انتقال آب از رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه برخی از مصوبات نجات دریاچه ارومیه است.

اکنون طرح ایران رود را یکی از دوستداران محیط زیست برای نجات دریاچه ارومیه دوباره پیشنهاد کرده است که سابقه آن به دهه ۶۰ بر می گردد.

در این طرح مطرح شد، رودخانه ای از دریای عمان به دریاچه ارومیه کشیده شود و از آنجا که شیب ایران از جنوب به سمت شمال است این رود به راحتی به جریان خواهد افتاد.

این طرح در زمان خود موافقان و مخالفان زیادی داشته است و اکنون که دریاچه ارومیه به چنین وضعیت وخیمی رسیده است علی اصغر پدرام یکی از دوستداران محیط زیست گرد فراموشی از روی طرح ایران رود زدود و آنرا به عنوان راهکار اصلی نجات دریاچه ارومیه برای همیشه عنوان می کند.

وی دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: سالهاست که در مورد نجات دریاچه ارومیه صحبت می شود اما تاکنون اقدامی عملی برای حفاظت از این حوضه آبی انجام نشده و روز به روز شاهد وخیم تر شدن وضعیت آن هستیم.

وی با بیان اینکه دلایل متعددی موجب خشک شدن دریاچه ارومیه شده است افزود: یکی از آنها احداث میان گذر شهید کلانتری است که متاسفانه غیر اصولی ساخته شده است، در دوران پیروزی انقلاب اسلامی ژاپنی ها پیشنهاد کرده بودند این میان گذر را برای ایران احداث کنند اما در بحبوبه پیروزی انقلاب بود و تصمیم بر این شد که کارشناشان داخلی این کار را انجام دهند.

وی تاکید کرد: احداث این میان گذر اجتناب ناپذیر بود زیرا برای رفاه حال مردم منطقه الزامی بود اما مساله نحوه ساخت آن است که غیر اصولی انجام شد.

وی افزود: ۱۷ سال پیش پیشنهاد شده بود دریاچه ارومیه به دو نیمه تقسیم شود و بر این اساس یک نیمه آن خشک و مواد معدنی موجود در آن استخراج شود و نیمه دیگر نیز از حالت شوری خارج و به یک دریاچه شیرین تبدیل شود تا انواع آبزیان در آن پرورش داده شود.

این دوستدار محیط زیست ادامه داد: این در حالی است که یک اصل در این پیشنهاد نادیده گرفته شده بود و آن فشار زیاد آب به بدنه دیوار جدا کننده دریاچه بود، در آن زمان برای این کار سنگ های بزرگی به وزن ۲۰ تا ۳۰ تن را از کوه زنبیل در نزدیکی دریاچه در محل قرار داده بودند اما بعد از ۲۴ ساعت سنگ ها ۷ تا ۸ کیلومتر جابجا می شدند و علت آن فشاری بود که آب به سنگ ها وارد می کرد.

وی تاکید کرد: در واقع مشکل دریاچه ارومیه به محدوده جغرافیایی خودش منتهی نمی شود زیرا در صورت خشک شدن دریاچه ریزگردهای نمکی ناشی از آن استان های مجاور را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.

پدرام با تاکید بر حفظ دریاچه ارومیه گفت: مساحت دریاچه ارومیه ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع است و حوضه آبریز آن ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومتر مربع وسعت دارد. بر اساس آمار این حوضه ۳ درصد مساحت کل کشور را شامل می شود.

وی افزود: بیش از ۲۰۰ کشور شناخته شده در دنیا وجود دارد که مساحت دریاچه ارومیه از ۵۴ کشور شناخته شده بیشتر است بنابراین نمی توان از کنار این حوضه آبی به این با عظمت بی تفاوت گذشت.

این دوستدار محیط زیست ادامه داد: پرویز کردوانی پدر کویر شناسی ایران در مورد دریاچه ارومیه پیشنهاد داد دریاچه ارومیه را خشک و به کاشت درختان آنرا به پارک تبدیل کنیم، این در حالی است که امکان نجات دریاچه ارومیه وجود دارد.

وی افزود: تراز آب دریای خزر از سطح آب های بین المللی ۲۹ متر پایین تر است به عبارت دیگر شیب ایران از جنوب به طرف شمال است، یعنی می توان آب های جنوب را به سمت شمال کشور هدایت کرد که کانال پاناما نمونه موفق این کار است.

کانال پاناما یک آبراه غیرطبیعی است که توسط انسان در کشور پاناما به وجود آمده است و اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس ارتباط می دهد.

وی گفت: زمانی که طرح ایران رود مطرح شد محققان و متخصصان داخلی و خارجی زیادی از آن حمایت کردند البته مخالفان خودش را هم داشت؛ در این طرح پیشنهاد شده بود رودخانه ای قابل کشتیرانی احداث شود تا هم به استان هایی که از آنها عبور می کند آبرسانی کند و هم اینکه موجب اشتغالزایی می شود.

پدرام افزود: احداث ایران رود بار دیگر در دولت خاتمی پیشنهاد شد و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته بود، در آن زمان بررسی های علمی زیادی انجام شد و نتیجه این تحقیقات نشان داد احداث ایران رود از نظر علمی امکان پذیر است اما نیاز به اعتبار زیادی دارد بنابراین باید آینده نگری کرد.

وی با بیان اینکه اگر هم چنین طرحی آغاز شود زمان بر خواهد بود گفت: با توجه به شرایط کنونی دریاچه ارومیه و کم بودن فرصت برای نجات آن بهتر است دولت مصوباتی که در کارگروه نجات دریاچه ارومیه به تصویب رسانده را به مرور آغاز کند تا حداقل دریاچه از مرگ کامل نجات یابد.

پدرام تاکید کرد: احیای دریاچه ارومیه به فرهنگ سازی نیاز دارد، ۱۶ سال گذشته هیچ مشکلی در دریاچه وجود نداشت اما چه شد که اکنون به این روزگار گرفتار شده است. عوامل مختلفی مانند نحوه نادرست کشاورزی، روش غلط آبیاری، احداث غیر اصولی میان گذر شهید کلانتری، احداث سدهای بی رویه و حفر چاه های غیر مجاز برخی از دلایل بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه است.

وی اظهار کرد: شغل اصلی بیشتر مردم منطقه کشاورزی است بنابراین تغییر دادن روش معیشتی نیاز به یک حرکت علمی و اصولی دارد تا برای شهروندان مشکل و نگرانی ایجاد نشود.

پدرام گفت: همچنین مساله گرمایش زمین نیز موجب افزایش تبخیر می شود که باید در تصمیم گیری ها مد نظر قرار گیرد، به اعتقاد برخی کارشناسان بارور کردن ابرها یکی از راه های مقابله با کم آبی و خشکسالی است.

وی افزود: ایران دارای آب و هوای مدیترانه ای و گرم و خشک است و ابرهای باران زا ار ترکیه و مناطق غربی وارد کشور می شود در حالی که کشور ترکیه هم اکنون مشکل کم آبی دارد بنابراین این امکان وجود دارد که اجازه ورود ابرهای باران زا به کشور ما را ندهد.

این دوستدار محیط زیست ادامه داد: برای برطرف کردن مشکل کم آبی در دریاچه ارومیه در مقطع کوتاه می توان از مصوبات دولت استفاده کرد اما برای بلند مدت نیاز به برنامه ریزی اصولی و عملی دارد که به اعتقاد برخی کارشناسان بهترین و شاید تنها راه نجات دریاچه همان احداث ایران رود باشد که می توان مشکل مالی احداث آنرا از طریق مناقصه بین المللی برطرف کرد.

وی گفت: اکنون در دوران خشکسالی هستیم و تا ۷۰ سال دیگر نیز ادامه دارد بنابراین اگر منابع آبی به طور صحیح مدیریت نشوند قطعا با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.

عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه به ایرنا گفته بود: ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده که دولت تمام این مبلغ را تامین خواهد کرد.این مبلغ مورد تایید و موافقت سازمان مدیریت و برنامه ریزی و ریاست جمهوری قرار گرفته است؛ رییس جمهوری هم اعلام کرد برای تامین این میزان اعتبار هیچ مشکلی وجود ندارد.

کلانتری ادامه داد: مبلغ ۱۵۰۰ میلیارد تومان برای امسال در نظر گرفته شده و در سال های بعد این رقم به نسبت سطح فعالیت کم و زیاد می شود. تامین اعتبار از سال جاری تا سال ۹۷ به تدریج افزایش می یابد و از سال ۹۸ به بعد نیازمند اعتبار کمتری برای اجرای پروژه های مصوب شده خواهیم بود.

به گفته وی بیشترین اعتبار تخصیص یافته برای احیای دریاچه ارومیه بین سال های ۹۴ تا ۹۸ خواهد بود که ممکن است گاهی به مبلغ ۲۵۰۰ میلیارد تومان تا ۳۰۰۰ میلیارد تومان برسد.

وی تاکید کرد:دولت هیچگونه مشکلی برای تامین اعتبار ندارد و مبلغ تعیین شده به صورت کامل و سالانه تامین می شود.

داود رضا عرب سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه امروز یکشنبه در باره طرح ایران رود به خبرنگار علمی ایرنا گفت: اجرای طرح هایی مانند ˈ ایران رود ˈ امکان پذیر نیست زیرا ایران کشوری است که دارای کوه ها و ارتفاعات زیادی است بنابراین عبور دادن چنین رودخانه ای از وسط کشور مستلزم هزینه بسیار زیادی است که مقرون به صرفه نخواهد بود، همچنین اجرای چنین طرحی جنبه علمی ندارد.

وی افزود: مطرح شدن طرح ایران رود به دهه ۶۰ بر می گردد و در آن زمان هزینه زیادی صرف مطالعه آن شد اما نتیجه ای نداشت.

عرب ادامه داد: سطح دریای عمان صفر است در حالی که سطح دریاچه ارومیه ۱۲۷۰ متر بالاتر از دریای عمان است، علاوه بر این ایران رود باید در مسیرش از کوه ها و ارتفاعات زیادی عبور کند که قطعا گذشتن از برخی از آنها امکان پذیر نخواهد بود.

وی افزود: همچنین پمپاژ کردن آب نیاز به برق و صرف هزینه هنگفتی دارد که به هیچ عنوان مقرون به صرفه نیست، در این طرح مطرح شده بود که این رود قابل کشتیرانی باشد در حالی که در هیچ جای دنیا رودخانه ای که با پمپاژ ایجاد و تغذیه شود وجود ندارد.

عرب گفت: فاصله دریای عمان تا دریاچه ارومیه بیش از ۱۴۰۰ کیلومتر است، اگر برای هر متر مکعب پمپاژ آب ۳ تا ۴ دلار هزینه شود، نیاز به اعتبار هنگفتی دارد.

وی اظهار کرد: در طرح انتقال آب از خزر به یزد بررسی ها نشان داد برای هر متر مکعب ۲.۵ دلار اعتبار نیاز است در حالی که ارتفاع خزر تا یزد حدود ۸۰۰ متر است و زمین پیش رو هم مسطح تر است.

سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: اگر قرار باشد آب های دنیا به هم متصل شوند دیگر مشکل کم آبی وجود نخواهد داشت در حالی که امکان چنین کاری در بسیاری از موارد وجود ندارد.

دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران و در منطقه آذربایجان واقع شده است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی تقسیم شده است. دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آب شور دنیا است.

آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتا از رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، تلخه رود، گادر، بار اندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می شود.

اکنون این دریاچه در شرایط بحرانی قرار دارد و حدود ۹۵ درصد آب خود را از دست داده است.