ابرکوه شهری است با ۳۵ فروچاله که عمق برخی از آنها به ۳۰ متر و قطرشان به ۵۰ تا ۸۰ متر رسیده است و این بحران برای برخی مناطق شهرستان خطر جدی است.

با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش میزان بارندگی، همچنین برداشت های بی رویه آب که علت پایین آمدن سطح آب و اُفت سفره های زیرزمینی شده است، شهرستان ابرکوه با خطر جدی افزایش فروچاله ها مواجه است که تا کنون ۳۵ مورد از آن گزارش شده است.

در همین راستا خبرنگار سرو ابرکوه در پی آن شد که اقدامات دستگاه های مربوطه را در این زمینه جویا شود.

تهدیدی خاموش و با حوصله بنام فروچاله ها برای محیط زیست ابرکوه

مسلم غلامزاده مهرآبادی مسئول مدیریت بحران فرمانداری ابرکوه اظهار کرد: رشد و گسترش این پدیده نادر در سال های اخیر در ابرکوه به وضوح قابل مشاهده و لمس است که عمده تراکم آن در منطقه ی شرق ابرکوه است و در برخی از موارد شق زمین تا ۳۰۰ متری مناطق مسکونی منطقه دولت اباد نیز پیشروی کرده است.

غلامزاده افزود: مناطق دیگری از بخش بهمن نظیر روستای نصرت آباد و بخشی از مناطق بخش مرکزی همچون روستاهای هروک درگیر این فروچاله ها شده است که میطلبد به این پیامد با حساسیت و نگاه ویژه ای در شهرستان توجه شود.

وی با تاکید بر این موضوع که فروچاله های منطقه دولت آباد به علت قرار گرفتن در حاشیه شهر و نزدیکی به مناطق مسکونی و تجاری از اهمیت خاصی برخوردار است، افزود: وجود این فروچاله ها که برخی از آنها تا عمق ۲۲ متر هم رسیده است، تهدیدی جدی برای این بخش از ابرکوه محسوب شده و بخاطر اهمیت بالای آن در سفر معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به ابرکوه مورد بازدید قرار گرفت.

مسئول مدیریت بحران فرمانداری ابرکوه با بیان اینکه انواع مختلف فروچاله ها، فرونشست ها و شق زمین در ابرکوه مشاهده شده است، اذعان کرد: نظر کارشناسان بر این است که علت اصلی ایجاد فروچاله ها برداشت بی رویه از سفره های آب زیر زمینی و خالی شدن این سفره ها از منابع آب می باشد.

از هر گونه اقدام و عملیات عمرانی در محل فروچاله ها پرهیز شود

غلامزاده تصریح کرد: بنا بر آخرین تصمیماتی که در این خصوص اتخاذ شد مقرر شد تا حصول نتایج کارشناسی متخصصان زمینی شناسی سازمان مدیریت بحران، از هر اقدام و عملیات عمرانی در محل فروچاله ها پرهیز شود.

وی تأکید کرد: مردم باید نسبت به این تهدید زیست محیطی و مخاطرات آن آگاهی کافی داشته باشند تا هزینه های ناشی از شیوع این پدیده را تا حد امکان کاهش دهیم.

مسئول ستاد بحران فرمانداری شهرستان ابرکوه گفت: صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی و مدیریت برداشت آب از سفره های زیر زمینی که بعنوان امانت از گذشتگان در اختیار ما قرار گرفته است، میتواند عاملی موثر در جهت کاهش پیشروی و گسترش این فرونشست ها باشد.

وی افزود: تصمیمات شورای احیا و تعادل بخشی دشت ابرکوه در سال گذشته از جمله خاموش کردن چاهای آب کشاورزی به مدت یک ماه، نصب کنتورهای هوشمند و پلمپ چاه های غیر مجاز  از جمله اقداماتی در همین راستا بود که در ادامه اجرای این طرح با همکاری مردم بخصوص کشاورزان می توان نتایجی به مراتب بیشتر و بهتر را برای منابع آب زیر زمینی شهرستان متصور شد.

فروچاله ها مانع جدی جهت توسعه پایدار شهرستان

حسن تیموری سرپرست اداره محیط زیست ابرکوه گفت: فروچاله هایی که در ابرکوه بر اثر خشکسالی ایجاد می شود به این علت است که سفره های زیرزمینی خالی شده و زمین افت می کند. این امر در زمینه توسعه پایدار می تواند اثرات مخربی داشته باشد چرا که در آینده باعث رانش زمین شده و این رانش ممکن است در زیر جاده ها، شهر و مناطق مسکونی رخ دهد.

تیموری با اشاره به این احساس خطر افزود: وقتی هر جایی احتمال رانش و ایجاد فروچاله وجود دارد، نمی توان امنیت و در نتیجه توسعه پایدار داشت، چرا که توسعه در فضای امن محقق می شود.

وی تاکید کرد: فروچاله ها از این نظر به محیط زیست ضربه می زنند، که بارندگی پس از ایجاد فروچاله ها به سفره های زیر زمینی نمی رسد و باعث ایجاد سیل های مخرب شده و به مرور زمان خرابی های بسیاری در سطح شهر به وجود می آورد.

محمد حسین باقری رئیس اداره منابع آب ابرکوه با بیان اینکه تا کنون ۳۵ مورد فروچاله در ابرکوه دیده شده است، بیان کرد: متاسفانه افت شدید سطح آب زیرزمینی در دشت ابرکوه منجر به وقوع دو پدیده فرونشت و فروچاله در شهرستان شده است، به نحوی که اخیراً در قسمت شمال شرقی، شمالی، شرقی، گنبد عالی و اطراف روستای اسنفدآباد، فرونشست ها یا شقّ های بسیار بزرگ شاهد بوده ایم.

باقری ضمن بیان این مطلب که فروچاله های گزارش شده بعضاً با اعماق عجیب تا ۳۰ متر و قطر ۵۰ تا ۸۰ متر رسیده است، تصریح کرد: دانشمندان دلایل مختلفی اعم از زمین شناسی، اقدامات عمرانی و ... را علت پیدایش فروچاله قلمداد می کنند، اما علت کلیدی که اکثر آنها بر روی آن اتفاق نظر دارند، اُفت سطح آب های زیرزمینی است.

وی با اشاره به اینکه خوشبختانه به همین سبب دشت ابرکوه یکی از دشت های پایلوت در کشور جهت اجرای طرح ملی احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی است، افزود: یکی از ۱۵ پروژه طرح احیاء، پهنه بندی و بررسی مخاطرات ناشی از فرونشست زمین (و فروچاله ها) در محدوده های مطالعاتی کشور با هدف کنترل و مطالعه عکس العمل دشتها در بهره برداری از منابع آب و افت ناشی از  بهره برداری ها و رصد میزان نشست دشت های کشور در طول زمان و مخاطرات پیش رو است. در همین خصوص انتخاب دشت ابرکوه بعنوان یکی از دشت های پایلوت  خود کمک شایانی جهت کنترل افت سطح آب زیرزمینی است.

رئیس اداره منابع آب ابرکوه خاطر نشان کرد: با توجه به دلیل اصلی ایجاد فروچاله ها، باید برداشت فعلی آب از سفره آب زیرزمینی شهرستان تعدیل شود تا ادامه روند فعلی معیشت کشاورزان، توسعه پایدار شهرستان را به مخاطره نیندازد.

اقدامات انجام شده و راهکارهای جلوگیری از ایجاد فروچاله ها در آینده

باقری اذعان کرد: در سال ۱۳۹۳ طرح  ملی احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی ابلاغ گردیده که شامل ۱۵ پروژه ویژه وزارت نیرو، سازمان زمین شناسی و جهاد کشاورزی است. نصب و راه اندازی کنتورهای هوشمند بر روی چاه های کشاورزی، طرح تحویل حجمی آب به کشاورزان، خاموشی موقت چاه های کشاورزی، اصلاح شبکه آبرسانی، تغییر نوع آبیاری و الگوی کشت و... از جمله برنامه های مفیدی است که در کنترل افت سطح آب زیرزمینی کمک شایانی خواهد داشت که این امر با همکاری شورای حفاظت منابع آب شهرستان در دستور کار قرار گرفته و در کوتاه مدت جواب داده است.

این مقام مسئول ادامه داد: فروچاله آخرین سرحد مرگ آبخوان زمین است و از خطرات فروچاله ها، تهدید منازل مسکونی و تخریب اراضی کشاورزی است. اما خطر بنیادی این است که ایجاد فروچاله منجر به از دست رفتن قابلیت احیاء آبخوان و سفره آب زیرزمینی و انسداد خلل و فرج آن شود. یعنی اگر روزی هم بارندگی به میزان سابق باز گردد، این آبها مسیری برای جاری شدن در زیر زمین نداشته و میزان تغذیه حاصل از بارندگی به حداقل ممکن خواهد رسید.

اجرای طرح خاموشی ۴۵ روزه چاه های کشاورزی ابرکوه در سال جاری

باقری با توجه به اقدامات انجام شده در این زمینه که در کوتاه مدت تأثیر گذار بوده است، تصریح کرد: در ابرکوه هنوز فرصت برای بازگرداندن وضعیت آب های زیرزمینی به وضعیت سابق وجود دارد و با توجه به صرفه جویی ۱۵ میلیون مترمکعبی آب و افزایش ۴۴ سانتیمتری سطح آب زیرزمینی در پی خاموشی ۳۰ روزه سال قبل؛ امسال چاه های کشاورزی ۴۵ روز خاموش خواهند شد، تا افت سطح آب در سال جاری کنترل شود چرا که خود این موضوع عاملی کلیدی در جلوگیری از وقوع فروچاله های بیشتر است.

باقری در خاتمه با بیان اینکه اداره منابع آب شهرستان نهایت جدیت را در مدیریت بحران آب زیرزمینی اتخاذ کرده است، خاطرنشان کرد: نجات منابع آب زیرزمینی بدون بسیج همگانی امکان پذیر نیست و در همین خصوص از کلیه نخبگان، کارشناسان و افراد صاحب فکر در زمینه مدیریت مصرف آب، دعوت می شود تا در اتاق های فکر آب شهرستان که اخیرا آغاز بکار نموده است، شرکت کرده و با انتقادات، پیشنهادات و ارائه راهکارهای مختلف، یاری گر ما باشند.

رابطه متقابل پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی و افزایش بیابان زایی

سید احمد هدایت رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان اظهار کرد: علت اصلی ایجاد فرونشست و فروچاله ها در شهرستان کاهش سطح آب های زیرزمینی در پی برداشت بی رویه و همچنین خشکسالی های متوالی اخیر موجب تشدید و افزایش روند ایجاد آنها شده است. ضمن اینکه یکی از مسیرهای ورود آب به ابرکوه رودخانه های اطراف مانند اقلید و آباده بوده است که در حال حاضر این مسیرها با سدّگذاری مسدود شده است و دیگر این آب وارد ابرکوه نمی شود.

هدایت افزود: خاموش کردن چاه های کشاورزی به مدت یک ماه در زمستان گذشته و در نتیجه افزایش سطح آب های زیرزمینی، مهر تأییدی بر مطالب فوق است. افزایش سطح آب بر روی مراتع تأثیر بسیاری دارد و بوته ها می توانند از این آب بهره مند شوند؛ اما در حال حاضر خط ایستای آب آنقدر پایین آمده که بوته های موجود در مراتع هم نمی توانند از آن استفاده کنند.

وی خاطرنشان کرد: در همین راستا با توجه به خشکسالی ها و برداشت بی رویه یک تنش به وجود آمده و علاوه بر ایجاد فرونشست و فروچاله، طبیعت نیز به خطر می افتد و بوته ها خشک می شوند و در نتیجه بیابان زایی افزایش می یابد.

رئیس اداره منابع طبیعی ابرکوه خاطرنشان کرد: بهترین راهکار برای مقابله با این بحران در شهرستان خاموشی موقت چاه های کشاورزی به صورت دوره ای است. چرا که بازدهی کوتاه مدت دارد و می تواند جلوی خطر را بگیرد، ضمن اینکه طرح ها به گونه ای باشد که امرار معاش مردم به ویژه کشاورزان نیز تهدید نشود.

 

منبع: مهر