معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان گفت: وضعیت خلیج گرگان بحرانی است و ریزگردها و آلاینده ها دو تهدید جدی برای منطقه هستند و به اقدام فوری برای حفظ وضع موجود نیاز داریم.

خلیج گرگان به‌عنوان تنها خلیج دریای خزر در مرزهای سیاسی از جنبه استراتژیک برخوردار است و ثبت آن به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمر در سال ۱۳۵۴ به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر بر اهمیت آن افزود.

خلیج گرگان نه ‌تنها به لحاظ اقتصادی، تجاری، زیست‌ محیطی بلکه به دلیل آرام بودن آن در سواحل گلستان، مناسب ‌ترین تفریحگاه دریایی بوده و همچنین زیستگاه و محل اصلی تخم‌گذاری ماهیان خاویاری است که ارزش اقتصادی و تجاری بسیاری برای کشور به همراه دارد.

این روزها پس‌ روی آب آن به سمت دریا و کاهش شدید عمق آب مهم‌ ترین چالش و مشکل این خلیج است که نه ‌تنها کارشناسان و مسئولان بلکه ساحل ‌نشینان و گردشگران را هم نگران کرده است.

با معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان در خصوص شرایط فعلی خلیج گرگان و اقدامات انجام شده برای نجات آن به گفتگو نشستیم و رضا مروتی به دغدغه جدی برای ورود آلاینده ها به خلیج گرگان و خطر ریزگردها و گرد و غبار برای مناطق ساحلی و جنگل های شمال اشاره کرد و گفت: اگر به تاریخ گذشته نگاه کنیم دریای خزر و خلیج گرگان دارای نوسان دوره ای ۲۰ تا ۲۵ ساله است.

وی با یادآوری اینکه در سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ دریای خزر پائین ترین میزان پائین رفت آب را تجربه کرده است، افزود: آن زمان سطح آب خزر پائین تر از وضع فعلی بوده و تصاویر ماهواره ای هم گویای آن است که جزیره آشوراده به بندر خواجه نفس از طریق خشکی متصل شده است.

 

سرعت پائین رفت آب خزر افزایش یافته

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان ادامه داد: در واقع در آن سال ها ساحل نشینان مسیر آشوراده تا بندر خواجه نفس را با پای پیاده طی می کردند و همین امر نشان می دهد دریای خزر و خلیج گرگان یکبار دیگر این وضعیت (خشکی) را پشت سر گذاشته است.

وی با یادآوری اینکه در سال ۱۳۷۰ شرایط دریا و خلیج گرگان کاملا معکوس شد، اضافه کرد: در دهه ۷۰ سطح آب آنقدر بالا آمد که مجبور به خروج یک هزار و ۸۰۰ ساکن روستای آشوراده شدیم.

وی متذکر شد: در این دوره (شرایط فعلی) سرعت پائین رفت آب دریای خزر و خلیج گرگان افزایش یافته و همین امر دغدغه اصلی را ایجاد می کند.

وی به دلایل این سرعت پائین رفت هم اشاره و تصریح کرد: به دلیل سد سازی های انجام شده در همه کشورهای حاشیه خزر، حق آبه خزر تامین نمی شود و در عین حال به دلیل گرمایش کره زمین ، سرعت تبخیر بیشتر شده است.

افزایش آلایندگی در آب های سطحی که وارد خلیج می شوند

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان یادآور شد: در حال حاضر ۹۵ درصد از حق آبه دریای خزر از رودخانه ولگا در روسیه و تنها پنج درصد آن توسط رودخانه های سایر کشورهای حاشیه خزر (ایران، ترکمنستان، قزاقستان و ...) تامین می شود.

وی خاطر نشان کرد: اگر سطح آب خزر در گذشته در مدت هشت ماه پائین می رفت در حال حاضر این مدت به ۱۰ روز کاهش یافته و همین افزایش سرعت تبخیر نگرانی از باب بلند شدن غبار ناگهانی و نمک از نوار ساحلی و حرکت آن به سمت مناطق مسکونی و جنگل و همچنین آسیب رساندن به محیط زیست را افزایش می دهد.

 

وی بیان کرد: در سال ۱۳۵۷ اگر آب خزر پس روی داشت و خلیج گرگان خشک شده بود، جمعیت ساکن در حاشیه خزر کم بود اما در حال حاضر با تراکم جمعیت، استفاده از سموم پیشرفته با افزایش آلایندگی آب های سطحی که وارد خلیج گرگان  و تالاب میانکاله می شود، مواجه هستیم.

مروتی با یادآوی اینکه هم اکنون تنها شهرهای بندرگز و بندرترکمن دارای شبکه فاضلاب هستند، گفت: در حال حاضر اکثر شهرهای استان مازندران فاقد شبکه فاضلاب هستند و پساب ها و فاضلاب خانگی آن ها به طور مستقیم وارد خلیج گرگان و تالاب میانکاله می شود.

خطر ریزگرد جدی است

وی در پاسخ به این سوال نگرانی در خصوص خلیج گرگان و تالاب میانکاله در کدام بخش بیشتر است، اظهار کرد: به عنوان دانش آموخته مهندسی سواحل و سازه های دریایی و نه به عنوان معاون استاندار، معتقدم نگرانی در بخش آلایندگی هایی که وارد خلیج می شود خیلی بیشتر از سایر بخش هاست.

وی افزود: نگرانی دوم ناشی از عدم فرصت برای برنامه ریزی برای مناطقی است که از دریا بیرون زده؛ سرعت تبخیر به شدت افزایش یافته و دریا در حال خشک شدن است و هر لحظه امکان دارد با پدیده ریزگرد در منطقه مواجه شویم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان متذکر شد: هرچند هنوز با پدیده ریزگرد در منطقه مواجه نشده ایم اما اگر برنامه مدونی ایجاد نشود، نگرانی در این حوزه جدی است و باید مورد توجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه زنگ خطر در خصوص خلیج گرگان و تالاب میانکاله از حدود سه سال گذشته به صدا در آمده ایت، ادامه داد: در حال حاضر کمیته ملی نجات خلیج گرگان تشکیل شده و ساختار مدیریتی و مدل اداری که برای کمیته نجات دریاچه ارومیه وجود دارد، برای خلیج گرگان و تالاب میانکاله هم پیشنهاد شده است.

 

تناقض در نظرات کارشناسان

وی اضافه کرد: هرچند هنوز تناقض نظرات کارشناسی در خصوص خلیج گرگان و تالاب میانکاله وجود دارد و عده ای از کارشناسان وضعیت آن را بحرانی می پندارند و عده ای چنین اعتقادی ندارند؛ اما در سطح ملی زنگ خطر به صدا در آمده و به این نتیجه رسیدند که ما در منطقه دچار چالش هستیم.

مروتی تصریح کرد: سال گذشته با همکاری سازمان بنادر و کشتیرانی مطالعات فاز یک خلیج گرگان و تالاب میانکاله انجام شد و با برداشت نمونه و اطلاعات از یک هزار نقطه وضعیت دریای خزر و خلیج گرگان از منظر شوری، کدورت، میزان رسوب گذاری و نوع رسوب و ... و به دست آوردن اطلاعات اولیه و جمع بندی آن ها؛ ضرورت تشکیل کمیته ملی نجات خلیج مشخص شد و این کمیته به صورت قطعی و رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

 وی با تاکید بر اینکه نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله در توان یک استان و حتی یک دستگاه و وزارتخانه نیست، خاطرنشان کرد: نجات خلیج گرگان به عزم وزارتخانه ها نیاز دارد و باید با کار ضربتی و مطالعات به موقع در راستای حفظ وضع موجود تلاش کرده و برنامه های کوتاه، میان و بلندمدت آن را تدوین کنیم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان با بیان اینکه همسو کردن همه دستگاه ها و تامین اعتبار مورد نیاز برای نجات خلیج گرگان هم یکی از دغدغه های ما بود، گفت: در حال حاضر مشاور انجام مطالعات مشخص و شرح خدمات آن تعیین شده و با عقد قرارداد مشاور موظف شده تا اوایل مردادماه اطلاعات را به روز کند تا بتوانیم برنامه های کوتاه و میان مدت را در تدوین کنیم.

وی متذکر شد: مشاور هم اکنون در حال جمع آوری اطلاعات و داده ها و راه های پیشنهادی برای نجات خلیج گرگان با بهره مندی از نظرات کارشناسی در حوزه های مختلف است و هرچه در کمیته ملی نجات خلیج گرگان مصوب شود، همان ملاک عمل در آینده خواهد بود.

مروتی به راهکارهای موجود برای نجات خلیج گرگان هم اشاره و بیان کرد: لایروبی دوره ای کانال های ورودی دهانه خلیج، بازگشایی کانال خزینی از طریق خاکبرداری و لایروبی، احداث سازه های حفاظتی سنگی محافظ کانال های ورودی و انتقال آب از دریا و انتقال آب از نیروگاه نکاء به خلیج گرگان بخشی از راهکارهای اولیه پیشنهادی برای نجات خلیج گرگان است.

 

منبع: مهر