وضعیت نامساعد خلیج گرگان و تالاب میانکاله به لحاظ کاهش تراز و پس‌روی آب باعث شد در ماه‌های گذشته سازمان حفاظت محیط زیست با حضور دستگاه‌های مختلف کمیته ملی نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله را تشکیل دهد، مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به ضرورت اقدام فوری برای احیای این اکوسیستم‌ها، بر ضرورت تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله تاکید کرد.

 شهرام فداکار با اشاره به آخرین جلسه کمیته ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله اظهار کرد: در پایان خرداد ماه سال جاری، آخرین جلسه کمیته ملی با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مسئول کمیته و اعضای رسمی شامل وزارتخانه‌های کشور و اطلاعات، استانداری‌های گلستان و مازندران، سازمان‌های میراث فرهنگی و گردشگری، جنگل‌ها، شیلات، بنادر و دریانوردی تشکیل شد. در این جلسه ضمن گزارش‌دهی از جزییات کارگروه‌های استانی بر ضرورت تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله توافق شد تا مرجعیت قانونی آن تغییر کند و این کمیته بتواند مصوبه خود را از شورای عالی محیط زیست یا هیات وزیران بگیرد.

وی با اشاره به دستور رئیس جمهور مبنی بر پیگیری مجدانه احیای خلیج گرگان گفت: با توجه به اینکه رئیس جمهور آب و محیط زیست را در اولویت دولت دوازدهم قرار داده است، امیدواریم حمایت هیات دولت را در زمینه تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله داشته باشیم چون در صورت تشکیل ستاد ملی ضمن افزایش اختیارات،ردیف بودجه‌ای مشخصی برای احیای خلیج گرگان تخصیص داده می‌شود و این اقدامات مسیر نجات خلیج گرگان را هموارتر می‌کند. به همین دلیل در جلسه آخر کمیته خلیج گرگان در مورد تامین اعتبار مورد نیاز برای تشکیل ستاد ملی، مشخص کردن سازوکارو چارت سازمانی و حیطه اختیارات و وظایف ستاد گفت‌وگو شد.

آغاز فاز اجرایی احیای خلیج گرگان؛ بزودی

مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه یک اقدام اضطراری و یک اقدام بلندمدت برای احیای خلیج گرگان در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: طبق پیگیری‌های صورت گرفته قرار شده یک اقدام اضطراری برای احیای خلیج گرگان تعیین شود تا در قدم اول روند کاهش تراز آب را متوقف و وضعیت  فعلی خلیج را حفظ کنیم. برای این کار یک پروژه تعریف شده و اعتباری حدود پنج میلیارد تومان از طریق استان گلستان تامین شده است تا رویه‌ها و نوع اقدام به‌طورروشن مشخص شود. این پروژه در دست مطالعه و سازمان آب منطقه‌ای گلستان در حال پیگیری موضوع است. این سازمان نظارت عالی کمیته ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله را برعهده دارد. بسیاری از اقدامات میدانی و عملیاتی تهیه پروژه انجام شده است و بزودی تکمیل می‌شود.

تهیه طرح جامع نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله

فداکار با اشاره به ضرورت تهیه طرح جامع نجات خلیج گرگان به عنوان یک اقدام بلندمدت،گفت: این طرح زمانبر است و هزینه بیشتری احتیاج دارد. شرح خدمات آن در حال احصا است و از دستگاه‌های مختلف در این زمینه نظرسنجی شده است. حوزه مطالعاتی طرح جامع نجات خلیج گرگان، حوضه آبخیز خلیج گرگان و تالاب میانکاله را در برگرفته است و از ارتفاعات البرز شمالی تا حوضه خزر را شامل می‌شود و هر منبعی که موجب استرس یا بحران در خلیج گرگان شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی تاکید کرد: از آنجا که خلیج گرگان به شدت از دریای خزر اثرپذیر است و عامل اصلی کاهش تراز خلیج کاهش ورودی رود ولگا از روسیه است، برای احیای خلیج گرگان احتیاج به فعالیت‌های برون مرزی نیز داریم که لازم است جزییات آن مشخص شود.

۸۰ درصد آب خزر از ولگا تامین می‌شود

مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد دلیل کاهش ورودی آب از رود ولگا اظهار کرد: معمولا افزایش دما رونق کشاورزی را در روسیه به همراه دارد که در نتیجه آن اراضی زراعی، توسعه می‌یابد و مصرف آب ولگا بالا می‌رود. این روند در روسیه، ورودی ولگا به سمت خزر را کاهش می‌دهد چون این رود حدود ۸۰ درصد آب خزر را تامین می‌کند که با کاهش ورودی آن تراز خزر آسیب می‌بیند البته کاهش بارش و ورود به یک دوره خشکسالی نیز  بر کاهش تراز دریای خزر موثر بوده است.

دولت حق‌آبه دریای خزر را از روسیه تامین کند

فداکار در پاسخ به این پرسش که آیا قوانین بین‌المللی برای رعایت حق‌آبه دریای خزر از سوی روسیه وجود دارد؟ گفت: کنوانسیون تهران که بین پنج کشور حاشیه خزر امضا شده دارای پروتکل‌هایی است که به موضوعات مختلف اعم از  آلودگی‌ها، تنوع زیستی، بررسی‌ آلودگی‌ها با منشأ خشکی و... می‌پردازد اما تعیین و تامین حق‌آبه‌ها مغفول مانده است. دراین شرایط همانطور که دولت پیگیر حقوق دریای خزر است لازم است به تامین حق‌آبه‌های مورد نیاز خزر از طریق منابع در دسترس کشورهای همسایه توجه کند البته این مشکل در حوزه دیپلماسی آب را در مناطق مختلف کشور داریم که هامون نمونه بارز آن است.

شرایط خلیج گرگان به وخامت دریاچه ارومیه نیست

وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا از تجربه‌هاس ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه برای احیای خلیج گرگان استفاده می‌شود؟ اظهار کرد: نباید درجه بحران دریاچه ارومیه را با خلیج گرگان یکسان بدانیم چون خلیج گرگان وضعیت خیلی بهتری نسبت به دریاچه ارومیه در زمان آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه دارد. در آن مقطع از حیات دریاچه ارومیه چیزی باقی نمانده بود. از سوی دیگر شکل تامین آب این دو نیز با هم متفاوت است چون حیات دریاچه ارومیه وابسته به حوضه آبخیز خود بوده است و از فعالیت‌های انجام شده در منطقه تاثیر می‌پذیرد اما از آنجا که خوشبختانه خلیج گرگان به دریا وصل است می‌توان با اجرای برنامه‌های احیایی، حق‌آبه آن را به‌راحتی تامین کرد بنابراین شرایط خلیج گرگان به وخامت دریاچه ارومیه نیست. با این وجود تجربه‌ای که در ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه به دست آمده تجربه خوبی است که کمک‌رسان احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان خواهد بود.

مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت فیزیکی خلیج گرگان در شرایط کنونی اظهار کرد: در حال حاضر تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد خلیج گرگان و تالاب میانکاله خشک است و عمق آب به طور متوسط به یک متر می‌رسد . تراز آن نیز حدود منهای ۲۶ است این درحالیست که در سال ۱۳۵۷ تراز خلیج گرگان یک متر پایین‌تر از این بوده است و تنها ۳۰ درصد از عرصه، آب داشته است اما در شرایط حاضر نگرانی این است که روند کاهش تراز نسبت به سال‌های گذشته سریع‌تر بوده است البته خوشبختانه امسال کاهش تراز خلیج گرگان با سرعت کمتری پیش رفت.

نگرانی‌های محیط زیست در مورد مخاطرات خلیج گرگان

فداکار در پایان اظهار کرد: با وجود کاهش کند ترازآب خلیج گرگان در سال جاری، دخالت‌های انسانی در حوضه‌های آبخیز اطراف خلیج و تالاب میانکاله استقرار مزارع پرورش ماهی، تصرف اراضی در محدوده‌های اطراف آن، تخلیه انواع فاضلاب‌ها کشاورزی و خانگی، عدم رعایت حق‌آبه تالاب از رودخانه‌های منتهی به آن نگرانی‌هایی برای سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد کرده و این سازمان با توجه به تجربه خشک شدن دریاچه ارومیه درصدد تشکیل ستاد ملی نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله است.

خلیج گرگان بزرگترین خلیج دریای خزر است که در جنوب شرقی دریای خزر قرار دارد. خلیج گرگان بخشی از پناهگاه حیات وحش میانکاله محسوب می‌شود.

 

منبع: ایسنا