چند سالی می‌شود که زنگ بحران کم آبی، در کشور به صدا در آمده و بسیاری از کارشناسان از کاهش حجم سفره‌های زیر زمینی بر اثر استفاده بیش از حد و کشت محصولات نامناسب و پر مصرف در استان‌های کم آب سخن می‌گویند و بارها هشدار داده‌اند، ادامه این روند آسیب جبران‌ناپذیری را به کشاورزان و در سطح کلان به بدنه اقتصادی کشور وارد می‌کند.

همین امر باعث شده در راستای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی طرح «جایگزینی گیاهان دارویی به جای محصولات کشاورزی با مصرف زیاد آب» از سوی کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی مطرح شود. به باور کارشناسان، تولید گیاهان دارویی می‌تواند ۱۰۰ برابر محصولات آب‌بر کنونی درآمدزایی داشته باشد. بر اساس اعلام این وزارتخانه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در کشور ۱۵۰ هزار هکتار است اما این مقدار در برنامه اقتصاد مقاومتی باید به ۲۸۴ هزار هکتار برسد.

کشت گیاهان دارویی در ۲۸۳ هکتار از اراضی کشاورزی

«محمدعلی طهماسبی»، معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی چندی پیش در این خصوص گفته بود: «طرح توسعه کشت گیاهان دارویی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی بوده که تاکنون ۲۸۳هکتار از اراضی کشاورزی در کشور را به خود اختصاص داده است. در این طرح باید توسعه گیاهان دارویی در اراضی کم بازده و کشت و صنعت‌ها مورد توجه قرار گیرد زیرا گیاهان دارویی آب کم مصرف می‌کنند و بازدهی اقتصادی خوبی دارند.» فارس یکی از استان‌هایی است که شرایط مساعد برای کشت گیاهان دارویی و زمینه مناسبی را برای رشد اقتصادی فراهم آورده است. هر چند در سال‌های گذشته به دلیل نبود کارخانه‌های تبدیلی و دیگر مشکلات آنگونه که باید از این حوزه بهره لازم برده نشده و ظرفیت‌های آن محجور مانده است، اما چند سالی می‌شود خشکسالی‌های پی در پی حساسیت مصرف آب کشاورزی را در این استان دو چندان کرده و اکنون کارشناسان کشت گیاهان دارویی را جایگزین مناسبی برای کشت محصولات پرآب‌بر در استان می‌دانند.

رتبه نخست پرورش و صادرات گیاهان دارویی

«محمد مهدی قاسمی»، مدیر جهاد کشاورزی فارس در این خصوص در گفت‌و‌گو با «ایران»اظهار داشت: جهاد کشاورزی استان به کشت گیاهان دارویی به جای محصولاتی مانند هندوانه و... که آب زیادی برای کشت لازم دارند، تأکید می‌کند. چالش آب و ارزش افزوده و اقتصادی بالا از دلایل اصلی این تأکید بوده است. سازمان جهاد کشاورزی استان متولی تولید بوده وعلوم پزشکی به‌عنوان مصرف کننده، حال چه مصرف در عطاری‌ها و چه برای تهیه دارو در نظر گرفته شده است. وی ادامه داد: سالانه بیش از ۴۲ هزار تن انواع گیاهان دارویی از استان به کشورهای مختلف ازجمله کشورهای حوزه خلیج فارس، انگلستان، آلمان، ژاپن، ترکیه، چین و فرانسه صادر می‌شود. برای محافظت از گونه‌های در حال انقراض اداره کل منابع طبیعی استان طرحی را در ۲ مرحله به اجرا گذاشته است. در مرحله اول گونه‌های گیاهی نادر در برخی مناطق مساعد کشت و حفاظت می‌شود و در مرحله دوم نیز از طریق بذرگیری، رشد این گیاهان ترویج و توسعه می‌یابد.

استان معین گیاهان دارویی

قاسمی خاطرنشان کرد: ساخت نخستین پایانه صادراتی گیاهان دارویی در استان توسط بخش خصوصی کلید خورده و تاکنون ۴۰ درصد پیشرفت داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال آینده به اتمام برسد. در سفر معاون وزیر کشاورزی آلمان به فارس، این استان معین گیاهان دارویی شناخته شد؛ چون این ظرفیت را دارد و سازمان به دنبال کشت قراردادی و بازار‌رسانی است. از سوی دیگر امسال سطح زیر کشت گیاهان دارویی یک هزار و ۸۰۰ هکتار افزایش داشته و در کنار آن طرح خاص توسعه گل محمدی مطرح است. در حال حاضر روند مهاجرت به سمت شهرها و افزایش حاشیه نشینی یکی از دغدغه‌های مهم شمرده می‌شود که با تولید و فرآوری گیاهان دارویی در روستاها می‌توان از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری کرد. در نظر داریم با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تسهیلات لازم برای روستاییان در زمینه تولید و بسته‌بندی گیاهان دارویی فراهم شود. همچنین با توجه به اینکه بزرگ‌ترین پهنه ارگانیک دیم گل محمدی دنیا در داراب قرار دارد، برگزاری جشنواره ملی و مردمی گل محمدی در این شهرستان می‌تواند علاوه بر مسائل اقتصادی گردشگری استان را نیز رونق بخشد. از سوی دولت، فارس به‌عنوان یکی از استان‌های الگویی «طرح توسعه گیاهان دارویی کشور» انتخاب شده است. این طرح در شهرستان مرودشت با اشتغال زنان شکل گرفته و قرارشده یک میلیارد تومان با نرخ سود ۴ درصد جهت پرداخت تسهیلات به روستاییان تخصیص داده شود. وی افزود: به منظور سود بیشتر برای کشاورز و رشد اقتصادی وارز‌آوری برای استان به دنبال کشت سفارش محور هستیم. در این خصوص تفاهمنامه‌ای نیز با کشور آلمان منعقد شده است. ۷ واحد فرآوری محصولات گیاهی در فارس وجود دارد اما با توجه به ظرفیت استان تعداد واحدهای فرآوری این محصولات حتماً افزایش خواهد یافت.

گیاهان دارویی، کشت مطمئن

رشد بیش از یک هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی از خراسان جنوبی گنجینه‌ای ارزشمند ساخته است. شرایط جوی و کویری این استان سبب شده گیاهان دارویی این منطقه از کیفیت بالایی برخوردار باشد. از سوی دیگر ۲ دهه خشکسالی که بر استان حاکم است موجب شده کشت گیاهان دارویی مورد توجه قرار گیرد.

«هاشم ولی‌پور مطلق»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز در این خصوص اظهار داشت: خشکسالی‌های دو دهه اخیر، کشاورزی استان را تحت تأثیر قرار داده و کشاورزان اگر بخواهند کشت مطمئن داشته باشند باید به سوی محصولات با نیاز آبی کم بروند. با توجه به شرایط اقلیمی استان گیاهان دارویی می‌تواند بهترین گزینه برای آنان باشد.در راستای کاهش میزان مصرف آب محصولات کشاورزی تأکید وزارت جهاد کشاورزی بر این است به جای کشت‌های تابستانی و بهاره، کشت‌های پاییزی و زمستانه انجام شود تا با استفاده از آب باران، میزان مصرف آب بخش کشاورزی کاهش پیدا  کند. بیش از ۸۰ درصد گونه‌های بومی استان کمیاب و مزیت دار است. همچنین از حدود ۱۰۰ هزار و ۳۸۱ هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی نیز برداشت گیاهان دارویی انجام می‌شود. ولی‌پور مطلق افزود: گیاهان دارویی خراسان جنوبی به استان‌های خراسان رضوی، تهران و سیستان و بلوچستان صادر می‌شود. از آنجایی که بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ نفر در زمینه کشت گیاهان دارویی و فرآوری آن در استان فعالیت دارند این صنعت توانسته اشتغالزایی مناسبی را ایجاد کند. وی خشکسالی را یکی از مهم‌ترین مشکلات در حوزه برداشت گیاهان دارویی دانست و افزود: نبود تسهیلات کم بهره، نبود تشکل گیاهان دارویی، کمبود بذور گواهی شده و مورد اطمینان، کمبود نشاء،  قلمه و دیگر اندام گیاهی مورد اطمینان برای توسعه، بی‌ثباتی بازار، عدم دسترسی به بازار دائمی و عدم انجام طرح‌های تحقیقاتی از مشکلات در حوزه برداشت گیاهان دارویی است.

 

منبع: روزنامه ایران