بر اساس اصل پنجاهم قانون اساسی، حفاظت از محیط زیست وظیفه همگانی است که در این میان گروهی به نام محیط بانان سنگینی این وظیفه را به تنهایی به دوش می کشند در حالی که هر ایرانی باید یک محیط بان باشد.

محیط بانان طلایه داران عرصه حفاظت از محیط زیست و زیست بوم های موجود در آن هستند، اما به نسبت سختی کاری که دارند آن گونه که باید مورد توجه و مهر قرار نمی گیرند؛ دولت یازدهم که با روی کار آمدن از سوی رییس جمهوری دولتی محیط زیستی معرفی شد، یکی از دغدغه های اصلی آن محیط زیست و محیط بانان بود که بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی امر اقدامات گسترده ای را آغاز کرد. 
در ایران روز محیط بان به روز ولادت امام رضا ( ع ) ملقب به ضامن آهو مزین شده است، امام رئوف و طلایه ‌دار مهربانی و عطوفت نسبت به محیط زیست و حیات وحش بود که روز ولادت ایشان روز ملی محیط‌ بان نامگذاری شده است. 
محیط بانان سبزپوشان سختکوش و سلحشوری هستند که شجاعانه و بی‌ادعا، چشمان تیزبین و نگرانشان، بی ‌وقفه پهنه ‌های وسیع مناطق حفاظت شده‌ این سرزمین را می‌ نگرند و برای پاسداری از عرصه‌ های طبیعی و حیات وحش، از فدا کردن جان خویش که گرانبهاترین و ارزشمندترین هدیه‌ آفریدگار به آدمی است، دریغ ندارند .
روز ملی محیط بان از آنجا که براساس سال هجری قمری است، در تقویم خورشیدی، تاریخ یکسان سالیانه ندارد و امسال این روز خجسته با ۱۳ مرداد مقارن شده است. 
در سطح بین المللی هم روزی به نام روز جهانی محیط ‌بان یا رنجر (World Ranger Day) نامگذاری شده که همزمان با ۳۱ جولای ( ۹ مرداد) سال ۲۰۰۷، مصادف با پانزدهمین سالگرد تاسیس فدراسیون بین المللی محیط بانان (International Ranger Federation – IRF) است. 
براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست ، حدود ۱۱ درصد از کل مساحت ایران (۱۶۴۸۰۰۰ کیلومتر) را مناطق چهارگانه‌ حفاظت شده تشکیل می‌ دهد که برای کنترل و حفاظت گیاهان و جانوران و منابع طبیعی آن، به استناد آمار موجود تا آذر ماه ۱۳۹۵، حدود سه هزار محیط ‌بان به صورت رسمی، پیمانی و قراردادی در استخدام این شغل دشوار و حساس هستند که در مقایسه با تعداد آنها در کشورهای پیشرفته، بسیار کم و حدود یک به پنج است. 
بنابراین طبیعی است که انتظار داشته باشیم محیط بانان پرتلاش و فداکار، ضمن تحمل سختی‌های زیاد در چنین شغلی، نتوانند به طور کامل از تخریب محیط زیست، کشتار حیات وحش و انقراض گونه‌ های گیاهی و جانوری، جلوگیری کرده و حاصل این فرآیند حفظ بوم سازگان و منابع طبیعی کشور باشد. 
با افزودن مشکلات ناشی از نبود حمایت‌ های زیرساختی که اصلی ‌ترین آنها، قوانین قدیمی و ناکارامد در دفاع از محیط ‌بان برای انجام وظایف محوله و تشخیص جرم و مجازات متناسب با آن در حوزه محیط زیست، به منظور پیشگیری از وقوع جرایم است و همچنین به رغم اقدامات مثبتی که برای ارتقای معیشت و رفاه محیط ‌بانان صورت گرفته، با توجه به کمبود یا نبود لوازم و تجهیزات مورد نیاز و به تعداد کافی به دلیل عدم اختصاص بودجه و اعتبار متناسب با آنچه بر عهده‌ سازمان حفاظت محیط زیست گذاشته شده است، می‌ توان دریافت که محیط بانان، انسان‌ های از خود گذشته‌ ای هستند که بر سر پیمان خود با همه‌ زیستمندان، نه فقط از سر وظیفه، که از سر عشق، ایثار و غیرت ایستاده‌اند. 
در این میان آموزش محیط بانان از اهمیت زیادی برخوردار است، از این رو دفتر آموزش سازمان حفاظت محیط زیست در راستای ارتقای دانش و مهارت و در نتیجه کارایی بیشتر همکاران محیط ‌بان، با برنامه ‌ریزی دو دوره‌ آموزش‌ های عمومی و تخصصی در دو نوبت در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۵، میزبان تعداد ۱۴۰۰ نفر از محیط ‌بانان برای بازآموزی در آموزشکده‌ محیط زیست برگزار کرد، زیرا بر این باور است که افزایش آگاهی و کسب مهارت ‌های بیشتر و همچنین آشنایی با مباحث ارتباطات انسانی و ایجاد زمینه مناسب برای مشارکت‌ های بومی مردمی توسط این بازوی ارزشمند سازمان حفاظت محیط زیست، می‌ تواند از ایجاد بسیاری از مشکلات محلی و منطقه ای، جلوگیری کرده و از آسیب ‌های ناشی از به روز نبودن دانش و مهارت آنها، بکاهد. 
همچنین این دفتر از سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵، به منظور آشنایی بیشتر نوجوانان با محیط ‌بانان و شغل حساس و پراهمیت محیط‌ بانی و نیز آشنایی بیشترآنان با بوم سازگان خود و مناطق حفاظت شده، اجرای طرح &#۳۹;ساعتی با محیط بان&#۳۹; را در مدارس کشور، با هدف یک گام به سوی فرهنگ سازی و تربیت نسلی که دارای سواد محیط زیستی باشند، آغاز کرد و همچنان ادامه دارد. 
در ایران به دلیل تعداد کم نیروهای محیط بان، به ازای هر۴۰ هزار هکتار یک محیط بان وجود دارد در حالی که بر اساس استاندارد جهانی هر محیط بان باید چهار هزار هکتار از عرصه های طبیعی را پوشش دهد بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست درخواست جذب چهارهزار محیط بان کرده است. 
بر اساس استانداردهای جهانی، به ازای هر چهار هزار هکتار در عرصه طبیعی یک محیط بان برای حفاظت آن تعیین می شود این در حالی است که ایران چندین برابر کمتر از استاندارد جهانی محیط بان وجود دارد. 
بر این اساس و به گفته سید محمد مجابی معاون توسعه مدیریت، حقوق امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست این سازمان با توجه به مباحث مطرح شده در سیاست های کلی محیط زیست و برنامه ششم توسعه بر میزان افزایش حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی، اختیارات تکالیفی که در برخی از قوانین مانند قانون حفظ احیا و مدیریت تالاب های کشور آمده ، درخواست استخدام چهار هزار محیط بان کرده است. 
از آنجا که محیط بانان همواره در خطر مقابله با متخلفان و آسیب و مرگ قرار دارند از این رو نیاز به حمایت بیشتری دارند که بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست لایحه حمایت از محیط بانان را تهیه و به دولت تقدیم کرد که به تصویب رسید و اکنون در کمیسیون تخصصی حقوقی قضایی و کمیسیون های فرعی مانند کمیسیون های اجتماعی، امنیت و کشاورزی آب و منابع طبیعی مجلس قرار دارد تا بعد از نظر دادن این کمیسیون ها به صحن علنی مجلس برود. 
با تصویب این لایحه، محیط بانان از بالاترین سقف حمایتی مانند نیروی مسلح برخوردار می شوند؛ همچنین تمام حمایت هایی که در دوران تعقیب و بازداشت و بعد از آن بر آنها مترتب است مانند نیروهای مسلح خواهد بود و نسبت به بیمه هایی مانند بیمه عمر، حوادث و خانواده های آنها، در این مجموعه قرار می گیرند. 
افزایش پست های سازمانی از دو هزار و ۶۰۰ به ۷ هزار و ۳۵۴ پست ، ابلاغ دستورالعمل خدمات یگان حفاظت محیط زیست، سهمیه سالانه ۲۰۰ سرباز برای کمک به محیط بانان در امر حفاظت، تبدیل وضعیت ۶۶۰ محیط بان ، آموزش هزار و ۵۰۰ محیط بان و اعزام ۱۹ فرماندهی به خارج از کشور، مشمول قانون خدمات کشوری شدن، افزایش امتیاز سختی کار محیط بانان تا سه هزار امتیاز، خرید ۴۰ میلیارد تومان تجهیزات به صورت اعتباری ، رسیدگی به پرونده های محیط بانان محکوم و ایجاد شعب تخصصی محیط زیست در دادگاه ها و دادسرای های بدوی و تجدید نظر برخی اقدامات صورت گرفته برای محیط بانان است. 

 

منبع: ایرنا