کابینه دوازدهم بزودی و حتی شاید تا ساعاتی دیگر معرفی می‌شود. این روزها در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی گمانه‌زنی‌ها و اخبار زیادی در مورد تغییر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مطرح شده است سازمانی که در دوره ۴۶ ساله عمرش، ۹ رئیس را به خود دیده است.

 تخریب محیط زیست و بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی کشور باعث شد تا در سال ۱۳۳۵ دستگاه‌ مستقلی به نام «کانون شکار ایران» با هدف حفظ نسل حیات وحش و نظارت بر اجرای مقررات مربوط به آن تشکیل شود اما ۱۱ سال بعد در پی تصویب قانون شکار و صید در سال ۱۳۴۶ «سازمان شکاربانی و نظارت بر صید» جایگزین این کانون شد.

بر اساس  قانون شکار و صید، وظایف سازمان شکاربانی و نظارت بر صید از محدوده نظارت و اجرای مقررات ناظر بر شکار فراتر رفت و امور تحقیقاتی و مطالعاتی مربوط به حیات وحش کشور، تکثیر و پرورش حیوانات وحشی، حفاظت از زیستگاه آن‌ها و تعیین مناطقی به عنوان پارک وحش و موزه‌های جانورشناسی را نیز در بر گرفت که این تغییر و تحولات در نتیجه اقدامات مجدانه «اسکندر فیروز» - طبیعت‌شناس و کارشناس محیط زیست- بود که امروز به عنوان پدر محیط زیست ایران شناخته می‌شود.

در پی تغییر و تحولات صورت گرفته سرانجام در سال ۱۳۵۰ نام «سازمان شکاربانی و نظارت بر صید» به «سازمان حفاظت محیط زیست» تغییرکرد و امور زیست‌محیطی دیگر از جمله پیشگیری از اقدامات زیانبار برای از بین بردن تعادل و تناسب محیط زیست به اختیارات قبلی این سازمان افزوده شد. سه سال بعد پس از برپایی کنفرانس جهانی محیط زیست در استکهلم و با تصویب «قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست» در ۲۱ ماده، سازمان حفاظت محیط زیست از اختیارات قانونی تازه‌ای برخوردار و از نظر تشکیلاتی دچار تحولاتی شد. اسکندر فیروز به عنوان بنیانگذار سازمان حفاظت محیط زیست تا سال ۱۳۵۶ ریاست این سازمان را برعهده گرفت و پس از کناره‌گیری او، منوچهر فیلی برای مدت کوتاهی عهده‌دار ریاست سازمان حفاظت محیط زیست شد که آخرین رئیس سازمان در دوران پهلوی به شمار می‌آید.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سازمان حفاظت محیط زیست با ریاست عباس سمیعی به کار خود ادامه داد. سمیعی، به مدت یک سال سکانداری این سازمان را برعهده داشت.  

بعد از عباس سمیعی، تقی ابتکار - سیاستمدار ایرانی- دومین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می‌آید که از آبان ۱۳۵۸ به مدت یک سال و چهار ماه ریاست سازمان را بر عهده داشت.

 

ابتکار دارای دکتری مهندسی مکانیک سیالات از دانشگاه پنسیلوانیا  و از اساتید دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. در این دوره، سازمان حفاظت محیط زیست بیشتر به سوی محیط زیست انسانی و به ویژه کاهش آلودگی هوا متمایل شد. نخستین طرح گازسوز کردن تاکسی‌های تهران نیز مربوط به همین دوره است. ابتکار که از سوی مهندس بازرگان به عنوان معاون نخست وزیر و رئیس سازمان محیط زیست انتخاب شده بود، او عنوان پیشنهاد دهنده اصل ۵۰ قانون اساسی که حفاظت از محیط زیست را وظیفه‌ای همگانی می‌داند، در کارنامه خود دارد.  

تقی ابتکار علاوه بر دوران کوتاه ریاستش بر سازمان حفاظت محیط زیست در دوران ریاست هادی منافی مسئولیت دفتر تغییرات آب و هوایی را در سازمان برعهده گرفت . افزون بر آن تا زمان فوت در سال ۱۳۷۹، مشاور رئیس جمهور در حوزه علوم و فنون بود.

بعد از دوره کوتاه ریاست تقی ابتکار بر سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۵۹  رضاحسین میرزاطاهری به عنوان سومین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از ابتدای انقلاب برگزیده شد. او که دارای لیسانس علوم ریاضی است و سابقه فعالیت به عنوان بازرس نخست وزیر در دولت شهید رجایی، مدیر کل آموزش و پرورش استان سمنان و رئیس آموزش و پرورش منطقه ۱۵ تهران (۵ و ۲ فعلی) را در کارنامه خود داشت، او تا سال ۱۳۶۳ توانست بر کرسی ریاست سازمان حفاظت محیط زیست  تکیه بزند.

هادی منافی پزشکی که سابقه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را بعد از انقلاب اسلامی در کارنامه خود داشت، از سال ۱۳۶۳ به عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت خود را آغاز کرد و ریاست وی در این سازمان تا شهریور  ۱۳۷۶ ادامه داشت و بیشترین مدت ریاست سازمان محیط زیست را بر عهده داشت.

منافی از ۱۳۶۳ تا شهریور ماه ۱۳۷۶ در سازمان محیط زیست مستقر بود ولی با روی کار آمدن دولت سید محمد خاتمی، معصومه ابتکار تنها فرزند مرحوم تقی ابتکار به عنوان نخستین زن بعد از پیروزی ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را برعهده گرفت.

معصومه ابتکار که متولد ۱۳۳۹ در تهران است که در سال ۱۳۷۶ در ۳۷ سالگی ریاست سازمان بر عهده گرفت .

 

ابتکار  در دوره اصلاحات و طی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ سکانداری سازمان حفاظت محیط زیست را عهده‌دار شد. در این دوره حذف پیکان از خط تولید صنعت کشور در نتیجه تلاش‌های معصومه ابتکار رخ داد.

معصومه ابتکار در همان سال به دلیل تلاش‌هایش در مقام ریاست سازمان حفاظت محیط زیست ایران طی دولت‌های هفتم و هشتم و نقشی که برای بهبود همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی داشت، به عنوان یکی از هفت «قهرمان زمین» سال ۲۰۰۶ سازمان ملل متحد انتخاب شد.

بعد از ورود اولین زن به کابینه دولت در دوران اصلاحات، این مسیر در دولت نهم نیز ادامه یافت و فاطمه واعظ جوادی به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزیده شد. او که دکترای دیرینه‌شناسی و چینه‌شناسی داشت و استادیار گروه علوم زمین دانشگاه شیراز بود طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ مسئولیت سازمان حفاظت محیط زیست را برعهده گرفت.

 

محمد جواد محمدی‌زاده

اما با آغاز کار دولت دهم محمدجواد محمدی‌زاده با داشتن سوابقی مثل استانداری خراسان رضوی و معاونت خدمات شهری شهرداری تهران به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست منصوب شد.

بازگشت مجدد معصومه ابتکار به سازمان محیط زیست

در سال ۱۳۹۲ و با روی کار آمدن حسن روحانی، ریاست سازمان محیط زیست برای سومین دوره به معصومه ابتکار داده شد تا مجدد فعالیت خود را برای حفظ و حراست از محیط زیست از سر بگیرد.

 

انتخاب ابتکار به عنوان بانوی محیط زیست جهان

مجموع فعالیت‌های محیط زیستی ابتکار  باعث شد در سال ۱۳۹۲ بنیاد جهانی انرژی  (Energy Globe) او را به عنوان بانوی محیط زیست جهان معرفی و جایزه معنوی یک عمر دستاورد را به دلیل «تعهد و احساس مسئولیت در قبال حفظ کره زمین» به وی اعطاء کند.

اگرچه ریاست معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت محیط زیست کشور همواره با برخی انتقادات روبه‌رو بود ولی اقداماتی مثل حذف بنزین پتروشیمی، آغاز روند اکوسیستم‌های آبی مثل دریاچه ارومیه و تالاب هورالعظیم، ثبت تالاب هامون به عنوان ذخیرگاه زیست‌کره، تبدیل وضعیت تعدادی زیای از محیط‌بانان از قراردادی به پیمانی، ممنوعیت شکار چهارپایان، تقویت سازمانهای مردم‌نهاد و آشتی با جامعه مدنی، تقویت دیپلماسی محیط زیست و... انکارناپذیر است.

 به اعتقاد کارشناسان و فعالان محیط زیستی، به دلیل شکننده بودن وضعیت محیط زیست طبیعی کشور؛ شرایط تهدیدآمیز حیات وحش، خشکی رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها، تنش‌های آبی در داخل و بخش‌های مرزی کشور، و بحرانی بودن شرایط محیط زیست انسانی سرزمین مان از لحاظ شیوع آلودگی‌های متعدد آب، خاک و هوا، تشدید پدیده گرد و غبار، مدیریت ناصحیح پسماند در کشور و... سازمان محیط زیست به رئیسی احتیاج دارد که ضمن برخورداری از تخصص، برنامه‌ریزی را سرلوحه کار خود قرار دهد، از مشاوران متخصص و کارآمد بهره کافی ببرد و با اقتدار در برابر زیاده‌خواهی سایر دستگاه‌ها ایستادگی کند با این اوصاف باید منتظر ماند و دید که سکان سازمان محیط زیست به چه کسی سپرده می‌شود، آیا روحانی بر ادامه کار ابتکار در سازمان حفاظت محیط زیست یا معرفی گزینه‌ای جدید برای سکانداری این سمت چه تصمیمی می‌گیرد.

 

منبع: ایسنا