جایگاه ایران در حوزه انرژی بادی را می‌توان از دو جنبه یعنی ظرفیت بالقوه و ظرفیت بالفعل بررسی کرد.

به گزارش زیست آنلاین، با نگاهی به ظرفیت بالقوه کشور در این حوزه و با دقت در نقشه جفرافیایی ایران، متوجه می شویم که این پهنه در فواصلی حدود ۱۵ درجه جغرافیایی طولی و ۱۵ درجه جغرافیایی عرضی گسترده شده و با وجود رشته کوه‌ها و مناطق سرسبز و کویری، اقلیم‌های گوناگون ۴ فصلی در مناطق مختلف آن دیده می­شود.

از آنجایی که عوامل اصلی تشکیل باد در بین دو منطقه به گرادیان دمایی و فشار برمی­گردد، لذا شرایط آن در کشور ما ایران در بیشتر نقاط تامین می­شود. همچنین با توجه به عرض جغرافیایی جنب حاره‌ای آن و موقعیت جغرافیایی خشکی‌ها و دریاهای اطراف، ایران در مسیر امواج راسبی و وزش بادهای جهانی شرقی و غربی و موسمی واقع شده است. لذا مناطق مختلفی در این پهنه وجود خواهد داشت که دارای قابلیت بالقوه استحصال انرژی بادی باشد و این موضوع را می‌توان با بررسی وضعیت باد در نقشه‌ها و اطلس‌های مرتبط جستجو کرد و به صحت آن پی برد.

اما در بخش ظرفیت بالفعل انرژی بادی، در حال حاضر با توجه به سیاست‌های رو به رشد جهانی در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌ویژه انرژی بادی، در کشور ما هم سیاست‌گذاری‌ و بسترسازی انجام شده، منجر به حمایت از کاربری این انرژی شده است. بخشی از این حمایت‌ها از سوی وزارت نیرو تحت عنوان بسته حمایتی خرید تضمینی برق انرژی‌های تجدیدپذیر پیش‌بینی شده و در مناطق دارای پتانسیل مناسب، نیروگاه‌هایی برای این امر نصب و راه­اندازی شده است.

با این حال با توجه به ظرفیت‌های نصب شده در کشور تاکنون (و همچنین آهنگ رشد آن) مشاهده می‌شود که ظرفیت‌های بالقوه کمتر به بالفعل تبدیل شده است و کشور ما از جایگاه ضعیفی در این صنعت برخوردار است.

جایگاه ضعیف ایران در زمینه انرژی بادی

 اگر آمارهای منتشر شده جهانی درخصوص کشورهای مختلف را در زمینه انرژی بادی بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که در این زمینه آنطور که باید از جایگاه خوبی برخوردار نیستیم و این موضوع در جدول زیر کاملا مشاهده قابل مشاهده است.

Global Wind Energy Council (GWEC)) 

محدودیت‌های توسعه صنعت نوپای انرژی بادی/ نقش سرمایه‌گذاری خارجی در ترویج انرژی بادی

در این میان با توجه به مطالعات و بررسی‌های انجام یافته توسط ساتبا و با در نظر گرفتن برخی قابلیت‌های موجود در کشور، ظرفیتی بیش از ۶۰ هزار مگاوات انرژی در کانال‌های بادخیز کشور متصور است.

اغلب مناطق بادخیز کشور در مکان‌هایی قرار دارند که علاوه بر تامین برق مورد نیاز کشور، می‌توانند حتی چهره اجتماعی آن مناطق را تغییر داده و منجر به توسعه یافتگی آنها شوند. مناطقی مانند خواف با دارا بودن جهت و سرعت باد عالی، زابل با دارا بودن باد ۱۲۰ روزه و تونل باد منجیل که تا تاکستان و دشت قزوین گسترده می­شود، ازجمله مناطق شناخته شده از گذشته تا به امروز هستند.

با این حال در حال حاضر از ظرفیت مناطق بادخیز به صورت جزئی بهره‌برداری می­شود که به طور قطع جای توسعه هر چه بیشتر و بهتر را دارد. به عقیده کارشناسان، البته مناطق دیگری در استان‌های مختلف دارای انرژی بادی قابل استحصال مناسبی هستند که کمتر شناخته شده‌اند و در این بخش به بررسی‌های دقیقتر و انجام میکروسایتینگ استانی و منطقه‌ای نیاز است. ازجمله این مناطق می‌توان به استان‌های غربی کشور و همچنین کرمان، یزد، فارس، تهران، خراسان شمالی و... اشاره کرد.

محدودیت‌های صنعت نوپای انرژی بادی

اما سوال این است که چه ضعف‌هایی در زمینه استفاده از انرژی بادی در کشور ما وجود دارد و باعث شده تا نتوانیم در این حوزه آنطور که باید موفق عمل کنیم؟

در همین رابطه یک کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر با بیان اینکه وجود ضعف و کمبود در هر صنعتی طبیعی است تا ذینفعان آن تلاش بیشتری بکنند و تجربه بیشتری هم در حوزه مربوطه به دست بیاورند، گفت: کمتر صنعتی آن هم یک صنعت نوپا و در شرایط کشور ما وجود دارد که بدون ضعف بوده و با مشکلاتی همراه نباشد.

جواد راحلی سلیمی افزود: در بحث‌های جهانی انرژی، با در نظر گرفتن تمام شرایط توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی بادی، شامل امنیت و ثبات تولید، قیمت تمام‌شده، هزینه سرمایه‌گذاری، اثرات زیست‌محیطی، سود و زیان و... موافقان و مخالفان زیادی وجود دارد. در کشور ما ایران نیز به دلیل تامین آسان سوخت از نظر قیمت و دسترسی، این موضوع صادق است.

تمایل سرمایه‌گذاران ضعیف است

وی با تاکید بر اینکه توسعه انرژی بادی، ایجاد بسته‌های حمایتی از سوی تمامی مسئولان انرژی، صنعت، محیط‌زیست و... را می‌طلبد، تشریح کرد: برای مثال دارا بودن یک قیمت خرید عادلانه، درنظر گرفتن تعادل قیمت نسبت به ضریب ظرفیت مناطق بادخیز و کم‌باد، رفع تحریم و عدم تحمیل هزینه­های آن به هزینه‌های سرمایه­گذاری، می‌تواند به توسعه آن کمک کند که در حال حاضر همه این حمایت‌ها ضعیف هستند.

براساس اظهارات سلیمی، هرچند که به گفته مسئولان سازمان متولی این امر یعنی ساتبا، با وجود کاهش چندباره نرخ خرید تضمینی برق انرژی‌های تجدیدپذیر، هنوز این نرخ نسبت به بسیاری کشورها جذاب بوده و دولت با وجود همه مشکلات موجود در تعیین نرخ خوب عمل کرده است؛ اما با این همه امروز عملا تمایل سرمایه‌گذاران در حد ضعیفی است و اغلب اقدام عملی برای احداث و بهره‌برداری نیروگاه نمی‌کنند.

وی تاکید کرد: همچنین نبود زیرساخت‌ها در کشور ازجمله صنعت ضعیف نصب نیروگاه‌ها با توربین‌های عظیم مگاواتی (۳ به بالا) ضربه بزرگی به این صنعت می‌زند.

نقاط قوت و ضعف استفاده بهینه از انرژی بادی

کارشناس شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت همچنین در پاسخ به اینکه در حال حاضر کشور ما از نظر به‌کارگیری و استفاده بهینه از انرژی بادی در چه سطحی قرار دارد، گفت: از نظر دانش اولیه این صنعت، یعنی کارشناسان و شرکت‌های مشاوره، انجام مطالعات دقیق و بررسی‌های فنی اقتصادی، طراحی و... تقریبا از سطح علمی و فنی مناسبی در کشور برخورداریم. حتی مراجع دولتی ذی‌نفع در این زمینه همچون وزارت نیرو، وزارت جهاد و کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط‌زیست قوانین خوبی در این بخش در حال وضع و اجرا هستند.

سلیمی ادامه داد: اما از جنبه تامین و اجرا، برای مثال تامین ماشین‌آلات نیروگاهی (توربین بادی) و یا ماشین­آلات نصب و راه‌اندازی در سطح پایینی قرار داریم و پیمانکاران ما به این موضوع کاملا واقف هستند.

وی علت اصلی این ضعف را مربوط به ناهماهنگی بین ذینفعان مختلف ازجمله بانک‌ها، گمرگ، صنعت و... دانست و افزود: البته حمایت‌های ناکافی در مقایسه با صنایعی که کاملا بومی شده‌اند، از دیگر ضعف‌ها در این زمینه می­تواند باشد.

این کارشناس همچنین گفت: علیرغم تلاش‌های فراوانی که از سوی وزارت نیرو و گاهی از سوی وزارت صنعت در این زمینه صورت می‌گیرد، اما همین ناهماهنگی‌ها به‌ویژه از سوی بانک‌ها و همراه شدن آن با شرایط سیاسی و بین‌المللی کشور، استفاده بهینه از انرژی بادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

محدودیت‌های توسعه صنعت نوپای انرژی بادی/ نقش سرمایه‌گذاری خارجی در ترویج انرژی بادی

راهکارهای توسعه صنعت انرژی بادی

در همین راستا رئیس انجمن مدیریت مصرف انرژی ایران درخصوص راهکارهای توسعه استفاده از انرژی‌های بادی در کشور گفت: تثبیت سیاست‌ها، قیمت‌های خرید تضمینی و ارائه ضمانت نامه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاران می تواند در توسعه انرژی‌های بادی بسیار موثر واقع شود.

سعید مهذب ترابی با اشاره به پتانسیل مناسب ایران در زمینه انرژی بادی بیان کرد: در راستای توسعه انرژی‌های بادی، یکی از راهبردهای وزارت نیرو، توسعه نیروگاه‌های برق بادی با استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بوده است. با توجه به پیش‌بینی انجام شده، میزان انرژی قابل استحصال بادی کشور از لحاظ اقتصادی بالغ بر ۱۸ هزار مگاوات تخمین زده شده که این رقم موید پتانسیل قابل توجه کشور در زمینه احداث نیروگاه‌های بادی و توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی بادی است.

مهذب ترابی همچنین تاکید کرد: در کشور ما نصب پنج هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در قانون برنامه پنجم توسعه هدف‌گذاری شده که از این میزان ۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات برای توسعه انرژی باد در نظر گرفته شده است.

ضرورت آمایش سرزمین و ایران‌شناسی دقیق

همچنین عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ظرفیت بالای انرژی بادی در برخی از مناطق کشور گفت: ما در حوزه به‌کارگیری انرژی بادی به خصوص در مناطق شمالی کشور مثل رودبار و منجیل توانسته‌ایم گام‌های موثر و خوبی برداریم و امیدواریم که بیش از گذشته به‌کارگیری از انرژی بادی و خورشیدی را وارد مدار کنیم.

قاسم ساعدی افزود: برای مثال می‌توانیم از انرژی خورشیدی در کنار انرژی بادی استفاده کنیم و یا حتی استان‌هایی را که در مدار بادها قرار گرفته‌اند، بیشتر شناسایی و از انرژی بادی استفاده کنیم.

وی با تاکید بر اینکه در این زمینه باید یک طرح آمایش سرزمین تدوین کنیم و ایران‌شناسی دقیق داشته باشیم، گفت: باید با یک مطالعه قبلی، استان‌ها و مناطق هدف را شناسایی و انرژی بادی را در این مناطق فعال کنیم و در این زمینه به خودکفایی ملی برسیم.

نقش سرمایه‌گذاری خارجی در ترویج انرژی بادی

این نماینده مجلس با بیان اینکه از انرژی بادی حاصل شده در مناطق مختلف مثل رودبار، منجیل و... کاربردهای متفاوتی دارد که درباره آنها برنامه‌ریزی و برحسب نیازهای هر منطقه از این ظرفیت استفاده می‌شود، گفت: اگر در کشور ما در زمینه تجهیزات، ملزومات و یا حتی علم و فناوری جهت توسعه صنعت انرژی بادی، نقص و کمبودی وجود دارد، حتما باید از سرمایه‌گذاران خارجی دعوت و از ظرفیت فاینانس خارجی برای این منظور استفاده کنیم.

عضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان ساخت: خوشبختانه با بهبود ارتباطات بین‌المللی و جایگاه ایران در دنیا، امروز در شرایطی قرار داریم که می‌توانیم به خوبی سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و با استفاده از فاینانس خارجی برای ترویج و توسعه بیشتر این صنعت در کشور استفاده کنیم.

به گزارش صما، درمجموع به نظر می‌رسد توسعه صنعت انرژی بادی در کشور قبل از هر اقدامی نیازمند یک مطالعه دقیق درخصوص وضعیت مناطق مختلف کشور از نظر میزان بادخیزی است. در گام بعد ایجاد زمینه‌های مناسب برای جذب سرمایه داخلی و خارجی در این بخش لازم است تا درنهایت توسعه انرژی بادی و تولید برق از این طریق، منجر به کاهش استفاده از منابع سوخت‌های فسیلی شود.