نخستین شناسنامه غار در آستانه روز جهانی غارهای پاک، برای «رودافشان» صادر شد. این غار که یکی از پربازدیدترین آثار طبیعی حاشیه تهران است، با استناد بر مدارک نقشه‌بردار اتریشی آن، براثر بازدیدهای انبوه و بی‌برنامه در معرض نابودی قرار گرفته است.

به گزارش زیست آنلاین،  در شناسنامه غار «رودافشان» علاوه بر ارائه اطلاعات جغرافیایی و نحوه تشکیل آن، یکسری نکات ایمنی الزام‌آور هنگام بازدید آمده است. طرح شناسنامه‌دار کردن غارهای ایران از سوی انجمن غارشناسی و غارنوردی ایران پیگیری می‌شود و در نخستین گام برای یکی از غارهای آسیب‌دیده تهران اجرا شد.

دماوند طرح جامع گردشگری ندارد

ناصر محمودی‌فرد ـ فرماندار شهرستان دماوند ـ در مراسم رونمایی از این شناسنامه که با حضور جمعی از مسؤولان و فعالان حوزه گردشگری برگزار شد، از این فرصت برای ارائه گزارشی از وضعیت گردشگری دماوند استفاده کرد و با اعتراف به این‌که زیرساخت‌های این شهرستان در بخش گردشگری ناقص است، گفت: دماوند زمانی حتی در حد تامین کردن اسکان موقت مسافران عاجز بود، اما مدتی است اقداماتی شده و این مشکل تا حدی برطرف شده است.

وی همچنین با اشاره به این‌که شهرستان دماوند اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نداشت و چند ماه است که این اداره راه‌اندازی شده است، اظهار کرد: دماوند حتی طرح جامع گردشگری ندارد و باید فوری چنین طرحی ارائه و وارد مراحل سرمایه‌گذاری شود.

او سپس بیان کرد: تا کنون به‌شکل جدی روی این غار کار نشده بود، در حالی که روستای حاشیه آن، بستر و امکانات خوبی برای توسعه گردشگری و سرمایه‌گذاری دارد، ولی لازم است برای سرمایه‌گذار انگیزه ایجاد شود.

وی همچنین برای هزینه‌کرد در این غار با هدف جذب گردشگر اعلام آمادگی کرد.


نمی‌خواهیم غارها را آنقدر گردشگری کنیم که از بین بروند

در ادامه، رجبعلی خسروآبادی ـ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران ـ که در این مراسم همراه معاون گردشگری این استان حضور داشت، گفت: من سه سال و ۹ ماه و ۲۵ روز است که در این سمت هستم، وقتی امروزِ دماوند را با نخستین روزهای کاری‌ام مقایسه می‌کنم، تفاوت خوبی می‌بینم، هرچند کافی نیست.

او تاکید کرد: ما توسعه گردشگری را با تخریب نمی خواهیم. تمایل نداریم غارها را آنچنان گردشگری کنیم که از بین بروند، پس برای توسعه گردشگری در غارها به پروتکل و تعامل نیاز داریم. محیط زیست باید معیارهای چگونگی حفاظت از این محیط ها را مشخص کند، نه این‌که همه راه‌ها را ببندد.

وی همچنین بر لزوم شناسایی مخاطب در گردشگری، بویژه در سفر به طبیعت تاکید کرد و در ادامه سخنانش، به موضوع بوم‌گردی در تهران پرداخت و گفت: ما با کلیات موضوع بوم‌گردی موافقیم. وظیفه خود می‌دانیم که پشت طرح‌های بوم‌گردی باشیم، هرچند تهران در این زمینه کم کار کرده، اما شاید دماوند الگوی خوبی برای این کار باشد.


از ویلاسازی به گردشگری تغییر زوایه دهید
علی تیموری ـ مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست ـ هم در این نشست که جمعی از فعالان حوزه گردشگری در آن حضور داشتند، درباره غار «رودافشان» توضیح داد: این غار در سال ۱۳۸۹ در کمیسیون زیربنایی دولت به‌عنوان اثر ملی طبیعی به سازمان محیط زیست واگذار شد. ما اعتقاد داریم حفاظت از این مناطق بدون حضور گردشگران و فعالیت‌های مردمی با امکانات محیط زیست، ممکن نیست.


او همچنین به مسوولان محلی دماوند توصیه کرد که مسوولیت سنگینی برای تغییر نگاه و تفکر مردم از موضوع ویلاسازی به سمت موضوع گردشگری برعهده دارند.
او همچنین به قرق‌های دماوند اشاره کرد و گفت: اسپانیا چهار میلیارد دلار در سال، از قرق‌های اختصاصی شکار، درآمد کسب می‌کند. ما نیز واگذاری قرق‌ها را از دو - سه سال پیش شروع کردیم، این اتفاق در یزد، سمنان و کرمان رخ داده است. طبق گزارش‌ها یک شکارچی خارجی برای یک شکار، ۱۷ هزار دلار پول می‌دهد. این ارزآوری است. با توجه به این مزیت، در مناطق غیرچهارگانه دماوند نیز می‌توان زمینه سرمایه‌گذاری گردشگری شکار را فراهم کرد.

 


تکلیف گردشگری در کل نظام مشخص شود


قاسم میرزایی نیکو ـ نماینده مردم دماوند در مجلس ـ نیز اظهار کرد: این شهرستان یکی از ۱۴ نقطه گردشگری کشور است که بیش از ۷۰ اثر تاریخی و طبیعی دارد؛ ولی زمانی ما دور هم جمع شدیم که تقریبا همه‌چیز از بین رفته، علت آن نیز این است که دولت دست روی آن‌ها گذاشته، اگر دستش را بردارد، مهم‌ترین اتفاق‌ها رخ می‌دهد.


او سپس به موفقیت‌های کشور ترکیه در حوزه گردشگری اشاره و بیان کرد: ما زودتر از ترکیه شروع کردیم، اما کمتر از آن‌ها به آثارمان توجه کردیم. حتی عربستان هم به حج نگاه گردشگری پیدا کرده و آنقدر از این راه درآمد کسب می‌کند که دیگر به درآمدهای نفتی نیاز ندارد.


نیکو تاکید کرد: تهیه طرح جامع گردشگری برای دماوند، مثل برجام و تحریم نیست که تا حالا کاری برای آن نشده بود، به سادگی می‌توان آن را تهیه کرد. تکلیف گردشگری باید در کل نظام مشخص شود. هرچند در نظام، خیلی چکش‌کاری شده، ولی هنوز عده‌ای معتقدند باید درها را روی گردشگران بست. در حالی که گردشگری این‌طور نیست که برخی فکر می‌کنند.

نیکو در پایان اضافه کرد: ما خوابیم، ان‌شاءالله خدا ما را از خواب بیدار کند.

 

دستورالعمل بهره‌برداری از غارها تهیه شده، به آن توجه کنید


محمد مدادی ـ دبیر کارگروه غارشناسی کشور ـ به اهمیت غارها در اقلیم‌شناسی، گردشگری و زیست‌شناسی اشاره کرد و گفت: در ایران شش گونه در معرض خطرِ خرس سیاه، پلنگ، خفاش نعل اسبی، خفاش انگشت دراز، سمندر غارزی و ماهی کور وجود دارد که زیست آن‌ها مستقیم و غیرمستقیم به محیط غارها وابسته است و شاید این یکی از مهمترین دلایل برای حفظ محیط غارها باشد.


او همچنین از تهیه دستورالعمل بهره‌برداری از غارها و ابلاغ آن خبر داد و اظهار کرد: این دستورالعمل ملاک بهره‌برداری از غارهای کشور است. امیدواریم هنگام تبدیل آن‌ها به محیط گردشگری، به آن توجه کنند.
سمانه عبداللهی ـ نائب رییس انجمن غارشناسی و غارنوردی ایرانیان ـ که حامی طرح شناسنامه‌دار کردن غارهای کشور است نیز در این نشست متذکر شد: از دهه ۴۰ که درآمد نفتی وارد کشور شده، دچار شتاب‌زدگی‌هایی شده‌ایم و منابع طبیعی را دچار آسیب کرده‌ایم. حالا باید برای آن‌ها بودجه بگذاریم تا حمایت از دست رفته را جبران کنیم.


تفکر سوسیالیستی راهی برای نجات آثار طبیعی


علی شادلو ـ فعال گردشگری ـ نیز در این نشست، با اشاره به الگوهای اکوتوریستی در برخی کشورها و تفکرهای امپریالیستی که منابع طبیعی و سرمایه‌های بومی را به مخاطره انداخته است، تاکید کرد که تفکر سوسیالیستی توجه به اهلیت سرزمینی، راهی برای نجات منابع طبیعی است و در ادامه هم این نکته را یادآور شد که ما زمانی دور هم جمع شده‌ایم که این غار از دست رفته است.
پوررنگ پورحسینی ـ نماینده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ نیز در این نشست گفت: حال طبیعت ما خیلی بد است، روستاها در حال خالی شدن هستند و از طرفی با بحران آب روبه‌رو هستیم. در این شرایط، مدام از گردشگری آمار می‌دهیم، اما سوال این است این آمارها و تلاش برای جذب گردشگر بیشتر برای چیست، آن هم در کشوری که با محدودیت منابع روبه‌رو است.
او پیشنهاد کرد که برای تولید محصول ارزشمند گردشگری برای بازارهای مطلوب، با رعایت ملاحظات توسعه پایدار اقدام شود.


آلودگی و زباله تنها دستاورد گردشگری شدن غار بود


 در ادامه، نرگس چم حیدری ـ فارع‌التحصیل رشته برنامه‌ریزی گردشگری فضایی ـ که از طریق پایان‌نامه‌اش درباره غار رودافشان و همچنین با پیگیری انجمن غارشناسی و غارنوردی ایرانیان، موفق به تهیه نخستین شناسنامه برای یکی از غارهای پربازدید ایران شد، با ارائه توضیح‌هایی درباره این غار، گفت: زمانی که نقشه این غار از ارنست گایر ـ نقشه‌بردار اتریشی ـ گرفتم، گفت که این غار از بین رفته، چون گردشگران بدون برنامه‌ریزی از آن دیدن می‌کنند.  
او ادامه داد: اکوسیستم رودافشان بسیار حساس و شکننده است. در تحقیقی که درباره رفت‌وآمد ۳۰۰ گردشگر در مدت شش‌ماه انجام شد، مشخص شد محیط غار روبه خشکی و گرما رفته و این در حالی است که تازه در غار، هیچ پروژکتوری وجود ندارد، فقط از دمای بدن انسان‌ها و تنفس آن‌ها، این آسیب‌ها ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: غار رودافشان بدون زیرساخت و برنامه‌ریزی قبلی گردشگری شده است. برای همین پیشنهاد شده روی سامان‌دهی این غار، اطلاع‌رسانی دقیق و شناسنامه‌دار کردن آن، بیشتر متمرکز شوند.
چم حیدری همچنین اظهار کرد: در نزدیکی غار، سرویس بهداشتی مناسبی وجود ندارد و از امکانات موجود کاملا غیربهداشتی استفاده می‌شود که محیط روستا را نامطلوب کرده است.
وی همچنین گفت: زباله و آلودگی تنها دستاورد گردشگری شدن غار رودافشان بوده و تنها منفعتی که روستایی‌ها از ورود گردشگران برده‌اند، جمع‌آوری زباله‌های آن‌ها بوده است. متاسفانه روستاییان رودافشان خود را نطافتچی گردشگران می‌دانند.


درد دل دهیار رودافشان


دهیار روستای رودافشان که در این نشست حضور داشت، با اعتراض نسبت به مشارکت کمتر بخش دولتی با روستایی‌ها برای حفظ و توسعه این منطقه، اظهار کرد: ۱۲ سال پیش، مسؤولان وقت شهرستان، پارکینگی برای بازدیدکنندگان غار ساختند و مسیر آن را بهبود بخشیدند، علت موفقیت را ارتباط صمیمی آن مسؤولان با اهالی روستا می‌دانیم، ولی حالا هیچ مسؤولی به روستا نمی‌آید.


وی ادامه داد: با گردشگری شدن این منطقه، ما جوانان را ترغیب کردیم در روستا بمانند. اگر مسؤولان هم دست به دست اهالی روستا بدهند، می‌توانیم از این مزیت منفعتی ببریم.

محمودی‌فرد ـ فرماندار دماوند - به این سخنان معترض شد و گفت: اگر آن زمان، این همه کار برای روستا انجام شد، چرا اکنون آن‌ها را رها کرده‌ایم؟ من در مدتی که فرماندار دماوند بودم، سه‌بار از روستا دیدن کردم، اما تا کنون از روستا یک نفر هم مراجعه نکرده است.


دهیار رودافشان نیز در مقابل پاسخ داد: بخش خصوصی تا زمانی که با اهالی روستا مشارکت نداشته باشد، نمی‌تواند در این منطقه کار کند، چون همین حالا هم برخی روستایی‌ها باغ‌ها را روی گردشگران بسته‌اند؛ اما اگر مسؤولان کمک کنند، غار می‌تواند منبع درآمد اهالی روستا شود.


این سخنان در حالی مطرح شد که فرماندار دماوند که سال‌ها قبل در غار علیصدر همدان نیز مسؤولیت داشته، پیش‌تر نقش شورای روستای رودافشان را در نگهداری این غار ضعیف دانسته بود و پیشنهاد فعالیت سرمایه‌گذار خصوصی قوی‌تری را برای توسعه و نگهداری این محیط مطرح کرده بود.


یک راه حل برای نجات غار


در همین حال احتشام مصدق ـ مدیرعامل انجمن غارشناسی و غارنوردی ایرانیان ـ پیشنهاد کرد که برای حل چالش‌های رودافشان، برای مدتی در آن بسته و بازدید از این غار ممنوع شود تا محلی‌ها و روستایی‌های حاشیه غار، آموزش ببیند و به این شکل ضمن محافظت از محیط طبیعی غار و تامین منافع اقتصادی و معیشتی روستایی‌ها، بازدید گردشگران نیز اصولی و برنامه‌ریزی‌شده خواهد شد.


داستان کشف رودافشان از زبان کهن‌ترین کاشف غارهای ایران


در ادامه این مراسم، چنگیز شیخلی به‌عنوان نخستین کاشف غار رودافشان از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان حفاظت از محیط زیست، کارگروه غارشناسی، انجمن غارنوردی و غارشناسی و فدراسیون کوهنوردی و فرمانداری دماوند، تقدیر شد.

شیخلی که متولد سال ۱۳۰۶ است، بیش از ۷۰ سال غارنوردی کرده و از پیشکسوتان این عرصه و همچنین از جمله کاشفان غارهای ایران به‌شمار می‌آید. به گفته جواد نظامدوست ـ عضو انجمن غارنوردی و غارشناسی ـ شیخلی در این دوران بیش از ۵۰۰ غار را کشف کرده و ۱۶ جلد کتاب دستی در این زمینه دارد.


او در سخنانی گفت: این غار را از نشانی‌های یک شاطر پیدا کردیم و با ابتدایی‌ترین وسایل، پیمایش کردیم. بررسی نخستین نشانه‌ها گویای این بود که رودافشان یک سکونتگاه قدیمی بوده که متاسفانه آثار آن در این ۷۰ سال از بین رفته است.


وی افزود: کاوش این غار آن زمان ۹ ساعت طول کشید و ما آن موقع، تعدادی سفال پیدا کردیم که طبق بررسی اولیه به هزاره قبل از میلاد تا دوره صفوی نسبت داده شد که متاسفانه هیچ‌وقت در این غار، کاوش علمی برای اثبات بیشتر این یافته‌ها انجام نشد.


این غارنورد و غارشناس پیشکسوت با اشاره به وضعیت غارهای توریستی کشور، گفت: گمان می‌کنم بعد از علیصدر، رودافشان پربازدیدکننده‌ترین غار در ایران باشد که برای همین دچار آسیب‌های سختی شده است.

در ادامه این مراسم نیز با حضور چنگیز شیخلی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگر استان تهران، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر کارگروه غارشناسی از شناسنامه غار رودافشان که به همت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دماوند آماده شده بود، رونمایی شد.

به گزارش ایسنا، این تابلو که اطلاعات انبوهی را از غار رودافشان در اختیار بازدیدکننده قرار می دهد، دارای نقشه ثبت‌شده آن است و قرار شده در نزدیکی غار نصب شود.