ممکن است برایتان عجیب باشد اگر کسی بپرسد که «بانک‌ها چگونه پول درمی‌آورند؟» مسلما همه می‌دانیم که بانک مکان امن خوبی است برای نگهداری از پول ما، بنابراین سوالی اساسی که پیش می‌آید این است که چگونه و چرا نیاز هست که کسب درآمد کند؟

به گزارش زیست آنلاین،  از یک چیز نمی‌توان گذشت و به دست فراموشی سپرد و آن اینکه به‌هرحال بانک‌ها نوعی کسب‌وکارند و هزینه‌های زیادی هم دارند و باید به نحوی پول کارکنان خود را جور کنند تا بتوانند همچنان سر پا بمانند و وظایف اصلی‌شان را انجام دهند. بنابراین، اکنون لازم است بدانیم بانک‌ها چگونه کسب درآمد می‌کنند.
 
اصول بانکداری
بازار جایی است که محصولات و خدمات متنوعی را می‌توان در آن پیدا کرد. به همین خاطر، بانک هم مثل مغازه‌ای است که به اشکال گوناگون مثل وام، سپرده، گواهی سپرده و بسیاری از دیگر انواع محصولات مالی به خرید و فروش پول اقدام می‌کند.
 
به‌طور کلی، کسب‌وکار اصلی یک بانک قرض گرفتن و قرض دادن پول است. درآمدهایشان تشکیل می‌شود از بهره‌ای که از مشتریان مستقل کسب می‌کنند. بهره‌ای که از قِبَلِ واگذاری تسهیلات به دست می‌آورند همیشه بالاتر از بهره‌ای است که به سپرده‌ها اختصاص می‌دهند. این تفاوت در نرخ‌گذاری دو نوع مختلف بهره همان چیزی است که بیشترین منابع بانک‌های تجاری و خرده‌فروشی را تشکیل می‌دهد. آنها اساسا سپرده‌ها را از محل پول نقدی تامین می‌کنند که مشتریان نزد آنان به امانت می‌گذارند.
 
در این بستر، نرخ بهره‌ای که بانک اِعمال می‌کند تماما وابسته است به دینامیک عرضه و تقاضا برای یک مقدار خاص، شمار افرادی که حاضرند بدان میزان تسهیلات بگیرند، و مقدار مشخصی که بانک می‌تواند به عنوان تسهیلات واگذار کند. قوانین خاصی که بانک‌مرکزی هر کشور تعیین کرده است، توانایی بانک در واگذاری تسهیلات و شرایط افراد برای اخذ آن را مشخص می‌کند. دلیل‌اش این است که اعطای وام کار پرمخاطره‌ای است و همیشه معلوم نیست که آیا بانک می‌تواند مقداری تسهیلاتی که واگذار کرده است را احیا کند یا نه.
 
همچنین، بانک‌ها در ازای نگهداری پول مشتریان، مقادیر مشخصی بهره یا کارمزد را بر حساب آنها اِعمال می‌کنند. چندین هزینه متفرقه دیگر هم هست که بانک‌ها بر مشتریان خود اِعمال می‌کنند مثل کارمزدی که بر اضافه‌برداشت یا دسته‌چک و امثالهم اِعمال می‌شود.
 
بانک‌های سرمایه‌گذاری خدمات دیگری دارند مثل شرکت‌های مشاور در زمینه تصمیمات سرمایه‌گذاری، عرضه عمومی اولیه یا انتشار سهام که شرکت‌ها را قادر می‌کند در فهرست بورس قرار گیرند، انتشار پذیره‌نویسی عرضه عمومی اولیه و اِعمال هزینه‌های مشاوره در تمام این موارد. همچنین، به مبادله سهام می‌پردازند و دارای جایگاه ارز خارجی و بدهی در بازار هستند تا پایه ثروت خود را گسترش دهند.
 
خدمات دیگری هم هست که بانک در قبال آنها کارمزد می‌گیرد مثل، خدمات گویندگی، گرفتن مانده حساب، دسترسی به حساب بانکی از همه خودپردازهایی که به بانک تعلق ندارند و امثالهم. جدا از اینها، وام‌هایی که بانک‌ها ارئه می‌کنند هم ساختار کارمزد مجزایی دارند که بر همه انواع تسهیلات اِعمال می‌شود.
 
ابزارهای مختلف گردآوری منابع برای بانک
در این زمینه، بهتر است نگاهی بیاندازیم به ابزارهای مختلفی که بانک‌ها برای گردآوری منابع از آنها استفاده می‌کنند.
 
۱- نرخ سود تسهیلات
مصرف‌کنندگان در پی متحقق ساختن آرزوهای خود، دنبال راهی هستند که خودرو، خانه، و بسیاری از دیگر خواسته‌های مادی‌شان را برآورده سازند. اخذ تسهیلات بانکی یکی از ساده‌ترین و کم‌دردسرترین راه‌های رسیدن به این آرزوهاست. بانک‌ها نیز تسهیلات مختلفی ارائه می‌کنند که شامل تسهیلات مسکن، خودرو، وام‌های شخصی، تسهیلات مسافرت و تسهیلات سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌شود. بانک‌ها نیز بسته به طول دوره وام و مقدار آن، درجات مختلفی از نرخ بهره را بر انواع مختلف تسهیلات می‌بندند. معمولا نرخ بهره‌ای که بر تسهیلات واگذار شده بسته می‌شود کمتر از نرخ بهره‌ای است که بر سپرده‌های مصرف‌کنندگان اِعمال می‌شود. این تفاوت در نرخ بهره‌ای که بر سپرده‌ها و تسهیلات بسته می‌شود، منبع اولیه درآمدهای بانکی است.
حتی نرخ بهره‌ای که بانک‌ها بر سپرده‌ها می‌بندند باعث جذب مشتریان بیشتر برای بانک می‌شود و کارمزدهای بانکی و پردازش حین فرآیند سپرده‌گذاری، نیز یکی از منابع درآمدی بانک‌ها هستند.
 
۲- هزینه‌های خدمات رسانی
اکنون به یکی از دیگر منابع کسب درآمد برای بانک‌ها می‌پردازیم. وقتی که یک حساب بانکی باز می‌کنید، بعدها باید چندین نوع کارمزد پرداخت کنید. وارد هزارتویی از کارمزدها می‌شوید که از کارمزد راه‌اندازی و پردازش حساب گرفته تا هزینه‌های خدمات‌رسانی و کارمزد تسهیلات تنوع دارد. البته اگر یکی یکی به آنها نگاه کنید، مقادیر خیلی زیادی نمی‌شوند، اما به مجموع آنها که نگاه کنید، رقم چشمگیری از آب درمی‌آید.
 
بانک‌ها به کمک این درآمدها می‌توانند دستمزد و حقوق کارکنان خودشان را پرداخت کنند. حفظ جمعیت زیاد کارکنان بانکی برای بانک حیاتی است زیرا هرچه کارمندان بیشتری داشته باشد، خدمات‌رسانی شخصی به مشتریان و جذب منابع آنها هم بیشتر انجام می‌شود.
 
با خدمات‌رسانی شخصی به مشتریان می‌توان به جذب آن دسته از مشتریانی اقدام کرد که پیشترها تجربه بدی از برخورد با بانک‌ها داشته‌اند و تمایلی به سپرده‌گذاری منابع‌شان در بانک‌ها نداشته‌اند. خدمات‌رسانی شخصی چنان افرادی را از تردید و دودلی در می‌آورد و نرخ بهره بالایی که بانک به سپرده‌ها می‌دهد هم عاملی دیگر در وسوسه این دست مشتریان است تا منابع خود را نزد بانک‌ها بیاورند. نیاز به گفتن نیست که هزینه‌هایی که به خاطر خدمات‌رسانی به مشتریان از آنان اخذ می‌شود، بخش غالب درآمدهای بانکی را تشکیل می‌دهد.
 
۳- افزایش مراجعه حضوری مشتریان به شعبه
یک بازارچه فروش را در نظر یگیرید؛ اگر مشتریانی نباشند که هر روز به داخل آن بیایند، خرید بکنند، در غذافروشی‌هایش غذا میل کنند، و از خدمات بسیاری که غرفه‌های گوناگون آن ارائه کرده‌اند استفاده نشود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ این بازارچه دست آخر تعطیل خواهد شد و فروشندگانی که آنجا کار می‌کنند به زودی باید کارشان را تعطیل کنند و دنبال کار جدید بگردند.
 
همین قضیه برای بانک‌ها هم صادق است. پایگاه مشتری ستون فقرات هر بانکی است. اگر بانکی به مقدار دلخواه‌اش پایگاه مشتری نداشته باشد، نمی‌تواند کارکردهای صحیح خود را به انجام رساند. به همین دلیل است که بانک‌ها باید به انحای مختلف در پی بالابردن پایگاه مشتری خود باشند تا بتوانند کسب درآمد کنند.
 
هنگامی‌که مشتری قدم در داخل بانک می‌گذارد، فقط به یک خدمت توجه نمی‌کند. از آنجا که همیشه در داخل شعبه انواع تبلیغات درباره خدمات مختلف بانکی وجود دارد، بسیاری اوقات مشتری‌ای که در داخل شعبه حضور پیدا می‌کند ممکن است وسوسه شود از خدماتی بهره بگیرد که تاکنون از آنها بی‌خبر بوده است و تازه با دیدن تبلیغات داخل شعبه به وجود آنها پی برده است.
 
بنابراین، میزان درآمدهای بانک‌ها ربط مستقیمی دارد به مقدار مشتریانی که توانسته است جذب کند و مقدار خدماتی که موفق شده است برای آنها تدارک ببیند.
 
۴- استقراض بین بانکی
یکی دیگر از منابع کسب درآمد بانک ها، نرخ بهره‌ای است که بر استقراض بین بانکی می‌بندند. به بیان ساده، وقتی که بانکی به بانکی دیگر پول قرض می‌دهد، مقدار مشخصی بهره هم بر آن پول وضع می‌کند. بدین‌طریق، بانک می‌تواند منابع خود را بیشتر افزایش دهد تا بتواند کارکردهای صحیح خود را همچنان بدون نقص انجام دهد. برای آنکه بانک بتواند چنین خدمات‌رسانی‌ای را همیشه انجام دهد و مشتریان بیشتری جذب شوند، باید همیشه ورود منابع به داخل بانک جریان داشته باشد.
 
غالب این نوع استقراض‌ها کوتاه‌مدت هستند و برخی اوقات هم دوره استقراض صرفا برای یک شب طول می‌کشد و برخی اوقات هم سه ماه ادامه دارد. معمولا این نوع استقراض‌ها برای عدم ایجاد اختلال در کارکرد روزانه بانک‌ها صورت می‌گیرند تا نیازهای نقدینگی روزانه‌شان را تامین کنند و هزینه‌های روزانه را بپردازند. از دیگر مزیت‌های این نوع استقراض برای بانک قرض‌گیرنده این است که این نوع وام‌ها بهره بسیار کمتری نسبت به دیگر منابع دارند. بدین‌گونه، بانک تعادل ترازنامه خود را حفظ می‌کند و حتی می‌تواند آن را به عنوان شکلی از درآمد هم در نظر بگیرد.
 
البته استقراض بین بانکی فقط در شکل قرض دادن و قرض گرفتن پول در میان بانک‌ها نیست. اگر بانکی از منابع اضافی برخوردار است که می‌تواند آنها را در بازار سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند آن منابع را به شکل وام به بانک‌های مشتری نیز تحویل بدهد. بدین‌گونه، اینها دیگر تبدیل به دارایی‌های غیرفعال برای بانک نمی‌شوند، بلکه می‌توان از این طریق بدهی‌ها را تبدیل به دارایی‌های سودآور کرد و مدام یک منبع درآمد در اختیار داشت بدون آنکه هزینه زیادی متحمل شد.
 
ممکن است غالبا شنیده باشید که اینها را در نتایج مالی بانک‌ها ذکر می‌کنند. به این دلیل است که افزایش دارایی‌های غیرفعال عاملی منفی در رشد آینده بانک‌ها محسوب می‌شود، درحالی‌که هرگونه کاهش در این نوع دارایی‌ها نشانه بسیار مثبتی برای چشم‌انداز آتی رشد بانک‌هاست و با استقبال زیاد مواجه می‌شود.
 
۵- حراج دارایی‌ها
بسیاری اوقات، هنگامی‌که کسی یا شرکتی نکول می‌کند، بانک وثیقه‌ای را که در گرو دارد تصاحب می‌کند و اقدام به فروش‌اش می‌کند. وثیقه‌ها می‌توانند شامل خانه، خودرو، اموال شخصی مثل جواهرات و غیره باشند.
 
بانک‌ها باید متحمل هزینه‌های اضافی شوند تا آن اموال را سالم نگه دارند و هیچ خسارتی به آنها وارد نشود. بالعکس، حراج این اموال راهی آسان است برای بانک تا وامی که نکول شده است را احیا کند و از شرّ نگهداری وثیقه هم راحت شود.
 
بنابراین، این نوع در اختیار گرفتن دارایی نه‌تنها سودآور است، بلکه هزینه بسیار کمتری هم برای بانک دارد وقتی که می‌خواهد مجموع سودآوری‌هایش را به بهترین شیوه‌ها افزایش دهد.
 
۶- مبادله اوراق بهادار
بسیاری از بانک‌ها، به‌ویژه بانک‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای سهام، ارز خارجی، و کالا فعالیت زیادی دارند. آنان از پایگاه مشتری بالایی برخوردارند که در ابزارهای مالی مختلف‌شان مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، طرح‌های سرمایه‌گذاری سیستمی (SIPs)، و غیره سرمایه‌گذاری می‌کنند.
 
در عوض، بانک از سود حاصله برای سرمایه‌گذاری در مبادلات گوناگون اوراق بهادار و نیز فعالیت در بازارهای بدهی استفاده می‌کند. بدین‌گونه، بانک می‌تواند پارامترهای سود خود را قوی‌تر کند و نیز از طریق این سبد متنوع سرمایه‌گذاری، سود مشتریانش را هم زیادتر سازد. نرخ دلخواه بازگشت سرمایه باعث می‌شود که بانک نرخ‌های بهره‌ای که بر ابزارهای سرمایه‌گذاری‌اش وضع می‌کند را بالا ببرد.
 
۷- هزینه‌های مشاوره و خدمات مالی
این یکی دیگر از خدمات بسیار جالب و سودآور است که بانک‌های سرمایه‌گذاری ارائه می‌کنند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ که هنوز در فهرست شرکت‌های بورسی قرار نگرفته‌اند و اکنون می‌خواهند به عرضه عمومی اولیه اقدام کنند، خواهان کسب مشاوره از موسسات مالی خبره‌ای مثل بانک‌های سرمایه‌گذاری هستند تا به نحوی موثر عرضه عمومی‌شان را به انجام رسانند و به بازار بورس راه یابند.
 
همه آن شرکت‌هایی که در پی دریافت اطلاعات مناسب در زمینه عرضه‌های عمومی اولیه دیگر شرکت‌ها هستند نیز برای مشاوره نزد اینگونه بانک‌های سرمایه‌گذاری مراجعه می‌کنند. این بانک‌ها در زمینه قیمت‌گذاری سهام در عرضه عمومی اولیه، مجموع سهامی که باید منتشر شود، ریزکاوی، و دیگر خدمات مرتبط مشاوره می‌دهند. مسلم است که همه این نوع خدمات به نحوی به بحث قیمت ارتباط دارند. بانک‌ها برای ارائه این نوع خدمات و زمانی که صرف نهایی کردن معامله برای شرکت‌های مراجعه‌کننده می‌کنند، اقدام به اخذ کارمزد از موسسات مشتری می‌کنند.
 
بسیاری اوقات، برای مشاوره در زمینه ادغام و تصاحب به این بانک‌ها مراجعه می‌شود. منطق این نوع مشاوره این است که به کمک یک بانک بزرگ سرمایه‌گذاری بسیار بهتر می‌توان معامله را به نفع خود ترتیب داد. قیمت‌گذاری منصفانه هم دیگر دلیلی است که موسسات مالی را در زمینه مشاوره برای ادغام و تصاحب، به سوی بانک‌های سرمایه‌گذاری می‌کشاند.
 
۸- هزینه‌های گاوصندوق
بسیاری از ما می‌ترسیم که جواهرات باارزش و اسناد مهم‌مان را در خانه نگه داریم. خطر دزدی همیشه ما را نگران می‌کند و بانک‌ها کمک خوبی هستند در این زمینه تا ما را از اضطراب نگهداری آنها رها کنند. آنها گاوصندوق‌هایی در ابعاد و اندازه‌های گوناگون دارند که براساس نیازهای انواع مختلف مشتریان که نیازمند این خدمات هستند، ساخته شده‌اند. بانک‌ها در ازای نگهداری از این اموال و اسناد، کارمزدهای سالانه یا حتی اجاره ماهانه از مشتریان خود اخذ می‌کنند. از یک‌سو مشتریان خوشحالند که اموال خود را در جایی امن نگهداری می‌کنند و از سوی دیگر بانک‌ها هم سود خوبی از قبل این کار گیرشان می‌آید و از این فرصت استفاده می‌کنند تا پایه سودشان را بالا ببرند. نگهداری از گاوصندوق هم نیاز چندانی به نیروی انسانی ندارد. به همین دلیل، کسب درآمد با گاوصندوق یکی از راه‌های کم‌هزینه است که بانک‌ها بدان‌وسیله کسب درآمد می‌کنند.
 
حرف پایانی
غیر از اینها، بانک بسیاری کارمزدهای متفرقه دیگر مثل هزینه انتشار دسته چک یا کارت خودپرداز یا دسترسی به تراکنش‌های بین‌المللی کارت اعتباری و کارت نقدی وضع می‌کند. هرچند هزینه‌های این خدمات بسیار ناچیز است و مشتریان هم با توجه به تسهیل در کارشان با رغبت آنها را می‌پردازند، بانک‌ها به وسیله مجموعه این کارمزدها درآمدهای چشمگیری کسب می‌کنند.
 
در نتیجه، بانک‌ها کسب‌وکار پول درآوردن (مشتریان) را تبدیل به وسیله‌ای برای پول درآوردن (برای خود) می‌کنند.