فرونشست زمین، فاجعه غیرقابل جبران زیست محیطی، درصورت تداوم بی توجهی به بهره برداری از سفره های زیرزمینی در کمین دشت های استان زنجان است.

به گزارش زیست آنلاین، برداشت متوسط سالانه ۳۷۱ میلیون مترمکعب آب از منابع زیر زمینی استان زنجان، این منطقه را در مرز مواجهه با بحران کم آبی و خشکسالی قرار داده است.
زنجان هفت دشت دارد که پنج دشت آن به عنوان مناطق ممنوعه اعلام شده است و هر نوع برداشتی از سفره های زیر زمینی آنها با برخورد قانونی مواجه خواهد شد.
فرونشست کلی زمین که خسارتی غیرقابل جبران محسوب می شود، همان چاله های نیست که در برخی مناطق می توان مشاهده کرد. این چاله ها فقط بر اثر شسته شدن سطح رسی یا آهکی زمین در ناحیه ای که خاک با آب در سفره های زیر زمینی مواجه است، رخ می دهد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای زنجان فرونشست خطرناک و غیر قابل بازگشت زمین را فرونشست کلی خاک اعلام کرد و گفت: تمام کارشناسان آب منطقه ای در این حوزه حفاظت فعالیت می کنند تا میزان برداشت از سفره های زیر زمینی به مرحله ای نرسد که دیگری کاری از دست کسی ساخته نباشد.
پرویز قزلباش زنجان را دارای پنج دشت آبی ممنوعه خواند و از افت متوسط سالانه ۵۵ سانتی متری دشت زنجان، ۱۴۴ سانتی متری دشت ابهر، ۵۱ سانتی متری دشت سجاس، ۶۵ سانتی متری دشت قیدار و ۷۳ سانتی متری دشت گل تپه – زرین آباد خبر داد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان هم حجم تخلیه سالانه از منابع آب زیر زمینی با برداشت از چاه ها را یک میلیارد و ۱۷۸.۹۸ میلیون مترمکعب اعلام کرد و یادآورشد: سالانه ۴۱ میلیون مترمکعب از طریق قنات ها و ۱۵۱.۰۱ میلیون مترمکعب از طریق چشمه ها از منابع زیر زمینی این استان برداشت می شود. 
یوسف رضاپور اظهار کرد: طی ۲۴ سال گذشته سطح منابع آبی دشت زنجان ۱۳.۱۲ متر، ۱۹ سال قبل دشت ابهر ۲۷.۳۰ متر، ۱۹ سال قبل دشت سجاس ۹.۷۴ متر، ۱۸ سال گذشته دشت قیدار ۱۱.۷ متر و ۱۴ ساله دشت گل تپه – زرین آباد ۱۰.۱۷ متر افت داشته است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای زنجان خاطر نشان کرد: به طور معمول می توان تا ۴۰ درصد از سفره های زیر زمینی برداشت کرد، اما گاه این میزان برداشت از حد معمول فراتر می رود.
مدیرکل محیط زیست استان زنجان هم گفت: کارشناسان اعلام کرده اند که نباید بیش از ۴۰ درصد این منابع را استفاده کرد اما بر اساس آمار شنیده می شود که در برخی مناطق بیش از ۸۶ درصد و در برخی دیگر تا ۱۱۰ درصد از سفره های زیر زمینی و منابع آبی مورد بهره برداری قرار گرفته است.
سید رضا موسوی تصریح کرد: این مساله سال هاست که تکرار می شود و رئیس سازمان محیط زیست بارها نسبت به خطر آن هشدار داده اما برخی مسئولان نه شنیده اند و نه علاقه ای به شنیدن این زنگ خطر دارند.
وی برداشت بی رویه از سفره های زیر زمینی را دارای تبعات جبران ناپذیر بسیاری خواند و تاکید کرد: شواهد نشان می دهد که نگران کننده ترین وضعیت هم اکنون در استان زنجان مربوط به افت سفره در دشت ابهر – خرمدره است.
موسوی تاکید کرد: زمانی که این اضافه برداشت استمرار داشته باشد، به تدریج زمین نشست می کند و باید متوجه بود که در صورت وقوع این رخداد خطرناک، خاک آن منطقه به خاکی مرده تبدیل می شود که دیگر قدرت جذب آب را از دست می دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان هم در این زمینه گفت: به طور معمول با فرونشست یک قسمت از زمین، بالا آمدن زمین در نقطه ای دیگر را هم می توان مشاهده کرد اما این موضوع در خصوص فرونشست بر اثر تخلیه سفره های آبی صدق نمی کند.
نصرالله عباسی با بیان اینکه خاک روی دشت های ابی دارای آستانه تحمل مختلفی هستند، ادامه داد: با برداشت بی رویه از سفره های زیر زمینی امکان دارد، این خاک قادر به تحمل برداشت نباشد و در نتیجه زمین دچار فشردگی بیشتر شود و پدیده فرونشست اتفاق بیفتد.
وی اضافه کرد: با وقوع فرو نشست مزنی ،به هر میزان که سفره های زیر زمینی تغذیه شود، خسارت از دست رفتن آب های زیر زمینی که طی ۱۰۰ ها سال به این سطح رسیده بودند، جبران نمی شود.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای زنجان گفت: دشت های آبی، همچون اسفنج خیس از آب هستند، با برداشت اب از سفره های زیر زمینی، این اسفنج فشرده تر می شود و دیگر توان جذب مجدد آب را ندارد و به مرور پدیده فرونشست رخ می دهد.
قزلباش تاکید کرد: به تازگی کشاورزان و بهره برداران از سفره های زیر زمینی متوجه خطر برداشت بی رویه از دشت ها شده اند و نسبت به حفر چاه های غیر مجاز واکنش نشان می دهند.
استاد زمین شناسی دانشگاه زنجان به راهکار جلوگیری از مواجهه با پدیده فرونشست زمین اشاره کرد و گفت: بهترین کار در این زمینه مدیریت کاربری اراضی و جلوگیری از توسعه یک جانبه استان است.
عباسی ابراز کرد: کشاورزی به آب نیاز دارد و استمرار شیوه سنتی بهره برداری از منابع آبی، خطر فرونشست را تشدید می کند اما می توان با بهره گیری سنتی و فناوری های نوین در این زمینه، از این فاجعه زیست محیطی جلوگیری کرد.
مدیرکل محیط زیست استان زنجان هم در کنار تاکید بر اصلاح فرآیندهای آبیاری درحوزه کشاورزی خواستار جلوگیری از استقرار صنایع آببر و بهره گیری صنایع از آب تصفیه شده فاضلاب های شهری شد.
مدیرعامل آب شرکت آب منطقه ای زنجان هم بر لزوم مدیریت منابع آب موجود تاکید کرد و استمرار روند کنونی برداشت از منابع زیر زمینی را زمینه ساز مواجهه این استان با بحران آب برشمرد.
این روزها اما برای جلوگیری از مواجهه استان با پدیده فرونشست زمین، دستگاه قضایی هم فعالیت خود را آغاز کرده است به گونه ای که حجت الاسلام حسن مظفری دادستان زنجان گفت: بدون تعامل، همراهی و هماهنگی دستگاه های قضایی و دولتی امکان جلوگیری از تخلفات گسترده و بی ضابطه استفاده از چاه های غیر مجاز وجود ندارد.
دادستان زنجان تاکید کرد: برای ممانعت از ادامه بحران آب در آینده و درگیر شدن کشور با مسائل جدید اجتماعی، دولت باید برنامه ریزی مطلوب کرده و گندم یا سایر محصولات پر مصرف آبی را وارد کند.
وی افزود: امکان واردات انواع محصولات زراعی و باغی همیشه وجود دارد، اما آیا واردات آب به تمام نقاط کشور نیز امکان پذیر است؟
مدیرعامل شرکت آب منطقه ‌استان با بیان اینکه در همه محدوده‌های زنجان با افت سطح منابع آب زیرزمینی مواجه هستیم، گفت: این افت سبب ایجاد کسری مخزن ۳.۲ میلیارد مکعبی در آبخوان‌های استان شده است.
رضاپور خاطر نشان کرد: علاوه بر آن از میان دشت‌های استان وضعیت دشت ابهر بحرانی‌تر بوده و سالانه ۱۴۲ سانتی‌متر افت دارد.
به گزارش ایرنا، استاد زمین شناسی دانشگاه زنجان معتقد است در زنجان شرایط کاهش سطح سفره های زیر زمینی و قرار گرفتن در وضعیت مواجهه با پدیده فرونشست زمین را داریم و دشت های شرقی استان به ویژه دشت های ابهر – خرمدره حالت گودی داشته و این گودی پر شده از رسوب را می توان مشاهده کرد.