خشکسالی؛ واژه‌ای که چندسالی است نقل تمام محافل و مجالس شده است، هر سال با نزدیک شدن به تابستان بحث خشکسالی داغ می‌شود، مدیر و غیر مدیر در خصوص آن اظهار نظر و اعمال نظر می‌کنند، اما همچنان در تابستان‌ها با کم آبی و افت فشار، جیره‌بندی و آبرسانی سیار بویژه در مناطق روستایی مواجه هستیم.

به گزارش زیست آنلاین، ایران از دیگر نقاط درگیر با خشکسالی در جهان مستثنی نیست و حتی به واسطه جغرافیای کشور شاید بیشتر متحمل آسیب و خسارات ناشی از خشکسالی، کاهش بارندگی و ... است.

 گزارش‌های متعددی از خشکسالی در جهان ارائه شده است و شاید یکی از وحشتناک‌ترین گزارش‌ها مربوط به "ناسا" باشد که در سال گذشته اعلام کرد که ۴۵ کشور دنیا درگیر خشکسالی خواهند بود و ایران در زمره چهار کشور اول دنیا در این حوزه قرار خواهد گرفت.

از طرف دیگر روزنامه "فایننشال تایمز" در مقاله‌ای ایران را طی ۲۰ سال آینده خشک ترسیم کرده است و همچنین موسسه بین‌المللی "منابع جهانی" نیز در مطالعاتی که داشت عنوان کرد که تا سال ۲۰۴۰ خشکسالی و کم آبی در منطقه خاورمیانه بحران‌های جدی را رقم خواهد زد و ۱۴ کشور در این منطقه با چالش‌های بسیاری مواجه خواهند بود که ایران در جایگاه سیزدهم قرار خواهد گرفت.

طبق نظر بسیاری از کارشناسان و متخصصان حوزه آب و حتی طبق اعلام چیت‌چیان وزیر وقت نیرو در نخستین همایش ملی اقتصاد آب، ۸۶ درصد منابع آب تجدید شونده کشور در حال مصرف است در صورتی که برای تحقق پایداری در یک منطقه تنها باید ۴۰ درصد این منابع مورد استفاده قرار گیرد و این نوع مصرف در کشور قطعا علاوه بر از بین رفتن پایداری منطقه، خشکی کشور را برای آینده به دنبال دارد و بر این اساس برای جلوگیری از بحرانی شدن شرایط باید نوع مدیریت‌ها تغییر یابد.

بارش‌های ایران یک‌سوم بارش‌های جهانی

مدیر مطالعات پایه ای شرکت آب منطقه ای استان مرکزی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: از نظر موقعیت جهانی، خاورمیانه در کمربند خشک جهان قرار گرفته است و این امر به خودی خود بارش‌های کمی را برای کشور ایجاب می‌کند، میانگین سالانه بارندگی جهانی در مناطق خشک مانند خاورمیانه ۸۶۰ میلی‌متر است که این میزان در ایران سالانه ۲۵۰ میلی‌متر برآورد شده است، در واقع بارندگی ایران در مقایسه با جهان یک‌سوم جهان است و کشور در شرایط خشک و کم بارش قرار دارد.

مجتبی مرادی با تاکید بر اینکه ایران کشوری کم بارش است، اما کاهش مجدد همین میزان بارش نیز ضربه‌های وارده به کشور را دو چندان می‌کند، گفت: تبعات چالش‌های کم بارشی در ایران و خاورمیانه مشهود است و پدیده ریزگردها، خشکی تالاب‌ها و عواملی مانند این مسائل در کنار دخالت‌های انسانی حاصل کاهش بارش‌هاست، اما به هر روی باید با شرایط موجود کنار آمد.

استان مرکزی جزو ۵ استان کم بارش کشور

وی با بیان اینکه خشکسالی در مناطق مختلف تقسیم بندی خاص خود را دارد، بیان کرد: خشکسالی شامل خشکسالی هواشناسی(کاهش بارش‌ها در بازه زمانی خاص)، خشکسالی هیدرولوژیک( تغییر توزیع بارش‌ها و کاهش سطح منابع آب زیرزمینی)، خشکسالی کشاورزی(کاهش بارش و کاهش امکان کشاورزی) و خشکسالی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی(تبعات سه خشکسالی مذکور) است.

مرادی تصریح کرد: در پاییز امسال نسبت به درازمدت ۴۰ ساله با کاهش ۸۵ درصدی بارش‌ها مواجه بودیم که این امر شرایط کمتر از نرمال، نگرانی‌های خاص خود را به همراه دارد و استان مرکزی بواسطه این کاهش جزو ۵ استان در حوزه کاهش بارندگی‌ها رده‌بندی شده است که شرایط خوبی را نوید نمی‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه ادامه دار بودن کاهش بارش‌ها اثراث بعدی همچون شدت خشکسالی‌ها را به دنبال دارد، افزود: به هر میزان که نسبت به بارندگی‌ها در زمستان خوش‌بین باشیم، همچنان باید از امروز تدابیر و آمادگی لازم برای سال آینده در نظر گرفته شود.

پاییز خشک گذشته و تبعات آینده

مرادی عنوان کرد: بارندگی پاییز کامل از دست رفت و به تبع آن کشت پاییزه متاثر شد، منابع آبی تقویت کافی نشدند، کوه‌ها ذخیره برف ندارند و قطعا تبعات این امر در بهار و تابستان آینده خود را نشان می‌دهد.

وی با اشاره به پیش‌بینی هواشناسی مبنی بر جبران کمبود بارش‌ها در زمستان و بهار بیان کرد: توزیع بارش‌ها به اندازه کمیت بارش‌ها امری مهم است. عدم بارش در پاییز به هر حال تبعات خود را دارد و حتی اگر حجم بارش‌ها در زمستان جبران شود، همچنان خلاء بارندگی‌های پاییزه محسوس خواهد بود.

این دانشجوی مقطع دکترای مدیریت منابع آب با اشاره به تغییر مدیریت‌ها طی سال‌های اخیر اظهار کرد: شرایط کنونی و کاهش بارندگی‌ها و مواجهه با این وضعیت نوع مدیریت خاصی را می‌طلبد که باید در ترسالی و خشکسالی دنبال شود، طی سه سال اخیر در کنار طرح احیا و تعادل‌بخشی که تاکنون پیشرفت قابل قبولی داشته است توافقاتی در فصول غیرزراعی با کشاورزان صورت گرفته است.

وی افزود: براساس این توافق در فصول غیرزراعی چاه‌های آب مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تمامی بندها و انهار از منابع سطحی بسته می‌شوند تا بیهوده وارد باغات و اراضی کشاورزی نشود و این چنین آب وارد چشمه‌ها، قنوات و رودخانه می‌شود که از سال ۹۴ کار اجرایی آن آغاز شده و امروز شاهد جریان آب در رودخانه قره‌چای هستیم.

مرادی اضافه کرد: امسال نیز اقدامات انجام شده در این راستا باعث شده است که رودخانه قره‌کهریز جان بگیرد و با وجود کاهش ۸۵ درصدی بارش‌ها در استان در حال حاضر رودخانه قره‌چای و قره‌کهریز دارای آب هستند و حتی آب قره‌چای به میلاجرد رسیده است، این شرایط معنای واقعی مدیریت آب است که علاوه بر جلوگیری از هدر رفت منابع سطحی اکوسیستم منطقه و تنوع زیستی شرایط خوب و مثبتی را نیز به دنبال داشته است.

افت سطح آب‌های زیرزمینی در مسیر جبران

وی با بیان اینکه ادامه این شرایط و بارندگی زمستانه قطعا باعث می‌شود که جریان آب در این رودخانه‌ها چند برابر شود، تصریح کرد: اثراث این مدیریت سال گذشته خود را در هیدروگراف‌ها و منابع زیرزمینی نشان داد به طوری که دشت‌های دارای افت شدید آب امسال بهبود یافته‌اند و روند تشدید تخلیه ملایم‌تر شده است، حتی در برخی مناطق شاهد جبران افت منابع آب هستیم.

مدیر مطالعات پایه‌ای شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی یادآور شد: البته دشت اراک، ساوه و زرندیه به دلیل منابع آبی ضعیف و شدت برداشت‌ها همچنان با افت مواجه است و به دلیل وابستگی بسیاری که به این مناطق وجود دارد باید علاوه بر اعمال مدیریت درست، تدابیر ویژه‌ای نیز در این حوزه در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه استان مرکزی در حال حاضر از بین ۳۰ استان کشور در حوزه افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی در جایگاه دهم قرار دارد که نسبت به گذشته که در رتبه ششم قرار داشت وضعیت بهبود یافته است، افزود: البته رده‌بندی‌ها باید در مقایسه با استان‌هایی با شرایط مشابه انجام گیرد، اما با این وجود بواسطه اعمال مدیریت‌های درست، شرایط رو به بهبود  است.

مرادی تاکید کرد: باید به مرز بهره برداری و استفاده پایدار رسید، به طوری که نیازهای معمولی رفع شود. اگر کاهش بارش‌ها رخ داد باید با وضعیت کنار آمد و اگر حجم بالایی از بارش‌ها حاصل شد بهره‌برداری پایدار و اصولی از آن صورت گیرد.

به گزارش ایسنا؛ این مطالعات، گزارش‌ها و تحقیقات زنگ خطری را برای آینده ایران به صدا درآورده است، از طرفی ایران در پاییز ۹۶ بارش‌هایی در حد انتظار نداشت و در واقع خزان در ایران به معنای واقعی خزان بود و از طرف دیگر باید در زمستان دست به دعا برداشت و چشم به آسمان دوخت تا شاید بخشی از پاییز از دست رفته در زمستان جبران شود و از سوی دیگر نباید از مدیریت اصولی آب که به گفته کارشناسان در مدت زمان محدود اجرای آن نتایج امیدوارکننده ای حاصل شده غافل شد.