معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه باید برای هر تغییر به روایت مشترک دست یابیم، گفت: ورشکستگی آبی کشور در سطوح بالا حل نمی‌شود و باید بخش خصوصی در این زمینه فعالانه عمل کند.

به گزارش زیست آنلاین، کاوه مدنی در همایش بزرگداشت روز ملی آب که امروز در اتاق بازگانی ایران برگزار شد، اظهارکرد: متاسفانه همه چیز در کشور ما برچسب و اسم بحرانی دارد، در حالی که هیچ‌وقت حل نمی‌شود و ما برای همیشه آنها را بحران صدا می‌زنیم.

وی با بیان اینکه طبق تعریف بحران به یک موقعیت حاد گفته می‌شود، گفت: در چنین شرایطی همه نهادها و نیروها کنارهم قرار می‌گیرند تا مشکل را حل کنند و سیستم را به حالت اول برگردانند. در چنین موقعیتی یا در بازگرداندن شرایط به حالت اول موفق عمل می‌کنند یا محکوم به شکست می‌شوند.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: اگر توانستیم شرایط را به حالت قبلی برگردانیم بخشی از مشکل جبران می‌شود اما اگر نتوانیم شرایط را به حالت اول برگردانیم در حل آن بحران شکست خورده‌ایم. نمونه آن پلاسکو است. تا زمانی که آتش‌نشانان در ساختمان پلاسکو حضور داشتند، یک بحران وجود داشت و آن تلاش برای حفظ ساختمان بود اما بعد از فرو ریختن ساختمان جنس مساله عوض شد و بحران جدیدی به عنوان نجات آتش‌نشانان به وجود آمد که در هر دو شکست خوردیم.

مدنی با بیان اینکه از شرایط آبی کشور همواره به عنوان بحران یاد می‌کنیم، گفت: اگر در چنین شرایطی کسی از بحران صحبت می‌کند یعنی به بازگشت امید دارد و باور دارد که می‌توانیم دریاچه ارومیه را برگردانیم. مشکل تالاب‌های خشک شده را حل کنیم و زاینده رود را زنده و منابع آبی زیرزمینی را برگردانیم اما سوال اصلی این است که آیا امکان این برگشت‌پذیری وجود دارد که هروقت دلمان خواست خراب کنیم و بعد آن را به حالت اول برگردانیم؟

وی تاکید کرد: واقعیت این است که این امکان وجود ندارد. اما خوشحالم می‌شوم برخی صحبت از سازگاری با کم آبی می‌کنند چون معتقدند ما دچار ورشکستگی آبی هستیم نه بحران آب و در این زمینه هیچ تئوری توطئه‌ای وجود ندارد.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: کمبود منابع آب و به عبارت درست‌تر ورشکستگی آبی در شرایطی اتفاق می‌افتد که بدهی‌های آبی به طبیعت خیلی بیشتر از موجودی منابع آبی کشور باشد. بر اساس این تعریف ما دچار ورشکستگی آبی هستیم. آب‌های سطحی به مثابه حساب‌های جاری و آب‌های زیرزمینی به عنوان حساب‌های پس‌انداز، همگی خرج شده است حتی حق‌آبه‌هایی به مثابه‌های چک‌های بی محل تخصیص داده شده است که امکان پاس کردن آن‌ها وجود ندارد.

مدنی با اشاره به اینکه وضعیت کنونی مملکت نشان می‌دهد که به اندازه تخصیص، آب نداریم، گفت: فرق بحران و ورشکستگی در همین امکان بازگشت یا نبود امکان بازگشت به شرایط اول است. کسی که به بحرانی بودن شرایط اعتقاد دارد همه منابع و اهتمام خود را صرف برگرداندن شرایط به حالت قبل می‌کند اما کسی که از ورشکستگی آبی صحبت می‌کند، ابتدا می‌پذیرد که بازگشت‌پذیری و احیا پذیری به‌طور کامل ممکن نیست بنابراین بخشی از تمرکز خود را روی احیا و بخش دیگر را روی سازگاری با شرایط می‌گذارد.

وی ادامه داد: این تغییر نگرش در مورد دو مفهوم بحران آبی و ورشکستگی آبی باعث می‌شود که در کنار احیا، سازگاری با طبیعت را به عنوان یک ماموریت مهم جدی‌تر فرض کنیم. درشرایطی که ورشکستگی آبی را بپذیریم حتما بخشی از هزینه‌ها را به احیا و بخشی را به سازگاری اختصاص می‌دهیم.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست با طرح این پرسش که وقتی که آب نیست چه کار باید بکنیم، گفت: در چنین مواقعی عده‌ای مدعی می‌شوند چون ۹۰ درصد منابع آبی در کشاورزی مصرف می‌شود پس کشاورزی را باید تعطیل کنیم. در حالی که این عجولانه‌ترین تصمیم است و قطعا مردم هم با این تصمیم همراهی نخواهند کرد.

مدنی با اشاره به اینکه آب و خاک کشور را برای اشتغال‌زایی استفاده می‌کنیم،اظهارکرد: تا زمانی که نتوانیم صنعت و خدمات را ایجاد و تقویت کنیم، مجبوریم از منابع طبیعی استفاده کنیم. این کار مثل آن است که به کسی که از پدرش ارثی رسیده و او تنها با فروش میراث پدری ارتزاق می‌کند. فروش منابع طبیعی برای ارتزاق کاری است که ما در ایران انجام می‌دهیم و متاسفانه به هیچ جایگزینی نیز فکر نمی‌کنیم.

وی افزود: اگر در بخش صنعت و خدمات با همین منابع محدود موجود و هزینه‌کرد درست اشتغالزایی کنیم، بسیار بهتر عمل کرده‌ایم. قطعا کشاورزی که از وضعیت معیشتی خود نارضایتی دارد حاضر است در بخش صنعت و خدمات به فعالیت بپردازد.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: کسی که از تعطیلی کشاورزی ایران صحبت می‌کند از نقش کشاورزی در اقتصاد اجتماعی ایران بی‌خبر است. کشور ما به غذا نیاز دارد و از قبل از انقلاب همواره دنبال تامین گندم بودیم و در تبادل نفت و غذا با چالش‌های متعددی مواجه شده‌ایم. قطعا دغدغه امنیت غذایی دغدغه درستی است اما امنیت غذایی لزوما با خودکفایی غذایی یکسان نیست.

مدنی با بیان اینکه در وضعیت کنونی بخش کشاورزی، اقتصاد برنامه‌ریزی شده ندارد، گفت: به همین علت نمی‌توانیم ادعا کنیم از منابع آبی به‌درستی استفاده می‌شود. ضمن اینکه نیاز به اشتغالزایی در کنار حفظ امنیت غذایی امر مهمی است اما ممکن است با تغییر روند تعداد کشاورزان پایین‌تر از نرخ کنونی باشد و ظرفیت نیروی کار در بخش صنعت و خدمات استفاده کنیم.

این متخصص حوزه آب در ادامه با اشاره به تجربه کالیفرنیا تصریح کرد: کالیفرنیا در دوره پنج ساله اوج خکشسالی نه تنها افت اقتصادی نداشت بلکه رشد هم پیدا کرد چون بخش‌های صنعت و خدمات به کمک بخش کشاورزی آمدند و مانع افت اقتصادی شدند. درس و عبرت این تجربه آن است که وابستگی اقتصادی کشورمان را به نوسانات اقلیمی و به موجودی آب کم کنیم.

مدنی اظهار کرد: اگر صحبت از تعطیلی کشاورزی می‌کنیم، یعنی نقش اشتغال را در محاسبات آبی درک نکرده‌ایم. افزون براینها متاسفانه مدل مدیریتی در کشور ما به شکل بالا به پایین است. اینکه منتظر باشیم مشکلات توسط دولت حل شود و دولت در همه مدت‌ها به مثابه یک پدر پولدار باشد که برای حل مشکلات چک می‌کشد در حالی که در شرایط کنونی آن مدل پدر پولدار دیگر منتفی است، چون در یک دوران گذار اقتصادی قرار داریم؛ گذار از اقتصاد تصدی‌گرایانه به اقتصاد متمرکز به بخش خصوصی.

وی تاکید کرد: بخش خصوصی فعال باعث کاهش تصدی‌گری دولت در منابع آب و منابع طبیعی می‌شود. کشور ما در چنین شرایطی به این امر مهم نیاز دارد. اگر نتوانیم در هر تصمیم و تغییری سود را بیشتر از هزینه کنیم، امکان اجرای آن تصمیم وجود نخواهد داشت.

مدنی در ادامه گفت: می‌توانیم تا ابد در مورد اعمال تغییرات در سطوح بالا صحبت کنیم اما این تغییرات صورت نخواهد گرفت چون دولت باید به این باور برسد که مشارکت بخش خصوصی بسیار ضروری است و تغییرات زمانی جواب می‌دهد که سودآوری بیش از هزینه‌کرد باشد.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با تاکید بر اینکه در شرایط ورشکستگی آبی عدالت در تخصیص یکی از ارکان تغییر است، اظهارکرد: متاسفانه نگاه ما به تخصیص منابع آبی تصنعی و شرب، کشاورزی و صنعت در اولویت قرار گرفته است و حق محیط زیست پایمال می‌شود.

مدنی تاکید کرد: اگر عدالت در تخصیص آب نباشد نمی‌توان به کاهش مصرف امیدوار بود و نحوه اولویت‌بندی یکی از اشتباهات است و باعث شده کشاورزی را در مقابل شرب قرار دهیم بنابراین این اولویت‌بندی تصنعی درست نیست.

وی همچنین با اشاره به اینکه برای ایجاد حس عدالت علاوه بر دقت در تخصیص منابع آب نیاز به شفافیت داریم، اظهار کرد: مردم هوشمند هستند و خوب می‌دانند که شرایط بارشی در فصلی مثل زمستان به چه شکل بوده و می‌دانند که آب نیست. بنابراین لازم است در چنین شرایطی به مردم با عدد و رقم میزان آب موجود کشور را اعلام کنیم.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست افزود: علاوه بر میزان دقیق منابع آب باید میزان مصرف آب در کل کشور، قیمت تمام شده آب و ارزش افزوده این میزان آب را اعلام کنیم بنابراین در شرایطی که کشور دچار کمبود آب است، یکی از کارهای مهم دولت و حاکمیت اعلام مستمر وضعیت آبی کشور است. همانطور که شاخص بورس یا آب و هوا هر روزه اعلام می‌شود، باید به طور مرتب شرایط آبی را به مردم اعلام کنیم.

مدنی افزود: بنا به تجربه سایر کشورها اگر مردم از شرایط آبی خود مطلع باشد در مدیریت منابع آب نیز همراهی خواهند کرد بنابراین انتقال اطلاعات به طرز سالم و مستند بسیار اهمیت دارد. مستند صحبت کردن و مطالبه‌گری مستند تنها با داشتن اطلاعات پایه ممکن است که متاسفانه هنوز در زمینه اطلاعات پایه مربوط به آب مشکلاتی داریم. برای مثال هنوز در مورد میزان آب تجدیدپذیر کشور بحث می‌کنیم و رقم دقیق آن را نمی‌دانیم که این موضوع یک فاجعه است.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با انتقاد از عددهای متفاوت ارائه شده در مورد کم‌بارشی‌های اخیر در کشور گفت: در بحث کم‌بارشی‌های فصل جاری امسال، عددهای مختلفی توسط افراد متعدد ارائه شد. یکی ادعا کرد که کم‌بارشی پاییز در ۲۰ سال گذشته تجربه نشده است. فرد دیگری نیز مصاحبه کرد و گفت که در ۵۰ سال اخیر کم بارشی مشابه امسال نداشتیم. فرد دیگری هم عدد ۶۸ سال را مطرح کرد.

مدنی تاکید کرد: کشوری که هنوز در مورد میزان آورد بارشی و مقایسه آن با سال‌های گذشته بحث می‌کند و نمی‌تواند به یک عدد مشترک برسد قطعا در در بحث عدالت تخصیصی دچار اشکال خواهد بود ضمن اینکه نمی‌تواند حس عدل را در بخش‌های مختلف ایجاد کند و همه بخش‌های مصرف کننده آب احساس اجحاف می‌کنند.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در پایان با تاکید براینکه برای هر تغییر باید به یک روایت مشترک از مشکل دست یابیم، گفت: تا زمانی که این روایت مشترک در کار نباشد، تغییری صورت نخواهد گرفت. در چنین شرایطی به باور عمومی در مورد کمبود آب دست یافته‌ایم اما در مورد اینکه چه باید بکنیم، روایت مشترکی نداریم و همین باعث می‌شود که نتوانیم به مرحله بعد دست یابیم./ منبع: ایسنا