مطالعات اندیشمندان جهان نشان می‌دهد که انسان در گذشته و شاید هم اکنون با سرعت هر چه تمام در حال تخریب زیستگاه‌ها و الزامات حیات خود در این جهان است. برای مثال در سال ۲۰۱۴ بطور تقریبی در هر ۵ ثانیه یک هکتار از جنگل‌ها و ۲ هکتار از زمین‌های زراعی نابود شد.

به گزارش زیست آنلاین، شاید هنوز به خاطر داشته باشیم زمانی را که دود خروجی از دودکش‌های بلند و قطور واحدهای تولیدی نماد رشد و ترقی و به نوعی سمبل توسعه یافتگی کشورها بود؛ موضوعی که مایه فخر و مباهات دارندگان آن (کشورهای صنعتی) و آه و حسرت نظاره کنندگان (کشورهای فقیر و کمتر توسعه یافته) شده بود اما مشکلات ناشی از روند لجام گسیخته صنعتی شدن و مصرف گرایی بی‌رویه ما را تا آن‌جا پیش برد که امروزه تولید و انتشار بیش از حد آلاینده‌ها و ضایعات، تخریب جنگل‌ها، مراتع و مصرف بی رویه منابع، فراتر از توان خودپایایی و ترمیم محیط زیست را شاهد هستیم.

رفتار گذشته ما آنچنان زخمی بر پیکر نحیف این طبیعت خدادادی و محیط زیست‌ زده است که اگر بگوییم رمقی برای تجدید حیات دوباره آن نمانده است سخنی بیراه نیست. از این رو صاحبان خرد و اندیشه به این فکر افتاده‌اند که درباره  ارزش‌ها و شاخصه‌های توسعه یافتگی خود تجدید نظر کنند و توسعه پایدار که همانا توسعه همراه با پایداری محیط زیست است را سرلوحه سیاست‌ها و برنامه‌های خود قرار دهند.

 مطالعات اندیشمندان جهان، که نتایج و آمار آن نیز به‌صورت لحظه‌ای در منابع علمی و اطلاعاتی سایت www.worldometersinfo/fa  قابل رویت است، نشان می‌دهد که انسان در گذشته و شاید هم اکنون نیز با سرعت هر چه تمام در حال تخریب زیستگاه‌ها و الزامات حیات خود در این جهان است. برای مثال در سال ۲۰۱۴ بطور تقریبی در هر ۵ ثانیه یک هکتار از جنگل‌ها و دو هکتار از زمین‌های زراعی نابود و به‌جای آن ۵۰۰۰ تن گاز دی اکسید کربن (عامل اصلی پدیده گلخانه‌ای و گرمایش زمین) به اتمسفر زمین تخلیه شد. ضمن آنکه دو هکتار به وسعت کویرها اضافه و حدود ۲ تن مواد شیمیایی سمی و مضر نیز در طول همان ۵ ثانیه به محیط زیست تحمیل شد. شدت و دامنه انتشار برخی از این آلاینده‌ها به حدی است که آثار و تبعات آن‌ها در دوردست‌ترین نقاط یعنی قطب جنوب و شمال نیز یافت شده که این خود حاکی از درجه بالای بازگشت ناپذیری به طبیعت و پایداری آن‌ها در برابر تجزیه پذیری خود به خودی است.

از مصرف بی‌رویه سطحی و زیر سطحی از سوخت‌های فسیلی و معادن گرفته تا آب‌های شیرین جاری و سفره‌های زیرزمینی موجود در طبیعت امروزه بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را فرا روی ملت‌ها قرار داده است؛موضوعی که از آن به عنوان عامل جنگ‌های آینده بین کشورها یاد می‌شود. بد نیست بدانیم که نتیجه عملکرد گذشته ما تا به امروز چیزی جز انقراض گونه‌های نادر حیات وحش (گیاهی و جانوری)، تغییر در تنوع زیستی، گرمایش و تداخل در تعادل دمایی زمین و کاهش شدید در منابع تجدیدپذیر و تجردیدناپذیر نبوده است. امری که اگر ساده انگاشته شود مخاطرات گوناگون و زنجیروار دیگری را به درپی خواهد داشت که در یک کلام تیشه‌ای به ریشه حیات انسانی خواهد بود.

از این رو جامعه جهانی هر ساله روز پنجم ژوئن که مصادف با ۱۵ خرداد است را روز جهانی محیط زیست نامیده است تا شاید هشداری جهان شمول برای پرهیز از رفتارهای نادرست یکایک افراد بشر در برابر محیط زیست باشد.

کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن

لایه محافظ ازن که زمین را از پرتوهای زیان بار خورشید (پرتوهای فرابنفش) محافظت می‌کند، بر اثر بعضی از فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی انسان آسیب دیده  است. در نتیجه محیط زیست و همه موجودات از انسان و جانوران گرفته تا گیاهان در معرض خطر این اشعه قرار می‌گیرند. از این رو، با توجه به ضرورت پیش بینی راهکارهایی برای پیشگیری از تخریب لایه ازن، در سال ۱۹۸۵ به دعوت سازمان ملل متحد، نمایندگان ۲۱ کشور جهان و کشورهای عضو جامعه اروپا در وین، پایتخت اتریش گرد آمدند و مفاد معاهده‌ای را که کنوانسیون وین نامیده شد، تدوین کردند.

نظارت بر اجرای تعهدات کشورهای عضو کنوانسیون برای حفاظت از لایه ازن، هماهنگی و اتخاذ تدابیر و سیاست‌های مناسب برای تقلیل پخش و نشر موادی که بر لایه ازن اثر سوء دارند و تعیین چارچوب فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی و مشاهدات نظام‌مند برای پایش پیوسته وضعیت لایه ازن، از اهداف این کنوانسیون است همچنین کشورهای عضو این معاهده نیز تعهداتی دارند. آن‌ها متعهد شده‌اند که همکاری‌های پژوهشی و مبادله منظم اطلاعات برای ارزیابی اثرگذاری فعالیت‌های انسان بر لایه ازن و تاثیر تغییرات لایه ازن بر سلامت انسان و محیط زیست را داشته باشند. همکاری‌های لازم در زمینه‌های حقوقی، علمی و فنی برای حفاظت از لایه ازن، همکاری در انتقال اطلاعات دانش فنی میان کشورهای عضو و همکاری با نهادهای صاحب صلاحیت بین‌المللی برای اجرای موثر معاهده و پروتکل‌های وابسته به آن از دیگر تعهدات کشورهای عضو کنوانسیون وین است.

پروتکل مونترال

این توافقنامه به عنوان یک معاهده مستقل ولی متمم و مکمل پیوست کنوانسیون وین در زمینه مواد مخرب لایه ازن است که در سال ۱۹۸۷ امضا و دو سال بعد لازم الاجرا شد. پروتکل مونترال را می‌توان نمونه‌ای از موفق‌ترین همکاری‌های زیست محیطی بین‌المللی دانست. کشورهای عضو این پروتکل، سلسله قواعدی را وضع کرده‌اند که در پرتو آخرین اطلاعات علمی و فنی، مرتب اصلاح و بازنگری می‌شود و تاکنون ۹۶ ماده از آن تصویب شده است.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۹۰ به کنوانسیون وین پروتکل مونترال پیوست. دفتر حفاظت از لایه ازن در سال ۱۹۹۳ (۱۳۷۲) با همکاری سازمان حفاظت از محیط زیست و برنامه عمران ملل متحد (UNDP) (به نمایندگی از جانب صندوق چند جانبه پروتکل مونترال) در تهران تاسیس شد که هدف از تشکیل این دفتر در درجه نخست ارتقای قابلیت و ظرفیت‌های دولت ایران برای اجرای موفق مفاد پروتکل مونترال و تسهیل روند اجرایی آن بوده است. از این رو هماهنگی، هدایت و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های کاهش تدریجی مواد مخرب لایه ازن و حذف واردات و مصرف این مواد (مطابق با جدول زمانبندی پروتکل) و در قالب برنامه کشوری، از وظایف دفتر حفاظت لایه ازن است./ منبع: ایسنا