حدود سه دهه پیش گیاهی به نام آزولا (سرخسی آبزی) از کشور فیلیپین به ایران آورده شد تا در مزارع برنج به عنوان کود طبیعی مورد استفاده قرار گیرد اما ورود این گیاه به اکوسیستم کشور و سوء مدیریت مصرف آن خسارات قابل توجهی را در پی داشته است.

به گزارش زیست آنلاین، آزولا سرخس شناور آزادی است که معمولا در آب های راکد و آرام نهرها، تالاب ها و شالیزارها از نواحی معتدله گرفته تا نواحی گرمسیری یافت می شود.

این گیاه با ریشه های نازکی که دارد همانند فرشی است که روی سطح آب گسترش پیدا کرده است. برگ های این گیاه ظریف و کوچک و حساس است و بسته به اینکه در چه مقطعی از زمان رشد باشد، رنگ های متفاوتی دارند. رنگ این گیاه در آستانه رشد، سبز مغز پسته ای است اما کم کم رنگ آن تیره و گاهی قرمز و نقره ای هم می شود.

آزولا می تواند در مدت دو تا سه روز به دو برابر حد معمول خود برسد. این گیاه دارای گونه ها و زیر گونه های متفاوتی است و بسته به شرایط محیطی رنگ و اندازه های گسترش آن متفاوت است.

ریشه کلمه آزولا یونانی و به معنای «در خشکی مردن» است. انتخاب این نام، نشان از وابستگی کامل آزولا به آب را دارد.

آزولا در همزیستی با «جلبک سبز-آبی آنابائنا آزولی» قادر است نیتروژن خود را از هوا تامین کند و به همین دلیل از دیرباز به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار گرفته است. آزولا کاربردهای وسیعی از جمله جایگزینی با سموم علف کش خطرناک برای کنترل علف‌های هرز مزارع برنج، استفاه به عنوان خوراک دام، استفاده های زینتی، استفاده به صورت تازه خوری به عنوان سبزیجات به ویژه در سالاد و در نهایت استفاده به عنوان کمپوست دارد.

حدود سه دهه پیش این گیاه از کشور فیلیپین به ایران آورده شد تا در مزارع برنج به عنوان کود طبیعی مورد استفاده قرار گیرد اما بی توجهی نسبت به ورود این گونه غیربومی، توانسته است حیات تالاب انزلی را به خطر بیاندازد و خسارت های قابل توجهی به دنبال داشته باشد. اکنون این گیاه زیبا همچون مخملی سبز خود را بر سطح هشتصد هکتار از تالاب انزلی گسترانده و نفس تالاب و آبزیانش را به شماره انداخته است؛ تالاب انزلی با حدود ۲۰ هزار هکتار وسعت زیستگاه ۲۳۱ گونه گیاهی و ۱۳۸ گونه جانوری و عامل اصلی مهار سیلاب های ۱۱ رودخانه بالادست است. همچنین منبع درآمد مهمی برای مردم بومی از محل شکار، صید ماهی، تولید صنایع دستی از گیاهان تالابی و محل بازدید و گردش حدود یک میلیون گردشگر در سال است.

آزولا مانع رسیدن نور به اعماق آب می شود و همچنین پیدا کردن غذا برای پرندگان را با مشکل مواجه می کند. سیلاب های فصلی موجب جاری شدن آزولای موجود در تالاب به سمت رودخانه و کانال بندر و دریای خزر می شود به نحوی که گاه روی آب تالاب مانند یک زمین فوتبال به نظر می رسد.

مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب های دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست در این باره گفته است: وارد کردن هر گونه گیاه غیربومی باید با رعایت کامل مسائل زیست محیطی باشد و گرنه می تواند اثرات نامطلوبی از خود به جا بگذارد.

وی با اشاره به مغذی بودن گیاه آزولا برای خوراک دام افزوده است: سازمان حفاظت محیط زیست از متقاضیان جمع آوری آن از سطح تالاب حمایت می کند. علت اینکه اجرای این طرح تاکنون موفقت آمیز نبوده این است که بخش های اجرایی که کار جمع آوری آزولا را از سطح تالاب بر عهده گرفته اند از فناوری های روز استفاده نکردند و به روش سنتی اقدام به این کار می‌کردند که برای آنها مقرون به صرفه نبود.

به گفته وی، تالاب خاصیت خود پالایی دارد و زمانی که آب رودخانه به مقدار زیاد وارد تالاب می شود بر اثر گردش آب، آب به سمت دریا حرکت می کند و آب شیرین تالاب به همراه آزولاهای موجود در آن بخش وارد دریا می شود و از آنجا که این گیاه با آب شور دریا سازگاری ندارد از بین می رود. به همین منظور و برای حفظ گردش آب در تالاب پیشنهاد کرده بودیم دهانه‌های پل جاده کنار گذر انزلی که در حال ساخت است را بزرگ تر در نظر بگیرند تا تغییر و خدشه ای در روند طبیعی گردش آب تالاب ایجاد نشود./ منبع: سینا پرس