تالاب‌ها، شریان‌های حیاتی زیست‌کره محسوب می شوند به همین دلیل جزو پر تولیدترین محیط‌های طبیعی همانند تولید محصول‌های شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به‌ویژه سیلاب به حساب می‌آیند.

به گزارش زیست آنلاین، این اکوسیستم‌های آبی در راستای تثبیت خطوط ساحلی، از بین رفتن مواد زاید و تصفیه آب، برخورداری از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از جایگاه ارزشمندی برخوردار هستند. این در حالی است که امروز به گفته کارشناسان از مجموع ۲۴ تالاب بین‌المللی ایران، ۶ تالاب انزلی، هامون (دهانه جنوبی پوزک)، هامون (صابوری و هیرمند)، نیریز و کمجان و تالاب شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی، در لیست مونترو(تالاب‌هایی که به لحاظ حفاظت و شرایط زیست‌محیطی در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برند یا در معرض خشک شدن قرار دارند، در لیست مونترو قرار می‌گیرند) قرار گرفته‌اند و با تغییر شرایط اقلیمی تالاب دیگر نیز تا مرز بحران خشکی پیش رفته و وسعت آن‌ها به‌شدت کاهش یافته است.

شرایط بحرانی تالاب‌های آلماگل و آلاگل

تالاب های بین المللی آلاگل و آلماگل( از مجموعه تالاب های شمال استان گلستان) و گمیشان، این روزها حال‌وروز خوشی ندارند.

عبدالرضا چراغعلی، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان در خصوص وضعیت تالاب‌های بین‌المللی این استان گفت:  شرایط فعلی تالاب‌های آلماگل و آلاگل بحرانی است و با ادامه روند فعلی در تابستان کل تالاب خشک خواهد شد و شرایط حیات در آن از بین می‌رود. حجم آب تالاب‌های استان به‌شدت کاهش یافته و باید افراد مطلع و کارشناسان راهکارهای فنی برای نجات از این شرایط ارایه دهند.

هرچند مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان شرایط تالاب‌های استان را بحرانی می‌داند اما امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست گلستان معتقد است شرایط تالاب‌های استان آن‌قدر هم وخیم نیست و آلاگل و گمیشان در سال گذشته شرایط نسبتا بهتری را نسبت به سال ۹۵ تجربه کرده‌اند. سال گذشته کانال زهکش آب‌های سطحی (پروژه‌ای که سال‌ها قبل توسط جهاد کشاورزی گلستان انجام‌شده بود) لایروبی شد و تخلیه این زهکش‌ها تماما به سمت تالاب گمیشان بود.

وی با بیان این‌که سال ۹۶ حدود ۶۰ درصد تالاب گمیشان آبگیری شد، گفت: با توجه به این‌که سطح آب دریا پایین‌تر از تالاب است و بخش‌هایی از تالاب خروجی به سمت دریا دارد، پیش‌بینی می‌شود در تابستان که جریان ورودی زهکش‌ها قطع می‌شود، تالاب گمیشان به سمت خشکی میل پیدا کند.

عبدوس یادآور شد: تالاب گمیشان در گذشته به دلیل متصل بودن به دریا همیشه آب‌دار بود اما در حال حاضر متاثر از بارندگی‌ها در بالادست است که به سمت تالاب حرکت کرده و از طریق زهکش‌ها تالاب آبگیری شود.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان با بیان این‌که در پاییز ۹۶ آلاگل تقریبا ۳.۵ برابر بیشتر از سال ۹۵ سرشماری پرندگان مهاجر داشت و اوضاع آن خیلی خوب بود، ادامه داد: در حال حاضر کانال‌های ورودی به تالاب آلاگل به دلیل این‌که از رودخانه اترک تغذیه می‌شود و بیشتر حجم آبی که وارد آن می‌شود گل‌ولای است، رسوب‌گذاری شده و کاملا مسدود است.

وی اضافه کرد: عملیات لایروبی این کانال آب‌رسان از محل اعتبارات ابلاغی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور آغازشده و حدود ۷۰۰ متر پیشروی دارد.

عبدوس با یادآوری این‌که طول این کانال ۶ کیلومتر است، تصریح کرد: تلاش می‌کنیم قبل از پایان فصل بارندگی در منطقه این کانال به اتمام برسد و بتوانیم برای تابستان ذخیره آب خوبی در تالاب آلاگل داشته باشیم.

وی با بیان این‌که هم‌اکنون تالاب‌های آجی گل و آلماگل شرایط خوبی ندارند، گفت: سرریز تالاب آلاگل باید به آلماگل و همچنین آجی گل برود اما هم‌اکنون سطح این دو تالاب خیلی کوچک و محدودشده است و اوضاع این دو تالاب نسبت به آلاگل نامساعدتر است.

بروز ریزگردهای سمی با زوال هامون

نیره پورمولایی، رئیس اداره محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در خصوص تالاب هامون گفت: تالاب‌های هامون، که زمانی شامل مساحتی به وسعت ۵۸۰۰ کیلومتر مربع در مرز ایران و افغانستان بودند و در پنج هزار سال گذشته از ساکنان پشتیبانی می‌کردند، اکنون «یک فاجعه محیط زیستی» هستند. در بخش ایران، روستا‌ها در حال خالی شدن هستند. در جایی که به منطقه ریزگرد‌ها تبدیل شده، بادها، محصول های زراعی را نابود می‌کنند و پسماند‌های حشره‌کش‌ها و سایر آلاینده‌ها را با خود می‌برند. همچنین پناهگاه پرندگان مهاجر و حیات‌وحش در حال ناپدید شدن هستند.

تالاب شادگان در آستانه تبدیل به دریاچه نمک

مجید ناصری نژاد، نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی در ارتباط با تالاب شادگان گفته است: قسمت انتهایی تالاب به دریاچه نمک تبدیل شده و قطعا در صورت نبود راهگشایی و ارایه راهکار با طوفان نمک روبرو می‌شویم که ممکن است تمام منطقه را با مشکل مواجه کند. احداث کانال محیط‌ زیست برای تالاب مثل یک داروی اضطراری هست که باید در انجام آن تعجیل شود.

اکوسیستم ۱۱ هزارساله در حال نابودی

تالاب‌های استان لرستان ازجمله تالاب‌های یازده‌گانه معروف پل‌دختر روی آهک‌های خرد شده  لنداسلاید سیمره قرار دارند که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال پیش ایجادشده‌اند. این تالاب‌ها امروزه در معرض انقراض قرارگرفته‌ و تبدیل به اراضی کشاورزی شده اند.

مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل محیط‌ زیست لرستان با اشاره به وضعیت تالاب‌های لرستان اظهار داشت: یکی از چالش‌های استان وضعیت تالاب‌ها به‌عنوان مهم‌ترین اکوسیستم‌های کشور و لرستان بوده که در دهه ۷۰ بی‌مهری‌های زیادی به این منابع شده است. در دهه ۹۰ هم بالای ۸۰ درصد از مساحت تالاب‌های استان زهکشی و تبدیل به اراضی کشاورزی شده اند. سند این تالاب‌ها نیز به‌عنوان اراضی کشاورزی به نام مردم صادرشده است.

وی افزود: مساحت تالاب «بیشه دالان» بروجرد زمانی حدود هزار و ۳۰۰ هکتار بوده و در حال حاضر کمتر از ۵۰ هکتار است. همچنین تالاب «تنور در» دو رود حدود هزار هکتار بوده و در حال حاضر تنها ۹۷ هکتار از آن باقی‌مانده است.

۱۰ استان در معرض ریزگردهای تالاب گاوخونی

لطف‌الله ضیایی، یک کارشناس حوزه آب با اعلام اینکه وضعیت بحرانی زاینده‌ رود باعث خشک‌شدن تالاب گاوخونی شده است، گفت: بحران زاینده‌رود یک بحران ملی است که به اختلاف های استانی دامن می‌زند و دامنه آن کل منطقه مرکزی کشور را فرا می‌گیرد.

وی افزود: ۱۲ سال است که حقابه گاوخونی تامین نشده و این تالاب در آستانه تبدیل‌شدن به کانون بزرگ تولید ریزگرد در منطقه مرکزی کشور است.

این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: مطابق مطالعاتی که دانشگاه صنعتی اصفهان انجام داده، طی دهه‌های اخیر، فلزهای سنگین و پساب‌های صنعتی وارد تالاب شده و حاوی فلزات سنگین و مواد سمی است که سرطان‌زاست. براساس این مطالعات درصورت تبدیل‌شدن گاوخونی به کانون ریزگرد، ریزگردهای ناشی از آن ۱۰ استان‌ ایران شامل تهران، البرز، قم، استان مرکزی، یزد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان را که در شعاع ۵۰۰ کیلومتری تالاب واقع شده‌اند، در برخواهد گرفت.

وی یاد آورشد: براساس مصوبه سال‌۹۳ شورای هماهنگی مدیریت حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود، حقابه تالاب گاوخونی به میزان ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال تعیین شد اما تا امروز هیچ اقدامی برای تامین این حقابه‌صورت نگرفته است. به گفته وی، در سال‌های اخیر دولت آب شرب یزد، کشاورزی چهار محال و بختیاری و آب شرب اصفهان را از آب زاینده‌رود تخصیص داده در نتیجه زاینده‌رود به وضعیت ناگوار امروزی مبتلا شده است.

تالاب‌های کوچک را احیا کنیم

ابوالفضل آبشت، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران گفت: هم‌اکنون تالاب ارومیه، شادگان، پریشان، هامون، چغاخور، میقان، زریوار، قره قشلاق، قوری گل، سولدوز و نوروزلو دارای برنامه مدیریت جامع مصوب در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان هستند.

وی با بیان این‌که برنامه مدیریت جامع حفاظت از تالاب‌های گاوخونی، حرای میناب، حله، مجموعه تالاب‌های آلاگل- آلماگل- آجی گل و بختگان تدوین‌شده و در انتظار تصویب است، افزود: فرایند تدوین برنامه جامع تالاب‌های کانی برازان، جازموریان و خلیج گواتر آغازشده و در مرحله تدوین است.

وی تصریح کرد: شاید بهتر باشد به‌جای احیای تالاب‌های فوق بزرگ مانند دریاچه ارومیه که پیچیدگی‌های بسیاری هم دارد، تالاب‌های کوچک را احیا کنیم، از موفقیت‌ها و اشتباهاتمان درس بیاموزیم و بعد سراغ پروژه‌های بزرگ‌تر برویم./ منبع: سینا پرس