گسترش بیابان‌ها یکی از مشکلات بزرگ امروز جهان است به طوری‌که بیش از ۱۱۰ کشور جهان را تحت تاثیر قرار داده است و معیشت بیش از ۱.۲ میلیارد نفر از ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند.

به گزارش زیست آنلاین، بیابان به مناطق دارای اقلیم‌های خشک و فراخشک که میزان متوسط بارندگی سالیانه آن کمتر از ۱۵۰ میلی‌متر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن کمتر از ۱۰ درصد باشد ،گفته می‌شود. بارش کم، دامنه نوسان دمای شدید، دمای بالا و تبخیر زیاد، پوشش گیاهی بسیار فقیر و پراکنده از جمله ویژگی‌های بیابان است همچنین خاک‌های این مناطق دارای مواد آلی کم و اغلب جوان و کم تحول یافته هستند.

کشور ما با ۱.۲ درصد خشکی‌های جهان، ۲.۴ درصد پدیده‌های بیابانی فاقد پوشش ۳.۰۸ درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. همچنین ۶۱ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که ۳.۱ برابر درصد جهانی است. اگرچه ۳۲.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد اما در تقسیم بندی‌های اکوسیستمی ۴۳.۷ میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است همچنین ۲۰.۲ میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تاثیر فرسایشی است که از این مقدار ۷.۶ میلیون هکتار در محدوده کانون‌های بحرانی است که در ۲۳۳ منطقه، ۹۶ شهرستان و ۱۸ استان کشور پراکنده است. چنین شرایطی سبب شده که بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند.

گسترش بیابان‌ها چالش جهانی است

بیابان زایی به فرآیند تخریب سرزمین، زوال زیست بوم‌های طبیعی یا کاهش توان تولید زیستی اراضی در مناطق خشک،‌ نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل انسانی و محیطی اطلاق می‌شود. گسترش بیابان‌ها یکی از مشکلات بزرگ امروز جهان است به‌طوری‌که بیش از ۱۱۰ کشور جهان را تحت تاثیر قرار داده و علاوه بر تهدید معیشت بیش از ۱.۲ میلیارد نفر از ساکنان کره زمین ۱۳۵ میلیون نفر را نیز با خطر مهاجرت مواجه ساخته است.

بیابان‌ها چگونه گسترش می‌یابند

حاکم شدن اقلیم خشک و فراخشک در بیشتر نقاط ایران موجب شکنندگی و آسیب‌پذیری بالای طبیعت شده و با بی توجهی و دخالت‌های انسانی اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار می‌گیرند. افزایش جمعیت روستایی و عشایری و وابستگی معیشت آن‌ها به بهره‌برداری از اراضی در معرض تخریب و رقابت برای بهره‌برداری غیراصولی از اراضی مرتعی و کشاورزی باعث شده روز به روز شاهد گسترش پدیده‌های بیابانی در کشور باشیم همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب صنعتی، شهری و کشاورزی تغییر کاربری اراضی و برداشت غیراصولی معادل سطحی از عوامل دیگر بیابان زایی در ایران هستند.

اقداماتی برای مهار گسترش بیابان‌ها

بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری سابقه اجرایی فعالیت‌های مقابله با بیابان زایی کشور به سال ۱۳۴۴ بر می‌گردد. زمانی که در سطحی معادل ۱۰۰ هکتار از ماسه زارهای خوزستان و خراسان عملیات تثبیت ماسه‌های روان آغاز شد. طرح جامع مقابله با بیابان‌زایی و طرح استانی تثبیت ماسه‌های روان دو طرح اساسی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای مقابله با بیابان زایی است. در این طرح‌ها پروژه‌ها و فعالیت‌هایی مانند مدیریت جنگل‌های دست کاشت بیابانی، مدیریت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، احداث خزانه و نهال کاری و بوته کاری است.

طرح ترسیب کربن نیز از طرح‌های بین‌المللی سازمان جنگل‌ها برای مدیریت اراضی بیابانی با محوریت مشارکت مردمی است. در این طرح که با مشارکت برنامه عمران ملل متحد و صندوق جهانی تسهیلات زیست محیطی در استان خراسان جنوبی اجرا می‌شود، ضمن توجه به معیشت و زندگی مردم زمینه‌های لازم برای کاهش فشار بر پوشش گیاهی فراهم می‌شود./ منبع:  ایسنا