وسعت دریاچه ارومیه در فروردین ماه سال ۹۷ نسبت به مدت مشابه در حدود ۲۲ کیلومتر مربع کاهش یافت و تراز دریاچه نیز نزدیک به سه متر کمتر شد؛ حجم آب دریاچه نیز نسبت به میانگین دراز مدت حدود ۱۴ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرد.

به گزارش زیست آنلاین، از زمانی که حسن روحانی سکان هدایت دولت یازدهم را در دست گرفت، بر شعار احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد و حتی در نخستین جلسه هیئت دولت، کارگروه نجات دریاچه ارومیه با مسئولیت وزیر نیرو و عضویت وزرای جهاد کشاورزی، کشور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی را مورد توجه قرار داد.

ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز به ریاست "عیسی کلانتری" تشکیل شد و برنامه‌های متنوعی از سوی دانشگاهیان و کارشناسان ارائه شد اما سال به سال وضعیت دریاچه ارومیه نه تنها بهبود نیافت بلکه به مراتب بدتر شد و این دریاچه در حال حال حاضر همانند بیماری در حال احتضار شده است.

اما پنج سال پس از نخستین وعده روحانی مبنی بر احیای دریاچه ارومیه، نه تنها وضعیت این دریاچه بهبود نیافت بلکه وضعیتی به مراتب نامناسب‌تر یافته است.

وسعت دریاچه ارومیه در فروردین ماه سال ۹۷ نسبت به مدت مشابه در حدود ۲۲ کیلومتر مربع کاهش یافت و تراز دریاچه نیز نزدیک به سه متر کمتر شد؛ حجم آب دریاچه نیز نسبت به میانگین دراز مدت حدود ۱۴ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرد.

این وضعیت وخیم و نامناسب دریاچه ارومیه در حالی است که حسن روحانی در سفر روزهای اخیر خود به آذربایجان شرقی، در جمع مردم این استان اظهار کرد: "من به مردم آذربایجان و غرب کشور اعلام می‌کنم که اگر تلاش‌های دولت یازدهم و دوازدهم از سال ۹۲ نبود، شهریور سال ۹۶ شما چیزی به نام دریاچه ارومیه نداشتید؛ صاحبنظران و محققان توضیح دهند که اگر روند دریاچه ارومیه روند همانند گذشته بود، در شهریور ۹۶ دریاچه ارومیه به طور کامل خشک شده بود؛ دولت یازدهم ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای دریاچه ارومیه هزینه کرده است."

اما این صحبت‌های حسن روحانی  در حالی مطرح می‌شود که شواهد و قرائن از وضعیت نامناسب دریاچه ارومیه حکایت دارد.

مسعود تجریشی؛ مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق احیای دریاچه ارومیه در سال ۹۶ عدم تخصیص از سوی وزارت نیرو و عمل نشدن به وعده‌های دستگاههای ذیربط را علت بهبود نیافتن کامل این موضوع دانست.

 وی در بخش‌های دیگری از صحبت‌های خود گفته بود: متاسفانه دستگاه‌ها، به قول خود در احیای دریاچه ارومیه عمل نکردند و بهانه آنها نیز موضوعات مالی و بودجه‌ای بوده است.

تجریشی درباره وضعیت بودجه‌ای دریاچه ارومیه نیز اظهار کرده بود: در ارتباط با بودجه وضعیت مطلوبی را نداشته‌ایم اما به لحاظ اعتبارات، بخشی از منابع مالی خود را از طریق صندوق توسعه و ماده ۱۰۱۲ تامین کرده‌ایم؛ در سال ۹۵ میزان اعتبار ما ۱۱۲۰ میلیارد تومان بوده که فقط ۳۰۰ میلیارد تومان آن داده شده و آن هم اعتباراتی است که از محل صندوق توسعه ملی پرداخت شد؛ چشم‌انداز احیای دریاچه ارومیه سال ۱۴۰۲ است و برای احیای دریاچه ارومیه همه دستگاه‌ها، مردم، کارشناسان و دلسوزان باید فعالیت کنند.

دوگانگی سخنان مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و رئیس سازمان محیط زیست، نشان می‌دهد که وعده‌ها به ویژه در زمینه بودجه احیای دریاچه ارومیه محقق نشده است.

هادی بهادری؛ نماینده مجری طرح احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز سال گذشته با انتقاد از وضعیت بودجه‌ای دریاچه ارومیه اظهار کرده بود: طوفان نمک در راه است، با بودجه ۳۰ میلیارد تومان دریاچه ارومیه همچنان در وضعیت بحرانی خواهد بود و برای نجات این دریاچه از بحران خشکسالی، باید با اعتباری مشابه ۱.۵ میلیارد دلار از طریق صندوق توسعه ملی برای احیای دریاچه ارومیه اقدام کنیم.

همایون هاشمی؛ نماینده مردم میاندوآب،شاهین دژ  و تکاب در مجلس شورای  اسلامی نیز چندی قبل با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه اظهار کرده بود: توسعه باغات اطراف این دریاچه که آب فراوانی برای آنها مصرف می‌شود، سدهایی که در پی سوءمدیریت ایجاد شده و میزان برداشت آب را افزایش داده و کاهش بارش باران از مهم‌ترین علل وضعیت کنونی دریاچه ارومیه است که باید برای رفع آنها اقداماتی را در بسته اجرای مدیریتی تعریف کرد.

وی با انتقاد از عدم تخصیص اعتبارات کافی برای احیای دریاچه ارومیه تصریح کرده بود: بی‌تردید عدم توجه به وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی فراگیر را ایجاد می‌کند، بنابراین باید در جهت پیشگیری از این بحران، تامین اعتبارات لازم برای احیای دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گیرد.

نماینده مردم میاندوآب،شاهین دژ  و تکاب در مجلس شورای  اسلامی خاطرنشان کرده بود: عدم تامین اعتبارات این بخش یکی از نگرانی‌های مهم ستاد احیای دریاچه ارومیه بوده، تاجایی که بارها مسئولان آن اعلام کرده‌اند که منابع کافی برای احیای این دریاچه در اختیار آنها قرار نگرفته است.

هاشمی تاکید کرده بود: بی‌تردید دریاچه ارومیه متعلق به ملت ایران است و چنانچه پیش‌بینی‌های صورت گرفته در رابطه با وضعیت آتی این دریاچه اتفاق بیفتد، کل منطقه از عواقب آن تاثیر می‌پذیرد و به یک پدیده نامطلوب جهانی تبدیل می‌شود.

اظهار نظر رئیس سازمان محیط زیست درباره عواقب خشک شدن دریاچه ارومیهاما عیسی کلانتری که در یک بازه زمانی ریاست ستاد احیای دریاچه ارومیه را بر عهده داشت و سال گذشته به ریاست سازمان محیط زیست کشور منصوب شد، در اظهار‌نظری درباره احیای دریاچه ارومیه اظهار کرده بود: خشک شدن دریاچه ارومیه، بادهای نمکی ایجاد می‌کند؛ این شرایط اگر ادامه پیدا کنند فقط در یک دهه می‌تواند ریشه کشاورزی منطقه را بخشکاند.

وی ادعا کرده بود: احیای دریاچه ارومیه دست‌کم ١٢‌سال کار مداوم لازم دارد؛ منطقی نیست که هر‌ سال پول داشتیم کار را دنبال کنیم و اگر پول نبود، طرح را متوقف کنیم.

عیسی کلانتری همچنین از نبود اعتبارات در رابطه با احیای دریاچه ارومیه سخن گفته است و راهکاری عجیب را در این خصوص پیشنهاد داد.

استقراض از خارجی‌های راهکار کلانتری برای نجات دریاچه ارومیهرئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه در اظهار‌نظری دیگر در  آذر ماه سال ۹۶ اظهار کرده بود: در اوضاع کنونی، دنبال این هستیم که اگر سازمان برنامه و بودجه پول ندارد، دولت اجازه استقراض از خارج از کشور بدهد؛ یعنی پول مورد نیاز دریاچه را از خارجی‌ها به شکل وام با بهره حدود ۲.۵ درصد بگیریم؛ این وام حدود پنج یا شش سال دوره تنفس دارد و بعد از آن طی بازه زمانی ده ساله بازپرداخت می‌شود.

کلانتری در پاسخ به پرسشی در مورد مبلغ این وام با اشاره به اینکه حداقل مبلغ مورد نیاز دریاچه حدود ۳ تا ۳.۵ میلیارد دلار است، اظهار کرده بود: ما باید رئیس جمهور، معاون اول رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه را قانع کنیم که دریاچه ارومیه به قدری اهمیت دارد که اگر کشور در شرایط فعلی پول ندارد، برای احیای آن، وامی از خارج دریافت شود و دولت به تدریج طی ده سال آن را پرداخت کند.

وی ادامه داده بود: هنوز نتوانستیم دولت را برای این کار قانع کنیم، چون برای امور تولیدی و صنعتی که توجیه اقتصادی دارد و می‌توان از محل کارکرد همان بخش، بدهی را پرداخت کند، این اجازه داده می‌شود که از خارج استقراض صورت گیرد اما بازپرداخت وام دریاچه ارومیه بر عهده دولت خواهد بود. برای همین دولت هنوز قانع به انجام این کار نشده و ما تلاش می‌کنیم اهمیت احیای دریاچه ارومیه را شفاف کنیم، چون خشکی دریاچه ارومیه خسارت‌های بسیار بیشتری خواهد داشت و ده‌ها برابر همین مبلغ هزینه‌های ناشی از خشکی دریاچه ارومیه خواهد بود؛ ضمن اینکه حفظ محیط زیست یک وظیفه حاکمیتی است.

نه تنها رئیس کنونی سازمان محیط زیست، بلکه بسیاری دیگر از مسئولان کشور، عدم تخصیص بودجه‌ کافی را از علل اساسی عدم احیای به موقع دریاچه ارومیه دانسته‌اند.

اما به غیر از نظرات عیسی کلانتری، اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس جمهور نیز در بازدید عیدانه خود از دریاچه ارومیه اظهار کرده بود: موضوع احیاء دریاچه ارومیه به هیچ وجه نمی‌تواند از دستور کار دولت ایران خارج شود و حتی اگر نیاز باشد که میلیاردها دلار اعتبار خارجی برای این کار اختصاص دهیم که طرح‌های انتقال آب از خارج از کشور به دریاچه ارومیه اجرا کنیم حتما این کار را انجام خواهیم داد چون حیات بخش وسیعی از جمعیت کشور وابسته به این دریاچه است و ایران در هیچ شرایطی نمی‌تواند نسبت به دریاچه ارومیه بی تفاوت باشد.

وی خاطرنشان کرده بود: تشکیل ستاد از نخستین مصوبات دولت تدبیر و امید بود و طی سالهای گذشته ستاد تصمیمات متعددی اتخاذ کرده است و یکی از مباحث که از ابتدا مطرح بود موضوع انتقال آب حتی از دریای خزر و از خارج کشور به دریاچه ارومیه بود که این موضوع همچنان در دستور کار قرار دارد و مشاور خارجی نیز انتخاب شده تا مطالعات لازم را انجام دهد.

معاون رئیس جمهوری با اشاره به برنامه‌های انجام شده افزوده بود: بر اساس گزارشی که به من داده شده برخی از این طرح‌ها به دلیل آنکه اعتبار لازم آنطور که باید به آنها تخصیص نیافته در حال حاضر متوقف هستند و دلیل آن این است که با محدودیت بودجه روبرو شدیم.

عقب بودن برنامه‌ها نسبت به پیش‌بینی‌هاجهانگیری تراز آب دریاچه ارومیه را مناسب دانست و گفته بود: در حال حاضر تراز دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی دارد البته نسبت به شرایطی که پیش‌بینی کرده بودیم کمی عقب‌تر هستیم و امیدوارم با اقداماتی که طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ انجام می‌شود، بتوانیم به مردمی که تحت تاثیر دریاچه ارومیه هستند و به مردم ایران این اطمینان را بدهیم برنامه احیاء دریاچه ارومیه اجرا خواهد شد.

وی ادامه داده بود: مردم کشورمان کمترین "دغدغه‌ای" نسبت به اجرای برنامه‌های احیاء این دریاچه نداشته باشند؛ البته مسیر انجام این کار مسیری سخت و دشوار است و همه باید به د‌ولت در اجرای این طرح‌ها کمک کنند تا بتوانیم این مسیر را به خوبی طی کنیم.

رویکرد مسئولان و متولیان ذیربط در حوزه احیای دریاچه ارومیه تاکنون و پس از پنج سال از روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم چندگانه بوده و نه تنها دریاچه ارومیه احیا نشده است، بلکه وضعیتی نامناسب‌تر پیدا کرده و این مسئله هر روز پیچیده‌تر می‌شود.

پیش‌تر نیز برخی از مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه، زمان احیای این دریاچه را سال ۱۴۰۲ عنوان کرده بودند اما عیسی کلانتری در سال ۹۶ اعلام کرد که احیای دریاچه طی هفت سال آینده و به شرط تزریق به هنگام و کامل بودجه این مهم انجام می‌گیرد که بنابراین برنامه‌ها به سال ۱۴۰۳ محول می‌شود.

اما عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه که عملاً این روزها خبری از آن شنیده نمی‌شود مورد انتقادات بسیاری قرار دارد؛ به عنوان نمونه نمایندگان مجلس و دانشگاهیان راهکارهای مختلفی را برای پیشنهاد می‌دهند اما هیچ گوش شنوایی برای نظرات آنها وجود ندارد.

به عنوان نمونه نادر قاضی‌پور؛ نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از عملکرد دولت در خصوص احیای دریاچه ارومیه  گفته بود: بارها تاکید کردیم وضعیت دریاچه ارومیه اضطراری است و نیازمند راه‌حل‌های کوتاه‌مدت است، تا طی چند سال بتوانیم دریاچه را در مقیاسی کوچک احیا کنیم اما بلندمدت‌ترین راهکارها را انتخاب کردند. به جای آنکه در منطقه مشغول شوند در دانشگاه صنعتی شریف مستفر شدند و هزینه‌های سفر، اضافه کار، ماموریت و هزینه‌های هنگفت دیگری را صرف برنامه‌هایی کردند که هیچ ارتباطی به احیای دریاچه ارومیه ندارد.

اما شعارها و وعده‌ها تاکنون نتیجه ملموسی را از احیای دریاچه ارومیه به دنبال نداشته و بسیاری از مردم و دوست‌داران محیط زیست از خود می‌پرسند که احیای دریاچه ارومیه چه زمانی انجام می‌گیرد و چرا سال به سال مسئولان در پی تمدید زمان احیای این دریاچه  و خریدن وقت هستند؟

با وجود اینکه رئیس دولت یازدهم و دوازدهم از بهبود وضعیت دریاچه ارومیه و اختصاص بودجه قابل توجه به آن خبر می‌دهد اما شواهد نشان می‌دهد که نه تنها بودجه لازم اختصاص نیافته بلکه شرایط این دریاچه روز به روز وخیم‌تر نیز شده است./ منبع: تسنیم