براساس آمارهای وزارت نیرو ۵۰ درصد از جمعیت شهری در وضعیت قرمز، ۱۹ درصد در وضعیت نارنجی و ۳۰ درصد در وضعیت زرد تنش آبی در تابستان سال ۱۳۹۷ قرار دارند که تمرکز جمعیت افرادی که بیشترین تنش آبی را تجربه می‌کنند در فلات مرکزی با جمعیتی معادل ۱۶.۶ میلیون نفر است.

به گزارش زیست آنلاین، ايران در كمربند خشك جهان واقع شده و سه چهارم مساحت آن خشك است و بارندگی سالانه اش به طور متوسط ۱۵۰ ميلی متر برآورد می شود.
براساس آمارهای وزارت نیرو ۵۰ درصد از جمعیت شهری در وضعیت قرمز، ۱۹ درصد در وضعیت نارنجی و ۳۰ درصد در وضعیت زرد تنش آبی در تابستان سال ۱۳۹۷ قرار دارند که تمرکز جمعیت افرادی که بیشترین تنش آبی را تجربه می‌کنند در فلات مرکزی با جمعیتی معادل ۱۶.۶ میلیون نفر است. از سوی دیگر میزان بارندگی‌ها در فلات مرکزی نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشته است؛ به گونه‌ای که در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان نیز با جمعیت هفت میلیون نفر ۱۱۸ شهر در معرض تنش آبی قرار دارند.

همچنین آمارها نشان می‌دهد که بدترین وضعیت در حوضه فلات مرکزی است و بعد از آن حوضه خلیج فارس و دریای عمان با چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند. علاوه بر این کاهش بارندگی‌ها موجب شده تا شاهد ۱۵۱ میلیارد مترمکعب کاهش روان‌آب در کشور باشیم که طی ۵۰ سال گذشته این ارقام بی‌سابقه بوده است و براساس مطالعات پایه‌ای شرکت آب و فاضلاب باید گفت که در سال جاری بدترین سال را در حوزه منابع آبی تجربه می‌کنیم؛ تا جایی که به گفته شاهین پاکروح معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب، بدترین سال آبی در ۵۰ سال اخیر سال آبی ۱۳۸۶-۱۳۸۷ بود که میزان بارندگی‌ها ۱۴۶ میلی‌متر ثبت شده، این در شرایطی است که امسال میزان بارندگی‌ها تنها ۱۲۰ میلی‌متر است.

تمامی این مشکل ها که تنها بخشی از بحران آب در کشور به حساب می‌آید باعث شده تا دوباره بحث انتقال آب دریای خزر به سمنان، آب دریای عمان به سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی، انتقال آب دریای خلیج فارس به سمنان، انتقال آب از دریای خزر و دریاچه وان به دریاچه ارومیه بار دیگر قوت پیدا کند. طرح هایی که همراه با نقدهای فراوانی نیز هستند.

انتقال آب دریای خزر به سمنان عقلانی تر است

پروفسور پرویز کردوانی، بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويری و بيابانی ايران در خصوص انتقال آب دریای خزر به سمنان و کویر گفت: اولین بار زمان  دولت احمدی نژاد انتقال آب دریای خزر به سمنان و کویر برای مصارف صنعت و شرب( نه کشاورزی و آبیاری) مطرح شد اما محیط زیست با این کار بسیار مخالفت و اعلام کرد انجام این کار مسایل زیست محیطی بسیاری به همراه دارد. اعلام کرد با حفر کانال پوشش گیاهی از بین می رود. در صورتی که این مسیر جنگلی است و پوشش گیاهی از بین نمی‌رود و دوباره ایجاد می شود. بسته بودن محیط و اعتراض پنج کشور دور و اطراف دریای خزر علت دیگر مخالفت سازمان محیط زیست بود.

این چهره ماندگار علمى كشور افزود: دلیل اشتباه دیگرشان، پایین رفتن سطح آب و افزایش شوری زیاد و مرگ ماهی ها و خشکی دریای خزر بود. در صورتی که مهمترین منبع دریای خزر رود ولگا است. منبع ولگا چند رود بزرگ است. این رود هر ثانیه میلیون ها متر مکعب آب( در سال میلیارد ها متر مکعب) آب شیرین وارد دریای خزر می کند. کل میزان آبی که قصد برداشت آن را داشتند ۲۵۰ متر مکعب در سال بود. دریای خزر با ۲۵۰ متر مکعب آب در سال خشک نمی شود. ماهی ها نمی‌میرند و کسی هم اعتراضی نمی کند. آنقدر سطح آب هم پایین نمی رود که آب شور شود. آب دریای خزر در آینده ممکن است خشک شود اما نه با برداشت ۲۵۰ متر مکعب در سال.

وی انتقال آب خزر به سمنان را عقلانی و اقتصادی تر از خلیج فارس دانست و گفت: اگر قرار است از آب دریاها استفاده کنند اولویت اول با دریای مازندران است زیرا شوری آب دریای مازندران ۱/۱ درصد (خیلی شیرین) است به طوری که می توان کشاورزی کرد. کما اینکه سالهاست با همین آب در مخاچ‌قلعه داغستان کشاورزی می‌کنند اما شوری آب اقیانوس سه و نیم و خلیج فارس چهار درصد(چهار برابر دریای خزر )است.

کردوانی اظهار کرد: مسیری کانال دریای خزر به سمنان حداکثر ۱۶۰ کیلومتر اما مسیر انتقال آب خلیج فارس ۹۰۰ کیلومتر است. همچنین در مسیر لوله کشی دریای خزر به سمنان بارندگی زیاد است. پس از حفاری و ریختن دوباره خاک، پوشش گیاهی از بین نمی رود و دومرتبه جنگل ایجاد می شود اما مسیر بندرعباس به سیرجان پوشش گیاهی از بین می رود و تولید ریزگرد می‌کند.

بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويری و بيابانی ايران تصریح کرد: آلودگی آب دریای خزر نیز یک صدم خلیج فارس است. هم اکنون ده‌ها راکتور اتمی در آب های حاشیه خلیج فارس در کشورهایی مانند دبی برای شیرین کردن آب و تولید برق وجود دارد. کشورهای اطراف خلیج فارس سنگ و خاک به دریا می ریزند تا میزان خاکشان افزایش پیدا کند یا جزیره درست کنند.

وی افزود: همچنین روغن زیاد تعادل وارد خلیج فارس می شود؛ بسیاری از کشتی های نفتکش که برای ژاپن و سایر کشورهای دیگر نفت می برند، هنگام بازگشت باید مخازن شان را یک بیستم وزن کشتی، آب پر کنند. تخلیه این آب ها همراه با آلودگی است. خود بندر عباس سه تا کارخانه عظیم آلوده کننده آلومینیوم و پتروشیمی دارد. این کارخانه ها دلیل مردن بسیاری از ماهی‌ها و مرجان ها هستند. آلودگی های ناشی از آب شیرین کن های سوخت فسیلی را هم به آن اضافه کنید.

به گفته وی، در برنامه دیگر وزارت نیرو قرار است از دریای عمان آب سه استان ( سیستان بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان شمالی) تامین شود. حتی برای مشهد نیز طرحی ارایه شده که میلیاردها تومان هزینه دارد. در این طرح قرار است از دریای عمان آب مورد نیاز مشهد تامین شود. مشهد در حال حاضر بدترین نقطه ایران از نظر تامین آب مصرفی است. اگر سد سلمان افغانستان هم ساخته شود، ۷۰ درصد میزان آب مشهد کم می شود.

چاره‌ای جز انتقال آب عمان نداریم

پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز به ضرورت مطالعات انتقال آب دریای عمان تاکید کرد و از احتمال اجرای آن تا یک سال آینده خبر داد.

وی با اشاره به اینکه در بحث انتقال آب دریای عمان باید استان سیستان و بلوچستان در اولویت قرار گیرد، گفت: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سه سال آینده استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی حتما به منابع آبی نیاز دارند و انتقال آب حتما باید صورت گیرد. اگرچه کم‌آبی و بی‌آبی در سه استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی بیداد می‌کند اما سیستان و بلوچستان به دلیل مجاورت با دریای عمان باید در اولویت آبرسانی قرار گیرد.

وی در پاسخ به این موضوع که تعدادی از کارشناسان انتقال آب را گزینه مردود برای تامین منابع آبی می‌دانند، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست هم انتقال آب را آخرین گزینه می‌داند اما باید دقت کنیم که هر دریایی شرایط خاص خود را دارد به همین علت ما به انتقال آب دریای خزر و خلیج فارس نه گفتیم اما دریای عمان به خصوص شمال شرقی آن شرایط متفاوتی دارد ضمن اینکه چاره دیگری برای تامین منابع آب مورد نیاز این مناطق نداریم.

وی تصریح کرد: عمق دریای عمان خیلی زیاد است و شرایط آن با وضعیت بسته دریای خزر و نیمه بسته خلیج فارس متفاوت است. دریای عمان علاوه بر عمق بالا با اقیانوس هند ارتباط دارد و برای جبران خشکی این سه استان و جلوگیری از نابودی آن‌ها چاره دیگری جز انتقال آب وجود ندارد چون این استان‌ها نه آب زیرزمینی دارند نه می‌توان به بارش‌های این منطقه امیدوار بود.

وی در پاسخ به این پرسش که آب انتقالی از دریای عمان به استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی در چه زمینه‌هایی مصرف می‌شود، گفت: برنامه‌ریزی شده که آب منتقل شده بیشتر برای مصارف شرب و بعد برای مصارف صنعت و کشاورزی باشد.

طرح انتقال آب از دریا پرهزینه است

علی مراد اکبری، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک گفت: طرح انتقال آب از دریا بسیار پرهزینه بوده و در کوتاه مدت نمی توان به آن چشم امید دوخت.

وی افزود: با خشکسالی های پیاپی در کشور، علمای حوزه آب هم هشدار داده اند سیر کاهش شدید مخازن آب، آب های زیرزمینی و سطحی یقینا ما را به سمت منابع آبی جدید از جمله انتقال آب از دریا رهنمون خواهد کرد.

اکبری درباره انتقال آب به خراسان جنوبی بیان کرد: در مطالعات و برنامه ریزی ها در جلساتی که با وزرای نیرو در ادوار مختلف در کمیسیون کشاورزی داشتیم به این موضوع پرداخته شده است که امید است راه حلی درازمدت برای این مشکل پیدا کنیم.

وی در ارتباط با احیای قنوات گفت: در این زمینه هنوز به جمع بندی لازم دست نیافته ایم اما نگاه مجلس و دولت در سال جاری حمایت از قنوات در حوزه آبخیزداری است.

انتقال آب از دریاچه وان ترکیه در حد یک ایده است

باوجود اینکه حجم آب دریاچه ارومیه به حدود دو میلیارد مترمکعب رسیده و با توجه به بارندگی‌ها نسبت به ماه گذشته ۴ میلیون مترمکعب افزایش یافته اما بر اساس آخرین آمار، تراز فعلی دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۷۶ متر است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳ سانتی متر کاهش را نشان می‌دهد. همین مساله موجب شد که دولت نگاه ویژه تری به مساله حل بحران دریاچه ارومیه داشته باشد و موضوع انتقال آب از دریاچه وان یا دریای خزر را مطرح کند.

گزینه انتقال آب از دریای خزر و دریاچه وان به دریاچه ارومیه از سال ۱۳۹۵ مورد بحث و گفت‌ گو قرار گرفته و در این بین بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که باتوجه به اینکه دریاچه ارومیه بیش از ۱۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریای آزاد قرار گرفته، انتقال آب از دریاچه وان که حدود ۲۰۰ متر بالاتر از دریاچه ارومیه است ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از دریای خزر است که بیش از ۲۰ متر پایین‌تر از دریای آزاد است.

عیسی کلانتری، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز با تاکید بر اینکه ترک‌ها به انجام انتقال آب از دریاچه وان مایل هستند اظهار کرد: بخشی از مطالعات این طرح صورت گرفته و در حال تکمیل است. مطالعات این پروژه از لحاظ شیمیایی توسط دانشگاه‌های مراغه، تربیت مدرس و ارومیه صورت گرفته و نتایج آن به سوئیس ارسال شده است.

وی افزود: شوری دریاچه وان کمتر از دریاچه ارومیه بنابراین از لحاظ شیمیایی ترکیب آنها مشکلی ندارد. مطالعات بخش بیولوژیکی این پروژه در حال انجام است که در صورت مثبت بودن نتایج آن وارد مذاکره با ترک‌ها خواهیم شد.

کلانتری با بیان اینکه ترک‌ها از لحاظ مهندسی جلوتر از ما هستند گفت: آنها می‌توانند آب را تا مرز ایران انتقال دهند. مناسب است که این آب به قسمت شمال دریاچه وارد شود. شوری دریاچه ارومیه به خاطر وجود کوه‌های نمکی در ضلع شمال غربی دریاچه است که در صورت ورود آب از وان، شوری دریاچه کاهش می‌یابد.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه اگر مطالعات تکمیل شود مذاکرات فنی و سیاسی آن شروع می‌شود گفت: اگر بتوانیم ۱.۵ تا دو میلیارد متر مکعب آب از دریاچه وان وارد دریاچه ارومیه کنیم، اتفاق خوبی خواهد بود.

کامران زینال‌زاده، رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه نیز در این خصوص گفت: انتقال آب از دریای خزر دیدگاه کارشناسی نیست و توجیهی ندارد که آب دریای خزر را با این فاصله و شرایط بیاوریم. در خصوص دریاچه وان نیز باید گفت که مشکلات انتقال آب از دریاچه وان بسیار بیشتر از مزایای احتمالی در این طرح است و باید با دقت بیشتر پیامدهای احتمالی این طرح بررسی شود. در هر حال، بهتر است به جای یافتن گزینه های جدید جهت تامین آب، مشکلاتی که ناشی از سوءمدیریت و عدم رعایت قانون در حوضه است را بر طرف کنیم.

این در حالی است که عباس سروش، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در حال حاضر انتقال آب از دریاچه وان ترکیه برای احیای دریاچه ارومیه در اولویت کاری وزارت نیرو نیست.

وی با بیان اینکه برای احیای دریاچه ارومیه ستاد احیا تشکیل شده است، گفت: طبیعتا بر اساس تصمیماتی که در آن جلسه اتخاذ می‌شود عمل می‌کنیم اما در مورد انتقال آب از دریاچه وان برای احیای دریاچه ارومیه باید گفت که در حال حاضر این طرح در حد یک ایده است./ منبع: سینا پرس