زیست آنلاین: عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود، می توان با بازپسگیری حقابه های زیست محیطی در مهار بحران ریزگرد کشور تاثیر گذاشت.

به گزارش زیست آنلاین، در حال حاضر، بیشتر مناطق غرب کشور با بحران ریزگرد رو به رو است به طوری که می توان گفت، یکی از مهم ترین و تاثیر گذار ترین بحران ‌محیط زیستی موجود در بعضی مناطق ایران مانند خوزستان، بحران ریزگرد است وحتی استان خوزستان به جهت دارابودن هر دو منشا داخلی و خارجی، دو برابر بیش از سایر مناطق با این معضل مواجه شده است.
و می توان گفت ریزگرد بلند شده از کشورهایی نظیر عراق که در همسایگی ما قرار دارد این موضوع را تشدید کرده است.
یکی از عمده دلایل به وجود آمدن این بحران، از خشک شدن تالاب ها نشات گرفته است که می توان از احیای تالاب ها به عنوان نوعی راه حل تاثیر گذار بهره برد اما به دلیل آن که در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد تالاب های خوزستان، در معرض خشکیدگی قرار دارند، می توان نتیجه گرفت مقابله با این معضل راهکاری در کوتاه مدت نداشته باشد و نیازمند مقابله ای چندین ساله می باشد.
در مرداد ماه ۱۳۸۸با جدی شدن معضل ریزگرد در استان های خوزستان و سیستان و بلوچستان و سایر استان های در معرض خطر، برای اولین بار در کشور،  آیین نامه ای جهت  آمادگی و مقابله با آثار و نتایج مخرب بحران گرد و غبار به تصویب هیئت دولت رسید.
که در این آیین نامه سه راه کار کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت پیشنهاد شده بود و وظایف اجرای این برنامه ها بر عهده نهاد هایی نظیر سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، سازمان هواشناسی، وزارت راه و ترابری، استانداری های استانهای در معرض، وزارت بهداشت درمان و پزشکی، وزارت نیرو، وزارت امور خارجه و شهرداری های شهرهای در معرض آسیب گذاشته شده و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان هماهنگ کننده برنامه ها در نظر گرفته شد، اما متاسفانه پس از گذشت چند سال، تمامی برنامه ها و مصوبه ها نادیده گرفته شد و هیچ اقدام موثری در این خصوص انجام نشد.
در همین راستا در اسفند ماه سال ۱۳۹۵، مهرداد بذرپاش نماینده مردم تهران در مجلس نهم با انتشار نامه ای سرگشاده به رئیس جمهور، به بی توجهی در خصوص مسائل محیط زیستی اشاره نمود و اظهار کرد:  ضعف مدیریتی موجود در سازمان حفاظت محیط زیست، معضل ریزگردهای استان‌های خوزستان و سایر استان ها را به مشکلی حل ناشدنی تبدیل خوهد نمود و مقابله با آن را غیرممکن  خواهد ساخت.
وی در نامه خود از عواملی چون،خشکسالی، کاهش شدید رطوبت خاک، دخالت های انسانی و خشک شدن تالاب نیز اشاره کرد که برای پیشگیری و بر طرف نمودن این عوامل نیازمند مدیریت هوشمند هستیم که متاسفانه با توجه به شرایط اکولوژیکی و گرد و غبار موجود در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان، عامل موثری این موضوع، بی‌تدبیری و بی‌اعتنایی به مسئله محیط زیست در چند سال گذشته می نماید.
عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در بهمن ماه ۱۳۹۶، با اشاره به تخصیص بودجه ۲۸۰ میلیارد تومانی برای مهار ریزگردهای داخلی خوزستان اظهار کرد، به طور کلی ریزگردها دارای دو منشا داخلی و خارجی هستند، که از این بین مهار ریزگرد های خارجی بسیار زمان بر است و به همکاری کشورهای خارجی نیاز دارد بنابراین بهتر است به عنوان راه کارهای آینده مورد بررسی قرار گرفته شود و در اولین قدم، می بایست منشا داخلی این بحران شناسایی شده و در راستای مهار آن ها اقدام شود، که برای این امر، بازپس گیری حقابه های استان خوزستان ضرورت دارد.
معاون رئیس جمهور همچنین افزود: زمانی که سد ها در این استان احداث نشده بودند، مساله ریزگرد نیز مطرح نبود و وجود سیل های سالیانه نیز موجب چسبیدن خاک ها به زمین می گشت اما پس از احداث سد های این استان، حقابه زیست محیطی حذف شده و در حدود ۳۵۰ هزار هکتار از اراضی خوزستان، کانون اصلی خیزش گرد و غبار شدند. بنابراین می توان انتظار داشت که بازپسگیری این حقابه ها می تواند در مهار این معضل تاثیر گزار باشد.
از این رو زیست آنلاین در خصوص اقدامات انجام شده تاکنون و وضعیت حقابه ها و رودخانه ها در حال حاضر به گفت وگویی مختصر با هدایت فهمی، دکتری منابع آب و معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو پرداخت.
دکتر فهمی در این گفت و گو بیان کرد: در اصل مفهومی به معنی بازپسگیری حقابه نداریم، می توان گفت هر تالاب یا رودخانه از یک حداقل نیاز محیطی برخوردار است که به آن حقابه زیست محیطی می گویند و این میزان را می توان به لحاظ علمی و با دقت برآورد نمود.
سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو نیز جلساتی در این خصوص داشته اند و این میزان برآوردی از سوی وزارت نیرو تعیین و به سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ گشته است.
این میزان تقریبا ۱۱ میلیارد مترمکعب است که معادل حقابه تمام رودخانه های موجود در کشور است و با متوسط آورد رودخانه های کشور برابری می کند.ولی باید گفت میزان آن یقینا در سالهای متمادی قابل تغییر خواهد بود.
وی افزود:  امروزه در شرایطی قرار داریم که علاوه بر نیاز زیست محیطی، برای تامین نیاز شرب مردم در بعضی مناطق مانند بندر عباس نیز با مشکل مواجه هستیم. و جریان ورودی رودخانه ها نیز نسبت به سال گذشته با کاهش ۴۹ درصدی روبه رو شده است.
دکتر فهمی در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون، مطالعاتی در خصوص تاثیر حقابه ها بر کنترل گردو خاک صورت گرفته است افزود: تا به حال مطالعات دقیق و مفصلی بر روی تاثیر حقابه ها بر کنترل گردو خاک انجام نشده است اما مطالعات اولیه نشان می دهد با وجود آن که افزایش میزان حقابه ها می تواند تا حدی موجب مهار گردو غبار گردد باید این نکته را هم در نظر گرفت که خشکی تالاب ها تنها عامل موثر در ایجاد گرد وغبار موجود در این استان ها نبوده و به عنوان یک عامل مهم و اساسی فرسایش زمین نیز مطرح است.
در نهایت ایشان خلا های موجود را اینگونه برشمرد: 
۱)    در خصوص تامین رطوبت خاک (به روش بیولوژیکی و بیومکانیکی) باید به شکل جدی اقدام شود.
۲)    در بعضی از مناطق دوباره به مالچ های طبیعی و شیمیایی روی آورده شود.
۳)    در بسیاری از مناطق نیز به حفظ حقابه ها توجه شد.

ولی مهم تر از همه این موارد، این است که مصرف کشور نیز باید کاهش پیدا کنند.به طور کلی، هنگامی که مصرف معادل ۲۰ تا ۴۰ درصد منابع تجدید پذیر باشد می توان گفت، شرایط در حالت نرمال قرار دارد، هنگامی که این میزان به ۴۰ تا ۶۰ درصد برسد، وضعیت در حالت تنش آبی قرار می گیرد و میزان ۶۰ تا ۸۰ درصد حالت بحرانی را ایجاد خواه کرد اما در حال حاضر مصرف کشور معادل ۸۰ تا ۸۸ درصد منابع تجدید پذیر است که نشان دهنده وضعیت فوق بحرانی است. بنابراین کاهش مصرف یکی از مهم ترین اصول در کنترل و مهار بحران آب و ریزگرد موجود در کشور می باشد.