هرگز نباید اجازه دهیم آبهای فسیلی به عنوان منابع فوق استراتژیک و میراث آیندگان مورد استخراج قرار بگیرد زیرا وقتی چنین اجازه ای داده شود همان اتفاقی می افتد که در آبهای زیرزمینی شاهد آن هستیم و چاه های بی رویه امان از کشور بریده است.

به گزارش زیست آنلاین، دکتر هدایت فهمی معاون دفتر کلان آب و آبفای وزارت نیرو، در پاسخ به این سوال که آیا اجازه خواهید داد آبهای فسیلی برای نسل حاضر مورد استخراج قرار بگیرد و آینده تمدن ایران را رسما مورد مخاطره قرار دهد، با بیان این مطلب افزود: شناسایی آبهای فسیلی از مدت ها قبل در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است که تا اینجای کار اشکالی ندارد اما در استفاده از این منابع حتما باید قوانین و سیاست های مشخصی داشته باشیم. به عبارتی بین شناسایی منابع آبی کشور اعم از آب زیرزمینی، سطحی و آب های ژرف و نحوه استفاده از این منابع نیازمند سیاست روشن هستیم.

وی ادامه داد: آنچه که اکنون در آبخوان های آبرفتی کشور استفاده می شود، می تواند یک لایه مطبق یا چند لایه و سطح آن تحت فشار، نیمه محدود یا آزاد باشد. عمق اینگونه آبخوان ها در ۵۰۰ تا ۶۰۰ متری عمق زمین است. معاون دفتر کلان آب و آبفای وزارت نیرو افزود: معمولا به منابع آبی که عمق آن بیش از هزار متر باشد، آبهای ژرف گفته می شود که تا عمق سه هزار متر هم ادامه دارد.



البته آبهای ژرف خود به دو شکل عمده وجود دارد که یکی از آنها به شکل فسیلی است که در طول قرون و اعصار در آنجا به شکل یک لایه آبی حبس شده است که می تواند شور یا شیرین باشد که این مورد تجدیدپذیر نیست.

وی گفت: در این آبخوان ها لایه دیگری هم وجود دارد که از مسافت های دور و از طریق گسل ها و سازندهای سخت تغذیه می شود. به عنوان نمونه گفته می شود در برخی مناطق ایران آبهایی وجود دارد که از طریق گسل ها و از عمق بیشتر از هزار متر از کوه های هندوکش یا بین النهرین یا کوههای اورال و آناتولی در ترکیه تغذیه می شود و حتی پس از عبور از ایران در کشورهای خلیج فارس به شکل چشمه از زمین خارج می شود.

به گفته نامبرده، در مورد آبهایی که از طریق گسل از کشور خارج می شوند، شناسایی و بهره برداری از آنها برای مناطقی که دچار کمبود آب هستند، اشکال ندارد و حتی بهره برداری از آن به صرفه و صلاح است، امابه اعتقاد بنده به عنوان یک متخصص حوزه آب، به هیچ وجه نباید اجازه دهیم آبهای فسیلی به عنوان منابع فوق استراتژیک و میراث آیندگان مورد استخراج قرار بگیرد زیرا وقتی چنین اجازه ای بدهیم همان اتفاقی می افتد که در آبهای زیرزمینی شاهد آن هستیم و چاه های بی رویه امان از این منابع بریده است.

وی تصریح کرد: بنابراین دولت باید سیاست و قانون مشخصی داشته باشد تا مانع سوء استفاده افرادی شود که می خواهند از منابع فوق استراتژیک فسیلی استفاده کنند. دولت همچنین باید در این زمینه کاملا نظارت کند و نقش راهبری را داشته باشد.

به گفته فهمی، اکنون در مرحله شناسایی و اکتشاف آبهای ژرف کشور هستیم که ظاهرا محققان به اطلاعات خوبی هم دست یافته اند و مقداری آب پیدا شده است که البته نیازمند مطالعات تکمیلی است تا ببینیم این منابع آب شور، شیرین، لب شور یا از جنس فسیلی یا تجدیدپذیر گسلی است. بنابراین فعلا نمی توان اظهار نظر دقیقی ارائه و قضاوت کرد. وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه ظاهرا روس ها با اختصاص ۲۵۰ میلیون دلار دو سالی است که در ایران مشغول به مطالعه هستند، گفت: بله روس ها در زمینه اکتشاف در حال فعالیت هستند و از طریق ریاست جمهوری این موضوع پیگیری می شود.

معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو همچنین خاطرنشان کرد: کارشناسان ایرانی در بخش آب از نظر علمی، فنی و تکنولوژی جزو سرآمدهای منطقه هستند و حتی آنها وقتی به کشورهای خارجی می روند موقعیت های خیلی برجسته ای پیدا می کنند و صاحب نظر می شوند.

وی تصریح کرد: مشکل ما در ایران این است که بدنه کارشناسی و متخصصان را خیلی مورد توجه و تصمیم گیری قرار نمی دهیم، در حالی که باید به بدنه کارشناسی کشور اعتماد داشته و فضای مناسب برای اظهار نظر بدون ترس برایشان فراهم کرد و آنها را در کارهای اجرایی کشور دخالت داد . در این زمینه یکی از راههایی که می توان مقابل سوءاستفاده های این چنینی را گرفت، این است که کشور باید بدنه کارشناسی خود توجه بیشتری کند.

این مقام مسئول ادامه داد: نباید شرایطی ایجاد شود که متخصصان کشور از جمله در بخش آب وادار به مهاجرت خارج کشور شوند بلکه باید بتوانند با وجود یک فضای مناسب، در کشور خودشان خدمت کنند. لذا می‌توان صراحتا اعلام کرد که هیچ مشکلی از نظر فنی و کارشناسی در بخش آب کشور وجود ندارد بلکه اتفاقا کارشناسان و متخصصان این حوزه بسیار خبره و کارکشته هستند. وی افزود: همچنین متخصصان برای بیان اظهار نظراتشان به یک فضا نیاز دارند که اتفاقا شبکه های اجتماعی بسیاری در این زمینه به وجود آمده و لازم است به آنها اعتماد کرده و از نظرات شان استفاده کنیم. دوم اینکه برای ارتقای آگاهی عمومی، مصرف بهینه، مدیریت مصرف و تقاضا به حالت فراگیر و عمومی از ظرفیت این شبکه ها استفاده کنیم تا بحران آب که جدی است، رفع شود. فهمی از مشکل اصلی به فقدان هماهنگی بین دستگاه های کشور یاد و تصریح کرد: نظرات کارشناسان و متخصصان کاملا درست است و اگر دستگاه ها هماهنگ عمل کنند و به این نظرات به طور جدی بپردازند قطعا می توان بحران آب کشور را رفع کرد.



به گفته وی، هر کشور یا هر کسی که اراده کند می تواند در یک حوزه تخصصی سایتی را ایجاد کند و به اعتقاد من این موضوع مشکلی ندارد، اما مساله این است که انجام کارهای این چنینی نمی تواند حلال مشکلات باشد؛ چراکه مشکل ایران عدم دسترسی به دانش روز دنیا نیست. معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو همچنین در بخش دیگری در پاسخ به این که آیا با وجود وضع قرمز منابع آب در استان سیستان و بلوچستان صلاح است که طرح آبرسانی به ۴۶ هزار هکتار از زمین های زراعی سیستان اجرا شود تا به این شکل منابع ناچیز آب باقیمانده هم در راه کشاورزی از بین برود، گفت: در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان یا کردستان که از رژیم گذشته تاکنون کمتر مورد توجه بودهاند، نیاز داریم تا این عقب افتادگی جبران شود که این جبران الزاما از طریق کشاورزی نیست و باید این مناطق صنعتی شوند. این مناطق ظرفیت بسیار بالایی برای گردشگری دارند. حتی در صورتی که به دلیل بافت جمعیتی و سنی ناچار به کشاورزی هستیم باید به شکل صنعتی در محیط های کنترل شده مانند گلخانه ها انجام شود. این کار بسیار کم هزینه تر از انتقال ها یا روش هایی است که آب را به آن اراضی ببریم تا کشاورزی به شکل فعلی و سنتی انجام شود.

وی بر ایجاد معیشت جایگزین در مناطق محروم کشور تاکید کرد و گفت: صنایع سبک و کم مصرف، صنعتی کردن و به خصوص تقویت بخش خدمات و گردشگری در این مناطق می تواند بسیار راهگشا باشد.

فهمی در پاسخ به این سوال که آیا با آبرسانی ۴۶ هزار هکتار از زمین های زراعی در استان سیستان بلوچستان موافق هستید، گفت: من به عنوان یک کارشناس موافق چنین طرحی نیستم. ای کاش به جای این هزینه زیاد در منطقه ای که تبخیر بالایی دارد، در انتقال کشاورزی موجود به محیط های بسته یا سایر اشکال کشاورزی مانند گیاهان دارویی سرمایه گذاری می شد تا بهره وری آب بالا برود. وی افزود: در این استان چند گودال بزرگ( چاه نیمه) داریم که از حقابه هامون پر می شود اما در سال های اخیر حقابه ایران با وجود پروتکل های موجود هیچگاه تامین نشده است، بنابراین آب پایدار و قابل اعتمادی وجود ندارد که بر اساس آن در منطقه توسعه کشاورزی صورت بگیرد و اگر هم آبی در این چاه نیمه ها جمع شود باید برای شرب مورد استفاده قرار بگیرد. معاون دفتر کلان آب و آبفای وزارت نیرو یادآور شد: باید منطقه سیستان و بلوچستان و کردستان را از نظر اقتصادی ارتقا بدهیم تا صنعتی شوند و در بخش روستایی باید توسعه یابند تا از وابستگی به کشاورزی رهایی یابند. محدود کردن بازارهای محلی از جمله کولبرها منجر به روی آوردن آنها به کشاورزی سنتی و معیشتی با مصرف بالای آب و بهروری پایین خواهد شد که اوضاع را وخیم تر خواهد کرد. لذا تجدیدنظر در سیاست ها ضروری است./ منبع: روزنامه اطلاعات