مطالعات محققان سازمان زمین‌شناسی نشان می‌دهد که کرمانشاه و ارتفاعات هزار مسجد مناطق امیدبخش آب‌های ژرف هستند، ولی این پژوهشگران اعلام کردند این منابع بحران کمبود آب را حل نمی‌کند و باید به سمت مدیریت مصرف آب حرکت کنیم.

 به گزارش زیست آنلاین، دکتر مرسلی، مجری فنی پروژه آب‌های کارستی سازمان زمین شناسی در نشست خبری امروز سازمان زمین‌شناسی، ایران را کشوری پر پتانسیل به لحاظ دارا بودن آب‌های کارستی (ژرف) توصیف کرد و گفت: در همه کشورها، سازمان‌های زمین شناسی متولی شناسایی این منابع آبی است که در این راستا سازمان زمین شناسی مطالعاتی را در این زمینه اجرایی کرده است.

وی مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی را از مراحل انجام این مطالعات دانست و یادآور شد: این مطالعات بر روی آبخوان‌های مرزی در ارتفاعات هزارمسجد در حوضه آبریز قره قوم (خراسان شمالی) انجام شده و نتایج آن امیدبخش بوده است.

مرسلی با تاکید بر اینکه این آب‌ها می‌تواند تامین‌کننده آب شرب مورد نیاز استان‌های خراسان شمالی و رضوی باشد، خاطر نشان کرد: تاکنون ۱۸ هزار کیلومتر مربع مطالعات انجام شده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های آب کارستی، اظهار کرد: این آب در زیر زمین از این منطقه به سمت ترکمنستان جاری است و این کشور با حفر چاه‌هایی اقدام به بهره‌برداری از این آب‌ها کرده‌اند.

مرسلی از اجرای این مطالعات در کرمانشاه خبر داد و گفت: مطالعات ما نشان داد که حجم زیادی آب کارستی از این منطقه به سمت جلگه عراق از کشور خارج می‌شود.

مجری طرح آب‌های کارستی با بیان اینکه آب‌های کارستی زیادی از سمت خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد، اظهار کرد: ۳ منطقه جنوب شرق بوشهر، هندورابی و میناب مناطق امیدبخش آب‌های کارستی هستند.



مرسلی با تاکید بر اینکه این آب‌ها دارای کیفیت بسیار خوبی است، ادامه داد: مطالعات ما در ارتفاعات هزار مسجد رو به پایان است، ولی در کرمانشاه مطالعات ما پیشرفت ۳۰ درصدی دارد.

وی با بیان اینکه ۱۵ سال گذشته برای آب‌های سطحی مرزی زیرزمینی پروتکل‌های مختلفی از سوی یونسکو نوشته شده است و بر این مبنا اکنون در غرب کشور به دنبال مهار رودخانه‌ها هستیم، یادآور شد: ترکمنستان چند سالی است به استفاده از آب کارستی در مرز ایران پرداخته است، اما از آنجا که در چند سال آینده این معاهدات امضا می‌شود، آن زمان کشوری که بیشتر از این منابع استفاده کرده باشد، سهم بیشتری خواهد داشت.

به گفته وی، هزینه بهره‌برداری از آب‌های کارستی بسیار کمتر از هزینه انتقال آب است.

این محقق در عین حال با تاکید بر اینکه شناسایی آب‌های کارستی نباید خللی در سیاست‌های کلان مدیریت مصرف آب کشور ایجاد کند، افزود: آب‌های ژرف مشکلی از بحران آب کشور حل نمی‌کنند، اما در شمار آب‌های استراتژیک قرار دارند. تنها آب‌های ژرف که از طریق گسل‌ها وارد کشور یا خارج می‌شوند، برای مصرف قابل اتکا هستند.

منابع آب «کارستی» از جمله منابع حیات‌بخش کشور در زمینه کاهش بحران آب است؛ از این رو محققان سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی مطالعاتی را در زمینه این منابع اجرایی کردند که به نتایج مهمی در این زمینه دست یافتند.

 

وضعیت منابع آب کارستی در ایرانبه گزارش ایسنا، «کارست» پدیده‌ای در پوسته زمین است که آثار آن به صورت اشکال مختلف از قبیل حفره‌ها و غارها، در سطح و در زیر سطح وجود دارد. علت ایجاد آن به وجود شکستگی‌ها و قابلیت انحلال توده‌سنگ مربوط می‌شود که در نتیجه آن یک سیستم آب زیرزمینی می‌تواند شکل بگیرد.

بیش از ۱۱ درصد از سطح کل کشور متشکل از واحدهای سنگی کربناته است که این سنگ‌ها در اثر درز و شکاف و انحلال در طول زمان زمین‌شناسی دارای فضاهای خالی و حفره‌هایی می‌شوند که به این پدیده «کارست» و به آبی که درون این سنگ‌ها جمع می‌شود، آب کارستی می‌گویند.

بیش از ۲۵ درصد جمعیت جهان یا مستقیماً بر روی مناطق کارستی زندگی و یا آب شرب مورد نیاز خود را از منابع کارستی تأمین می‌کنند که برخلاف میزان دارایی آب‌های سطحی، ایران و کشورهای دیگر مانند چین، امریکا، اتریش و صربستان جزو کشورهای بسیار مستعد از لحاظ پتانسیل آب‌های کارستی هستند.

بسیاری از کشورهای دارای آب کارست ۳۰ تا ۴۰ درصد از مصارف آب شرب خود را از آب‌های کارستی تأمین می‌کنند که از مزایای استفاده از آب‌های کارستی به عنوان آب شرب می‌توان به افت تراز آب در آبخوان‌ها، جلوگیری از آفت آبخوان‌ها، دستیابی به آب‌های تجدیدپذیر باکیفیت مناسب از نظر شیمیایی اشاره کرد.

با توجه به اهمیت این منابع آبی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور مطالعات کارستی را با استفاده از روش‌های نوین ژئوفیزیکی در دستور کار قرار داده است. نتایج این مطالعات می‌تواند تحولات عظیمی در مطالعات آب‌های کارستی و ژئوفیزیکی کشور ایجاد ‌کند.

مسعود مرسلی، مجری پروژه آب‌های کارستی سازمان زمین شناسی گفت: نیاز شدید و روزافزون کشور به آب، منجر به برداشت و مصرف بیش از حد آب از منابع زیر زمینی شد که این امر موجب بروز مشکلات زیست‌محیطی زیادی شد که نمونه بارز آن «نشست زمین» در نقاط مختلف کشور است.



وی ادامه داد: بر همین اساس در سازمان زمین‌شناسی مطالعاتی فراتر از مطالعات معمول در زمینه منابع آب‌های زیرزمینی به ویژه آب‌های کارستی از حدود ۲ سال پیش از دیدگاه زمین‌شناسی این منابع، آغاز کردیم تا کمکی به حل مشکل کشور در زمینه کمبود آب شرب شود.

مرسلی با بیان اینکه علاوه بر مطالعات معمول، مطالعات صحرایی و عملیات صحرایی وسیعی شامل مطالعات زمین‌شناسی، هیدروژئولوژی، زمین‌شناسی مهندسی و غیره در سطح کشور انجام شد، خاطرنشان کرد: نتایج امیدبخشی از این مطالعات حاصل شد که در مقیاس ناحیه‌ای بیش از ۱۸۳ هزار کیلومترمربع از مساحت کشور مستعد تشکیل آب‌های کارستی تشخیص داده شدند که در قالب ۳۰ حوضه آبریز درجه یک قابل مطالعه است.

مجری پروژه آب‌های کارستی سازمان زمین‌شناسی یادآور شد: بر اساس نتایج به ‌دست‌آمده، سایت مشهد- کلات به دلیل پتانسیل نسبتا بالای آب‌های کارستی و وجود مشکل شدید کمبود آب در نواحی شمال شرقی کشور، جهت انجام مطالعات پایلوت انتخاب شد که نیازمند راهکار جدی و عملی است.

وی با بیان اینکه این سایت ارتفاعات هزار مسجد را پوشش داده و مطالعات تکمیلی‌تر شامل ژئوالکتریک، حفاری‌های اکتشافی و حفاری ژئوتکنیکی همراه با آزمایش‌های لازم بود، ادامه داد: علاوه بر آن مطالعات هیدروژئوشیمی، مطالعات چینه‌شناسی کارست و مطالعات زمین‌شناسی ساختمانی نیز در منطقه انجام شد.

مرسلی خاطرنشان کرد: بر اساس داده‌های به دست آمده پتانسیل آب قابل ‌توجهی برای استحصال آب‌های کارستی در منطقه مورد مطالعه تشخیص داده شده است که در صورت اجرای موفق می‌تواند تا حدود نیمی از آب شرب مشهد را تأمین کند. این عملیات در چند فاز پیشنهاد شده است.

به گفته این محقق، منابع آب کارستی «فوق تجدیدپذیر» است و در کاهش برداشت از آبخوان‌های آبرفتی منطقه بسیار موثر خواهد بود و همچنین می‌توان با اجرای این طرح تا حدی از بحث فرار آب زیرزمینی ایران به ترکمنستان جلوگیری کرد.

مجری پروژه آب‌های کارستی گفت: علاوه بر سایت فوق در بسیاری از مناطق کشور مانند استان‌های مرزی در غرب ایران نیز پتانسیل‌های قابل‌توجهی وجود دارد که می‌تواند مورد توجه واقع شود.

طرح پژوهشی «اکتشاف منابع آب کارستی» به همت دکتر مسعود مرسلی اجرایی شده است.