زیست آنلاین : در کشور ایران، از سال ۱۳۹۴ همزمان با شروع مباحث مربوط به خرید تضمینی برق حاصل از تجدیدپذیرها، امکان بهره گیری از رشته های تحصیلی با عنوان انرژی های تجدید پذیر، فراهم شده و رشد قابل توجهی، در زمینه جذب فارغ التحصیلان این رشته صورت پذیرفته است.

با تغییر سبک زندگی بشر و به موازات پیشرفت تکنولوژی، همواره نیاز به انرژی افزایش یافته است. اما چنانچه افسار تولید انرژی کماکان در دست سوخت‌ های فسیلی باقی بماند، بحران آلودگی غیرقابل کنترل خواهد بود. به همین جهت است که در سال ‌های اخیر اغلب کشورهای پیشرفته جهان با سرعت چشمگیری پا به عرصه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر نهاده ‌اند و حال این نوع از انرژی خود را بر همگان ثابت کرده است.
انرژی های تجدید پذیر علاوه بر بهبود شرایط زیست محیطی، به توسعه اشتغال و کارآفرینی عمدتا در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته خواهند پرداخت و در صورت حمایت، آینده بسیار روشنی برای توسعه بیشتر و تحقق اهداف توسعه سبز و پایدار ترسیم خواهند نمود.
از این رو زیست آنلاین برآن شد تا با توجه به ضرورت اهمیت توسعه تجدید پذیرها، گزارشی پیرامون موضوع تحصیل در رشته انرژی های تجدید پذیر تهیه کرده و  نگاهی بر فرصت های موجود در این زمینه داشته باشد.
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفت گویی است با  دکتر فرزاد جعفرکاظمی، استاد دانشگاه و محسن فرزان کارشناس ارشد انرژی های تجدید پذیر، دانشگاه شهید بهشتی، پیرامون مسائل مربوط به گرایش تجدید پذیرها در کشور ایران.

مقاطع تحصیلی در رشته انرژی های تجدید پذیرکاظمی در خصوص مقاطع تحصیلی این رشته در ایران گفت: گرایش تحصیلی انرژی های تجدید پذیر در حال حاضر به عنوان یک رشته مستقل در مقطع کارشناسی ارشد و همچنین یکی از گرایش های مهندسی مکانیک بیو سیستم در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می شود.
بسته به دانشگاه ارائه دهنده، این رشته در دانشکده مکانیک، انرژی، فناوری های نوین و ... ارائه می شود. در جدول زیر این موارد نشان داده شده اند:



در کشور ایران، از سال ۱۳۹۴ امکان بهره گیری از رشته های فوق، با شروع مباحث مربوط به خرید تضمینی برق حاصل از تجدیدپذیرها،  فراهم شد و رشد نسبتا خوبی در زمینه جذب فارغ التحصیلان این رشته صورت پذیرفت. به طوری که در هر دو بخش دولتی و خصوصی شاهد جذب نیرو در این زمینه بودیم، لیکن درصد رشد جذب نیرو در بخش خصوصی بیشتر بود. البته با التهابات ارزی و سیاسی، ماه های اخیر این روند مخصوصا در بخش خصوصی رو به نزول و حتی توقف و تعدیل نیرو بوده است.

مهاجرت شغلی و تحصیلی فارغ التحصیلان در رشته تجدید پذیرهامیزان مهاجرت شغلی و تحصیلی فارغ التحصیلان مقاطع مختلف این رشته ها بالا است. دلیل این امر توجه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به انرژی های تجدیدپذیر است، البته لزوما همه مهاجرین در سطوح بالای کاری و تحقیقات در موسسات معتبر مشغول به کار نمی شوند. مواردی هستند که به عنوان مثال در استرالیا فارغ التحصیل اند، اما در زمینه کار اجرایی نصب پانل های خورشیدی فعالیت دارد.

بیشتر بخوانید: معرفی انواع انرژی تجدیدپذیر

به گفته کارشناس ارشد انرژی های تجدید پذیر، به طور کلی طیف گسترده ای از دانشجویان و دانش آموختگان این رشته انگیزه بالایی برای تحصیل و مهاجرت در سایر کشورها دارند و از این رو علاوه بر مباحث تدریس شده، با گذراندن دوره های بیشتر به شکل مستقل به فراگیری نرم افزارهای این حیطه می پردازند تا علاوه بر دانش تحصیلی خود، مهارت های دیگری را نیز به دست آورده و بتوانند به منظور اشتغال در دیگر کشور ها نیز اقدام نمایند.



ارز آوری و رشد اقتصادی در گرایش تحصیلی تجدید پذیرهادکتر کاظمی در پاسخ به ارز آوری و رشد اقتصادی این گرایش تحصیلی اظهار داشت: در زمینه ارز آوری در حال حاضر چندان امیدوار نیستم. البته تصمیماتی در خصوص فروش برق به کشورهای همسایه اخذ شده که می تواند راهگشا باشد. در زمینه های دیگر از قبیل صادرات خدمات فنی مهندسی یا صادرات تجهیزات یا احداث در کشورهای دیگر، پتانسیل بالقوه وجود دارد ولی تا رسیدن به این نقطه راه زیادی در پیش است.
استاد دانشگاه گرایش تحصیلی تجدید پذیرها در گفتگو با خبر نگار زیست آنلاین افزود: برای توسعه در هر زمینه ای، ابتدا باید  بازار آن فراهم باشد. در زمینه تجدیدپذیرها قوانین بالادستی برای تعیین اهداف به قدر کافی موجود هستند. از جمله این موارد می توان به قانون اصلاح الگوی مصرف، برنامه های پنج ساله توسعه، سند ملی توسعه دانش بنیان تجدیدپذیرها، نقشه راه توسعه انرژی خورشیدی و آیین نامه هایی مانند استفاده ۱۱ درصدی سازمان های دولتی از تجدیدپذیرها و ... اشاره کرد.
آنچه که مانع تحقق اهداف مطروحه در این قوانین و اسناد می شود عدم تعهد به اجرا و پیروی از این موارد در دولت و مجلس است. بنابراین به نظر من به طور خلاصه می توان راهکار حصول نتیجه را در جمله زیر خلاصه کرد:
"برنامه ریزی و سیاستگذاری صحیح و با مطالعه بر طبق اصول علمی کاملا شناخته شده در دنیا، وفاداری به این موارد و نهایتا پایش و تصحیح آن ها"
وی در خصوص امکان ارتقاء نیروی اشتغال در این زمینه در آینده کشور ما افزود: در صورت ادامه روندی که در چند سال قبل شروع شده بود و تعهد به قوانین بالادستی از قبیل برنامه های پنج ساله توسعه، می توان به این موضوع امیدوار بود.



موانع موجود بر سر راه توسعه تجدید پذیر هادر ادامه محسن فرزان کارشناس ارشد انرژی های تجدید پذیر، دانشگاه شهید بهشتی، در پاسخ به موانع موجود بر سر راه توسعه تجدید پذیر ها گفت: در شرایط فعلی ارز، توسعه کسب و کار در تجدید پذیر ها با مشکلاتی روبه رو شده است، از یک طرف خرید تضمینی برق خصوصا در نیروگاه های بزرگ مقیاس با تاخیر مواجه شده است، از سوی دیگر موضوع تحریم ها سرمایه گذاران خارجی را از کشور خارج کرده است، به طوری که در حال حاضر، شماری از پروژه های کشور برای یک بازه زمانی متوقف شده است.
وی افزود: همچنین انتقال تجهیزات به شکل مستقیم از کشور خریداری شده، صورت نمی پذیرند و تحهیزات ابتدا به دبی و افغانستان وارد شده و سپس از آن جا به ایران منتقل می شود که این شرایط خود بر قیمت آن ها تاثیر گذار است و موجب می شود تا نرخ خرید برق تضمینی به صرفه نباشد.
وی در خصوص موانع موجود بر سر راه تحصیل در رشته تجدید پذیر ها اظهار کرد: رشته تحصیلی مهندسی انرژی های تجدید پذیر، محدود است، همان طور که پیش تر اشاره شد این رشته، بین رشته ای است، و دانشجویان قبل از آن در مقطع کارشناسی مکانیک و یا برق تحصیل کرده اند، و به طور خاص این گرایش تنها در مقطع کارشناسی ارشد ایجاد شده است و مقاطع کارشناسی و دکتری ندارد. 
سرفصل های تدریس شده در این رشته با مباحث ارائه شده در دیگر کشور ها بسیار مشابه بوده و تفاوتی ندارد، لازم به ذکر است مجموعه آزمایشگاهی دانشگاه شهید بهشتی از جمله مجهز ترین آزمایشگاه های کشور در خصوص تجهیزات مورد نیاز این رشته است و دانشجو ها می توانند نسبت به واحد های گذرانده شده دید بهتری پیدا کرده و متناوبا دقیق تر کار کنند.
وی در پاسخ به آن که چرا شرکت های تاسیس شده در این زمینه به جذب فارغ التحصیلان این گرایش نمی پردازند، و به شکل دوره های فشرده به آموزش کارکنان خود پرداخته و یا از کشور های دیگر در این زمینه دعوت به همکاری می آورند، گفت: یکی از مهم ترین دلایل این امر آن است که این شرکت ها هنوز از این گرایش تحصیلی اطلاعی ندارند و قابل توجه است که بعضا بسیاری از آن ها از امکان تحصیل آکادمیک در ایران مطلع نیستند، که البته نقش دانشگاه ها نیز در این زمینه بی تاثیر نبوده و پیشنهاد می شود که دانشگاه ها علاوه بر شرکت در کنفرانس های علمی، در مجموعه نمایشگاه های انرژی تجدید پذیر نیز مشارکت کنند.
وی در زمینه استفاده شرکت ها از پایان نامه ها و مقالات دانشجویی که از جمله ایده های نوین و مرتفع کننده به شمار می آیند افزود: در ابتدا باید خاطر نشان کرد که پژوهشگاه نیرو، گاها از طرح های مهم و کارآمد دانشجویی بهره می گیرد اما به طور کلی، مبحث علم همواره جلو تر از بیزینس گام بر می دارد و از این رو استفاده از طرح ها و ایده های دانشجویی در چند سال آینده محتمل خواهد بود.

بیشتر بخوانید:  سیستم تولید انرژی الکتریکی خورشیدی ایوان‌ پاه

وی در خصوص تجربه علمی و عملی اساتید افزود: یکی از مهم ترین نکات در بحث آموزش، موضوع اساتید است، همان طور که گفته شد؛ از آنجایی که این رشته، بین رشته ای بوده و فیلد مستقلی ندارد، یکی از موارد مورد نیاز، تربیت اساتید به منظور تخصص در این گرایش است، پیشنهاد می شود وزارت علوم تیمی را به منظور آموزش تخصصی به خارج از کشور فرستاده است و پس از آموزش و دوره های تخصصی انرژی های تجدید پذیر به ایران بازگشته و به آموزش فنی و تئوری بپردازند، در حال حاضر این مورد به شکل محسوس در کلاس های برگزار شده قابل رویت است به شکلی که برخی کلاس ها از چند استاد متشکل شده و هر استاد بنا به رشته خود تدریس بخشی از مباحث را بر عهده دارند.



 

بیشتر بخوانید : وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران

دکتر فرزاد جعفرکاظمی، نیز در خصوص این سوال افزود: کیفیت مباحث آموزشی با استاندارد های آموزش جهانی مطابقت دارد، لیکن در استانداردهای آموزشی جهانی، مخصوصا در کشورهای اروپایی ضمن توجه به مباحث فنی، مباحث اقتصادی، آنالیز ریسک، توجه شدید به کار تیمی و ... نیز بخش مهمی از سرفصل ها و اهداف آموزش را به خود اختصاص می دهد. همچنین در کشورهای پیشرفته، معمولا زمینه های تحقیق و پایان نامه ها بر مبنای نیاز صنعت و حتی با استفاده از گرنت های صنعتی انجام می شود که معمولا در ایران چنین نیست.
استقبال دانشجویان از این رشته ها نیز افزایش یافته است. البته در این میان برخی از دانشجویان نیز معتقدند که با توجه به منابع سرشار سوخت های فسیلی در کشور، تجدید پذیرها نقشی در آینده ایران ندارند و ترجیح می دهند وارد این زمینه نشوند.

فرزان اضافه کرد: کشور ایران از پتانسیل بالایی در این زمینه برخوردار است و راه اندازی نیروگاه خورشیدی با هزینه کم کار دشوار و پیچیده ای نیست و در صورتی که زیر ساخت های درست در این زمینه شکل بگیرد، افراد به راحتی می توانند آموزش دیده و با سرمایه های اندک و خانگی خود، کسب و کار کوچکی ایجاد نمایند.