قنات یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ابتکاری در زمینه استحصال آب است که در کشور ما ریشه تاریخی دارد؛ این تونل‌های حاوی آب از دیر باز در برخی از نقاط کشور بویژه مناطق کویری و کم‌آب به‌کار گرفته می‌شود، تا حیات روستا و کشاورزی آن را حفظ کند.

به گزارش زیست آنلاین، مهم‌ ترین قنات‌ های ایران در استان‌ های کویری خراسان، یزد، کرمان، مرکزی و فارس وجود دارند و خشکسالی‌ های متوالی در سال‌های اخیر موجب خشک شدن بسیاری از آنها شده، اما مسئولان در این استان‌ها در تکاپو هستند تا با احیا و نگه داشتن قنات‌ها در چرخه آبدهی، تا حدودی از اثرات خشکسالی بکاهند و از مهاجرت روستاییان جلوگیری کنند. هرچند در حال حاضر در بیش از ۳۰کشور قنات وجود دارد، اما بررسی‌ های تاریخی نشان می‌دهد که فناوری قنات ابتدا در ایران به کار گرفته شده و در مجموع قنات‌های موجود در کشورمان بازهم چند برابر بیش‌‌تر از دیگر کشورهاست.

قنات‌ها و جلوگیری از مهاجرت روستاییانقنات‌ها در استان یزد به‌دلیل شرایط آب و هوایی که این استان دارد نقش بی‌بدیلی در تأمین آب یک هزار و ۲۰۰ روستا دارند، تا جایی که گفته می‌شود، حیات این تعداد روستا و ماندگاری ساکنانش در آنها در گرو زنده ماندن قنات‌های این روستاهاست. از سوی دیگر، قنات‌ها در استان یزد به لحاظ تاریخی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند، زیرا نشان دهنده زیستگاه تاریخی زیر زمینی در این استان هستند. بررسی‌های کارشناسی در این استان نشان می‌دهد که بهترین روش برای استحصال کم هزینه، همیشگی و ساده از آب‌های زیرزمینی استفاده از قنات‌هایی است که برخی از آنها قدمت چند صد ساله دارند. در همین حال، روند رو به رشد خشکسالی‌های اخیر و همچنین بحران کمبود آب، اهمیت احیای قنات‌های استان یزد را برای مصارف شرب، کشاورزی و دامپروری و همچنین رونق اقتصادی روستاها دوچندان ساخته است.

بیشتر بخوانید: قنات هنوز زنده است



لایروبی و حفظ قنات‌ها در اولویت کاری بخش کشاورزی«سید جمال سجادی»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد توضیح می‌دهد که در این استان در سال ۸۴ بیش از یک هزار رشته قنات و چشمه وجود داشته که میزان آبدهی آنها ۴۲۰ میلیون متر مکعب بوده، اما در حال حاضر به‌دلیل خشکسالی و کمبود بارش سال‌های اخیر بیش از ۶۰ درصد رشته قنات‌ ها و چشمه‌ ها خشک شده و میزان آبدهی آنها به ۲۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته است. بیشترچشمه‌ها و قنات‌های استان یزد در روستاهای مشرف به ارتفاعات شیر کوه واقع شده است.
سجادی می‌افزاید: ۷۰ درصد آب کشاورزی روستاهای شهرستان‌های تفت و مهریز از چشمه‌ها و قنات‌های موجود در این منطقه تأمین می‌شود که آبدهی این منابع آبی در گرو بارش باران است و به همین جهت لایروبی و حفظ این قنات‌ها در اولویت کاری بخش کشاورزی استان یزد قرار دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد با اشاره به اینکه در حال حاضر بخش اعظم آب کشاورزی بیش از یکهزارو ۲۰۰ روستای اطراف شهرهای تفت و مهریز وابسته به حیات قنات‌هاست، تأکید می‌کند: در این راستا زنده نگه داشتن قنات‌ها حائز اهمیت است، زیرا می‌توانیم از این طریق جلوی مهاجرت روستاییان را هم بگیریم. در سال‌های اخیر ساکنان صدها روستا در استان یزد به‌دلیل خشکسالی، خالی از سکنه شده است. از سال ۸۴ هرچند به‌دلیل کاهش بارندگی‌ها ۵۰۰ رشته قنات در استان از چرخه آبدهی خارج شده، اما سجادی خاطرنشان می‌کند که در ۳ سال اخیر با لایروبی و کارهای فنی که انجام شده آبدهی ۶۰۰ رشته قنات حفظ شده است. سجادی از تزریق ۱۶ میلیارد تومان اعتبار برای احیای قنات‌های استان در این مدت خبر می‌دهد و می‌گوید: خوشبختانه با توجه به اینکه روستاییان ارزش حفظ قنات‌ها را می‌دانند خودشان نیز پای کار هستند و مشکلی برای تأمین نیروی انسانی نداریم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد می‌گوید: امسال نیز احیای ۱۵۰ رشته قنات در دستور کار قرار دارد که البته هنوز اعتبارش به استان نرسیده است.

تولید ۷۹۰ هزار تن محصول زراعی و باغی در یزدسطح زیر کشت محصولات کشاورزی استان یزد در مجموع ۱۱۶هزار هکتار است که همه این میزان به‌صورت آبی آبیاری می‌شود و جالب است بدانید یزد محصول دیم ندارد.
وی در این باره می‌گوید: ۳۸ درصد اراضی زیر کشت استان محصولات زراعی و مابقی باغی است، ضمن اینکه در این استان ۲۵۰ هزار تن محصول دامی و ۳۵۰ هزار تن محصول گلخانه‌ای تولید می‌شود.

بیشتر بخوانید: وضعیت منابع آب در ایران


 طولانی‌ترین قنات جهان در یزد زنده شددر همین حال، «ساشا ریاحی مقدم» معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز تأکید می‌کند: اهمیت قنات‌ها در این استان کمتر از بناهای تاریخی نیست و همان گونه که بناهای تاریخی، مساجد و کاروانسراها برای ما از لحاظ میراث فرهنگی با ارزش هستند، قنات‌ها نیز نشانه تمدن غنی و تاریخی در یزد هستند. وی می‌افزاید: در ایران بیش از ۴۰ هزار رشته قنات داریم که ۷۵ درصد از قنات‌های جهان را شامل می‌شود و از این تعداد بیش از ۲ هزار رشته قنات در استان یزد وجود دارد. از این تعداد ۲ رشته قنات «زارچ» و «حسن آباد مشیر» درفهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
وی با اشاره به ثبت جهانی شهر یزد می‌گوید: در این راستا حفظ قنات‌ها به‌عنوان جاذبه گردشگری این شهر حائز اهمیت است و به همین دلیل احیای قنات زارچ که چندی است با کاهش آبدهی و ورود فاضلاب روبه‌رو شده بود در دستور کار قرار گرفت. این قنات با قدمت ۳ هزار ساله در سال ۹۵ به‌عنوان طولانی‌ترین قنات جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
به گفته وی این میراث جهانی که تا چندی پیش حیاتش مختل شده بود، در حال حاضر احیا شده و آسیاب، آب‌انبار و حمام آن نیز پذیرای گردشگران شده است.