طبق اطلاعات خدمات هواشناسی ملی آمریکا، اگرچه شانس برخورد رعد و برق در طول زندگی یک فرد ۱ در ۱۳۵۰۰ است، احتمال برخورد رعد و برق و مرگ در مردان بیشتر از زنان است.

به گزارش زیست آنلاین، طبق اطلاعات خدمات هواشناسی ملی آمریکا، اگرچه شانس برخورد رعد و برق در طول زندگی یک فرد ۱ در ۱۳۵۰۰ است، احتمال برخورد رعد و برق و مرگ در مردان بیشتر از زنان است.

براساس گزارش «اکوودر»، مردان خطرات و تهدیدات رعد و برق را درک نمی‌کنند و هنگامی که هوا مساعد نیست به کار‌های عمومی خود می‌پردازند و کمتر پیش می‌آید که از کار خود دست بکشند و بدین شکل در معرض اصابت رعد و برق قرار می‌گیرند.

آمار‌ها نشان می‌دهد که فعالیت‌های سرگرم‌کننده و تمرینات ورزشی نیمی از حادثه‌های منجر به مرگ ناشی از اصابت رصد و برق را به خود اختصاص داده است.

محققان دانشگاه ایندیانا معتقدند تفاوت میان دو جنس باعث اختلاف در سیستم ریسک در برابر پاداش می‌شود، سیستمی که برای هزاران سال بخشی مهم از شبکه بیولوژیکی انسان بوده است. ارجحیت زنان در این سیستم تحت حمایت قرار گرفتن و محافظت از کودکان است، اما مردان در مقابل برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران ترجیح می‌دهند خود را در برابر پدیده‌هایی خطرناک از قبیل: رعد و برق شجاع و قدرتمند نشان دهند.

این خصوصیت به ویژه در میان مردان جوان صدق می‌کند، زیرا بیشتر این افراد تلاش می‌کنند با نشان دادن خصوصیاتی مانند جذابیت، قدرتمندی و سلامتی دیگران را تحت تاثیر قرار دهند که این تلاش گاهی اوقات می‌تواند آماری ۸۲ درصدی از مرگ و میر ناشی از برخورد رعد و برق در ایالات متحده را به ثبت برساند.

بیشتر بخوانید: صاعقه‌زدگی یکی از دلایل مهم تلف شدن حیوانات در طبیعت

صاعقه چگونه ایجاد می شود؟مکانیزم ایجاد صاعقه در مورد صاعقه های مثبت و منفی و میان ابر یا زمین مشابه است ، در اینجا نوع منفی ابر به زمین شرح داده می شود.

پیشرانه های طوفان ممکن است باعث جابجایی مقادیر زیادی هوای گرم و مرطوب در درون ابر شوند که حتی تا ارتفاع ۱۵ کیلومتری بالا می روند ،در مرکز این پیشرانه ها، یک جریان هوای بالا رونده قوی وجود دارد که باعث تفکیک بارهای الکتریکی در درون ابر می گردد.

نوع ابری که صاعقه در آن ایجاد می گردد، کومولو نیمبوس (Cumulonimbus) است که از انواع بسیار مرتفع ابرهاست، و از ۲ تا ۱۶ کیلومتر ارتفاع دارد . مرکز تفکیک بارها در این ابرها، در ارتفاع تقریبی ۶ کیلومتری است.
همانطور که می دانید، در ارتفاعات بالا دمای هوا بسیار پایین است، بعنوان مثال در هنگام سفر با هواپیما، هنگامی که در ارتفاع حدود ۱۰ کیلومتری از سطح دریا هستیم دمای هوای بیرون، حتی در تابستان حدود ۵۰ درجه سانتیگراد زیر صفر اعلام میگردد. این دمای پایین باعث انجماد سریع ذرات رطوبت در درون ابر گردیده و ذرات کوچک یخ ( ذرات کوچک تگرگ مانند که در اثر رشد کریستال یخ ایجاد شده و گرد هم می آیند) را  ایجاد می نمایند که طبیعتا سنگین شده و به سوی پایین روانه می گردند ، در حین سقوط، این ذرات کوچک تگرگ، در تصادم  با بخارات بالا رونده ، الکترونها را از آنها جداکرده و خود دارای بار منفی می شوند و آنها را دارای بار مثبت می کنند، مانند حالتی که با جوراب نو روی فرش تمیز راه می رویم و الکترون ها از فرش به جوراب و بدن منتقل می گردند.
به دلیل پایین آمدن این ذرات با بار منفی، بارهای الکتریکی در درون ابر تفکیک می گردد، به طریقی که بخش زیرین ابر، دارای بار منفی و  بخش بالایی آن دارای بار مثبت می گردد.
و البته هنگام پایین آمدن، ذرات کوچک تگرگ، مجدداٌ بعلت افزایش دما در سطوح پایین تر به قطرات بسار ریز و شناور مایع تبدیل می گردند ( به حالت ابر )که ممکن است بعداٌ بصورت باران نزول کنند.

نتیجه این فرایند، تجمع افزاینده ی بارهای الکتریکی منفی در بخش زیرین ابر ( که نزدیکتر به زمین است ) می باشد. متقابلاٌ بارهای مثبت در بخش بالایی جمع می شوند و در اثر ادامه ی این فرایند، بارها در درون ابر بیشتر و بیشتر  تفکیک می گردد.

از سوی دیگر، تجمع بارهای منفی در پایین ابر باعث جذب بار ناهمنام ( مثبت) در سطح زمین در ناحیه مجاور و زیر ابر می گردد

اختلاف پتانسیل بوجود آمده میان ابر و زمین همچنان افزایش می یابد که گاهی تاحدود ۱۰۰ میلیون ولت نیز میرسد ، تخلیه الکتریکی هنگامی رخ می دهد که این اختلاف پتانسیل بتواند بر مقاومت عایقی هوا غلبه کند.

مقاومت عایقی هوا بسته به دما ، فشار و میزان رطوبت متغیر است، بطور معمول برای غلبه بر مقاومت الکتریکی هر سانتیمتر هوا  به ۰.۵ تا ۲۰ کیلو ولت اختلاف پتانسیل نیاز است.

از آنجا که بارهای الکتریکی در نقاط نوک تیز تجمع می کنند، در قسمت های بلند و برجسته زمینِ زیر ابر، مانند ساختمانها ، درخت ها ، کوه ، تپه یا هر بلندی طبیعی و یا مصنوعی دیگر، تجمع بار، و بنابر این شدت میدان الکتریکی مثبت افزوده می گردد و به عبارتی پیشرو بالارونده ( Upward Leader) ایجاد می گردد که آنرا میتوان مانند دستهایی دانست که بسوی بالا جهت اتصال روانه گردیده است.

متقابلاٌ در بخش زیرین ابر، شدت میدان الکتریکی منفی افزوده گردیده و از سوی ابر، پیشرو پایین آینده، (Downward Leader) مانند دستهایی برای اتصال بسوی پایین گسیل می گردد.
در فیلمبرداریهایی که با سرعت بسیار بالا از وقوع صاعقه انجام گردیده است این پیشرو(leader) ها و رشد آنها بصورت اشکال قوس الکتریکی قابل رویت هستند.

زمانه که این پیشرو ها به هم می رسند ( چون بارهای الکتریکی ناهمنام یکدیگر را جذب می کنند) کانال( Channel) را تشکیل  می دهند که یک مجرای رسانا است و مانند یک هادی جهت تخلیه بار الکتریکی عمل میکند.

تخلیه الکتریکی تا زمانی که اختلاف پتانسیل قابل توجهی جهت ادامه ی غلبه بر مقاومت الکتریکی هوا وجود دارد ادامه می یابد. تخلیه الکتریکی باعث افزایش دمای هوای اطراف کانال تا حدود ۳۰/۰۰۰درجه سانتیگراد می گردد و هوا را به حالت تابش می رساند و بنابراین نوری شدید از آن ساطع می گردد که ما بعنوان برق (آذرخش)  می شناسیم. و البته این افزایش دمای شدید و ناگهانی باعث انبساط شدید و انفجار گونه ی هوای آن ناحیه و در نتیجه ایجاد خلا در آنجا می گردد، هنگامی که هوا مجدد خلا را پر می کند، از برخورد شدید ملوکولهای هوا بر هم، صدایی عظیم برمی خیزد که ما آنرا بعنوان رعد (تندر) می شناسیم ( حالتی مشابه آنچه در شکستن دیوار صوتی رخ می دهد).

تخلیه الکتریکی صاعقه در مدت زمانی کوتاه ( در محدود یک هزارم ثانیه) رخ می دهد و معمولا بصورت دو ضربه با فاصله چند هزارم ثانیه است که ضربه اول شدید تر است.

باورهای نادرست در مورد صاعقهصاعقه از جمله پدیده های طبیعی است که علاوه بر زیبایی خیره کننده اش می تواند بعضا باعث ترس و دلهره شود و حتی مرگ افراد را به دنبال داشته باشد. متاسفانه باورهای نادرستی در مورد این پدیده و ایمن ماندن در برابر آن وجود دارد که گاهی اوقات همین باورها عاملی برای صدمه دیدن افراد در زمان بروز صاعقه می شوند.

در این بخش در نظر داریم برخی از باورهای نادرست در این رابطه را همراه با هم از نظر بگذرانیم.



صاعقه هیچگاه یک نقطه را دو بار مورد اصابت قرار نمی دهداین ضرب المثل به نظر خیلی جذاب می آید، به ویژه وقتی برای توصیف شرایطی از آن استفاده شود که احتمال دوباره رخ دادن آن بسیار کم است. اما مشکل اینجاست که این امر صحت ندارد. آذرخش در بسیاری از موارد بیش از یک بار به یک نقطه اصابت می کند.

برای مثال ساختمان امپایر استیت زمانی به خاطر اشتهایی که در جذب الکتریسیته ی طبیعی جو داشت به عنوان آزمایشگاه صاعقه مورد استفاده قرار می گرفت. میله ی بلند فلزی بالای این ساختمان، که ارتفاع آسمانخراش مذکور را در مجموع به ۴۴۴ متر می رساند به گونه ای طراحی شده که صاعقه را نیز به خود جذب کند. بنا به گفته ها این ساختمان در سال بین ۲۵ تا ۱۰۰ بار مورد اصابت صاعقه قرار می گیرد و در بهار ۲۰۱۱ نیز سه بار در یک شب مورد اصابت قرار گرفته است.

علت این امر آن است که صاعقه معمولاً به مرتفع ترین نقطه ی یک منطقه اصابت می کند که این، ساختمان امپایر استیت، ساختمان کرایسلر و ساختمان ۴۳۲ پارک را به تنها گزینه های آذرخش در آن حوالی تبدیل می کند.

از این بدتر آن است که ساختمان های مرتفع به تولید آذرخش کمک می کنند، چرا که طی یک طوفان، بار الکتریکی اجسام روی زمین، با بار الکتریکی موجود در ابرها مخالف است. اغلب صاعقه ها از بالا به پایین حرکت می کنند اما در مواقعی با تغییر یکباره ی بار الکتریکی ابرها می توانند از ساختمان ها و آنتن های مرتفع به سمت بالا حرکت کنند.

صاعقه فقط هنگام بارندگی خطرناک استهیچ چیز نمی تواند مثل بارندگی مداوم گذران روز در دل طبیعت را خراب کند. چه در حال بازی باشید، چه در حال شنا کردن در رودخانه و یا کوهنوردی در کوه، وقتی دل آسمان می گیرد و شروع به باریدن می کند اولین چیزی که باید به فکرش باشیم این است که در نزدیک ترین مکان ممکن پناهگاهی برای خود بیابیم. با این حال، آنچه که اغلب مردم درک نمی کنند این است که حتی وقتی یک قطره باران هم از آسمان نمی بارد احتمال اصابت صاعقه وجود دارد.

بنا به اطلاعات اداره ی ملی اقیانوس ها و وضعیت جوی آمریکا، آذرخش معمولاً تا محدوده ی ۵ کیلومتری منطقه ی طوفان را مورد اصابت قرار می دهد. متخصصین حتی نام های مختلفی برای توصیف انواع این پدیده ی غیر منتظره برگزیده اند. مثلاً Bolts from the Blue به آذرخش هایی گفته می شود که عموماً از بخش پشتی طوفان پدید می آیند. این نوع صاعقه می تواند در آسمانی تقریباً صاف، فاصله ی حدود ۴۰ کیلومتری نزدیک ترین ابر بارانی را نیز مورد اصابت قرار دهد.

از طرف دیگر، صاعقه ی Anvil می تواند از مرکز طوفان تا ۸۰ کیلومتر آن طرف تر نیز اصابت کند.

بیشتر بخوانید: بلایای طبیعی و خسارتهای اقتصادی ناشی از آن با نگاهی به خسارات  اقتصادی سیل در ایران

حضور در اماکن دربسته شما را در امان نگه می داردخانه، ساختمان یا دیگر سازه هایی که چهار دیوار و سقف دارند بهترین مکان برای در امان ماندن از توفان هستند و علت هم حفاظت فیزیکی است که این بناها می توانند برای انسان داشته باشند.

اما این بدان معنا نیست که در این بناها کاملا از خطر صاعقه در امان خواهید بود و باید در نظر داشته باشید که تا حد ممکن از درب و پنجره ها فاصله بگیرید. این بخش ها و دیگر ورودی ها و منافذ فضای لازم برای هجوم صاعقه به داخل را فراهم می کنند.

نکته دیگر اینکه بهتر است از تمامی اجسام و اشیاء رسانای درون اتاق نظیر خطوط ثابت تلفن و وسایل برقی فاصله بگیرید زیرا محافظ های معمول این دستگاه ها نمی توانند از شما در برابر صاعقه حفاظت نمایند. از همین رو توصیه می شود که دستگاه های برقی نظیر تلویزیون، کامپیوتر، و هر چیز دیگری که به پریز وصل شده را از آن جدا نمایید. در نظر داشته باشید که حتی لوله کشی های درون منزل، پنجره های فلزی و چهارچوب ها هم رسانای صاعقه هستند و می توانند خطراتی را در حین توفان ایجاد نمایند.