عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی با تاکید بر اینکه طوفان‌های ریزگرد در دریاچه‌های در حال خشک شدن آرال و ارومیه متفاوت است، گفت: بر خلاف دریاچه آرال که طوفان‌های ریزگرد نمکی آن وسعت زیادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، طوفان‌های نمکی دریاچه ارومیه به دلیل محصور بودن در میان کوه‌ها کم است.

به گزارش زیست آنلاین، دکتر فرزین کلانتری در کارگاه علمی ریزگردهای نمکی با تاکید بر اینکه در سال‌های اخیر معضل ریزگرد به صورت فراگیر در کشور وجود دارد، اظهار کرد: این پدیده یک پدیده جدید نیست، بلکه در کشورهایی چون شمال آفریقا، آمریکا و حتی در استرالیا نیز با آن مواجه هستیم و این امر به دلیل دستکاری‌های بشر در طبیعت است.

وی یکی از کانون‌های جدید گرد و غبار را دریاچه آرال نام برد و یادآور شد: این دریاچه در شرق دریای خزر و در مرز کشورهای قزاقستان و ازبکستان قرار دارد که از جمله دریاچه‌های آب شیرین است و آب رودخانه‌هایی چون آمودریا و سیردریا به آن وارد می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر با بیان اینکه بر روی این دو رود ۴۰ سد و بند انحرافی احداث شده است، تاکید کرد: با دستکاری‌هایی که بر روی این دریاچه صورت گرفته، سرنوشت تلخی برای دریاچه آرال رقم خورده است.

کلانتری، حفر بزرگترین کانال آبی و احداث بلندترین سد خاکی دنیا را از دیگر معضلات ایجادشده برای دریاچه آرال نام برد و اظهار کرد: با اقدامات صورت گرفته هر چند که رشد اقتصادی منطقه، افزایش و جمعیت آن ازدیاد یافت، ولی موجب شد تا این دریاچه تحت تنش‌های زیستی و خشک شدن حوضه‌های آبریز آن، خشک شود. به گونه‌ای که بر اساس گزارش‌های جهانی خشک شدن دریاچه آرال یکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی به شمار می‌رود.

کلانتری با تاکید بر اینکه با خشک شدن این دریاچه، توفان‌های نمکی وسعت زیادی را در برگرفته است، خاطرنشان کرد: بر اساس گزارش‌های منتشر شده ساکنان اطراف این دریاچه مبتلا به بیماری‌هایی چون کم خونی، سل، مشکلات تنفسی و همچنین رشد ۵۰ درصدی مرگ و میر کودکان ایجاد شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه در ایران، توضیح داد: وسعت دریاچه ارومیه یک دهم دریاچه آرال و حجم آب آن پنج درصد آرال است، ضمن آنکه در اطراف دریاچه ارومیه پوشیده از کوه است، ولی در اطراف دریاچه آرال پوشیده از دشت است.

کلانتری با بیان اینکه در نتیجه اقدامات صورت‌گرفته بر روی دریاچه ارومیه، آب این دریاچه در طول ۲۰ سال هفت متر کاهش یافت، اظهار کرد: دلایل اصلی خشک شدن این دریاچه را باید در مهار روان‌آب‌های سطحی و توزیع آن در شبکه‌های آبیاری کشاورزی، بهره‌برداری زیاد از منابع آب‌های زیرزمینی و تغییرات جوی و کاهش نزولات آسمانی جستجو کرد.

این محقق حوزه محیط زیست با تاکید بر اینکه دلایل خشک شدن دریاچه‌های آرال و ارومیه شبیه هم است، اظهار کرد: اما در عین حال دریاچه آرال در میان یک دشت باز و بادخیز قرار دارد. به گونه‌ای که سرعت باد ۱۲۹ کیلومتر در ساعت است، ولی دریاچه ارومیه در میان کوه‌ها قرار دارد و سرعت باد در آن به ۶۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد.

وی اضافه کرد: بر این اساس طوفان‌های نمکی دریاچه ارومیه بر خلاف دریاچه آرال وسعت زیادی را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

به گفته کلانتری تا کنون راهکارهایی نظیر انتقال آب از حوضه‌های مجاور و از سرشاخه زاب صغیر در پیرانشهر و ارس، توقف یا کاهش بهره‌برداری از منابع آبی و علاج‌بخشی عوارض از جمله راهکارهایی است که برای خشک شدن دریاچه ارومیه ارائه شده است.

وی در عین حال یادآور شد: علاوه بر آن استفاده از روش‌های تثبیت خاک و همچنین بادشکن‌ها می‌تواند در این زمینه موثر باشد.

بیشتر بخوانید: از مدیریت ناکارآمد منابع آبی تا نگرانی از بروز طوفان نمکی در «ارومیه»

نگرانی محققان نسبت به تشدید طوفان‌های گرد و غبار در ایرانمدیرگروه ژئوتکنیک دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با تاکید بر اینکه قدمت طوفان‌های ریزگرد به اندازه قدمت زمین است، گفت: این نوع طوفان‌ها در همه دنیا در حال گسترش است و آنچه که در مورد ایران نگران‌کننده است، تشدید این نوع طوفان‌ها است.

به گزارش ایسنا، دکتر حسن قاسم‌زاده در کارگاه علمی ریزگردهای نمکی با بیان اینکه پدیده طوفان‌های ریزگرد مربوط به ایران نمی‌شود، افزود: آن چیزی که در مورد ایران باعث نگرانی شده، تشدید طوفان‌های گرد و غبار است که در سال‌های اخیر با آن مواجه هستیم.

وی با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: علاوه بر آن طوفان‌های ریزگرد را در دو استان خوزستان و سیستان و بلوچستان نیز شاهد هستیم، به گونه‌ای که بر اساس گزارش‌های منتشرشده ۴۲ هزار هکتار از اراضی خوزستان در شرایط فوق بحرانی قرار دارند.

قاسم‌زاده همچنین با اشاره به طوفان‌های ریزگرد در اصفهان، یادآور شد: در دریاچه ارومیه نیز به دلیل خشک شدن شاهد طوفان‌های نمکی هستیم که بر اثر وزش باد، یون‌های نمکی از سطح زمین بلند می‌شود که مزارع را دچار خسارت‌های جبران‌ناپذیر کرده است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر با بیان اینکه این طوفان‌ها همچنین در تهران رخ می‌دهد، تاکید کرد: ریزگردها از جمله پدیده‌های زیست محیطی کشور است و چاره‌ای نداریم جز آنکه راهکارهای منطقی برای مقابله با ریزگرد ارائه دهیم.

بیشتر بخوانید: تحلیلی بر خشک شدن دریاچه ارومیه بحران دریاچه نمک جدی گرفته شودمدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفت و گو با ایرنا با اشاره به این که ورودی به دریاچه نمک قم نزدیک صفر است، افزود: در گذشته از طریق دشت مسیله و رودخانه های قره چای و قمرود حدود یک میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه نمک می شد، اما اکنون این رقم به نزدیک صفر رسیده است.
سید محمد تقی سجادی با بیان این که باید بحران دریاچه نمک جدی گرفته شود، گفت: اکنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد.
وی بیان کرد: در برابر کاهش آب ورودی به دریاچه نمک، فعالیت های سنگین عمرانی همچون احداث آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان آب های آن به دریاچه نمک وارد می شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت تر کرد.
وی ادامه داد: برای اجرای طرح های توسعه ای باید شرایط زیست محیطی را درنظر گرفت، در غیر اینصورت باید منتظر واکنش سخت طبیعت بود؛ در نتیجه برخی فعالیت های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم اکنون منطقه ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابان های خشک و کانون های تولید گرد و غبار تبدیل کرده است.
سجادی گفت: مساله دیگری که در اثر خشک شدن روان آب های بستر دریاچه نمک به وجود آمده است، بازگشت شورآبه ها از بستر دریاچه به سطح دشت های اطراف است.
وی افزود: این اتفاق باعث می شود دشت ها و زمین های کشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و کانون گرد و غبار شود.

بیشتر بخوانید: نجات ازخشکسالی با آبخیزداریوی ادامه داد: بعد از خشک شدن تدریجی روان آب های دریاچه نمک، بلورهای نمک که در سطح زمین قرار گرفته در اثر سرما و گرما به تدریج شکسته و خرد می شود و با یک وزش باد به حرکت درمی آید و می تواند طوفان های نمکی که برای سلامت انسان ها بسیار مخرب است را ایجاد کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت: اگر حقابه های اختصاص یافته برای دریاچه نمک به آن وارد نشود، نفوذ گرد و غبارهای نمکی به شهرهای مرکزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.
وی بیان کرد: در چنین شرایطی باید از هر اقدامی که به محیط زیست دریاچه نمک آسیب می زند جلوگیری کرد؛ همچنین باید با کاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاک ایجاد نمود.
وی ادامه داد: اجرای عملیات استخراج مواد معدنی از دریاچه نمک می تواند سرعت تبخیر روان آب های آن را تشدید کند و این مساله نجات دریاچه را با سختی بیشتری رو به رو می کند.