مدیر گروه خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی ساری تاکید کرد: شخم در جهت شیب در اراضی شیب دار، وجود دام بیش از ظرفیت مرتع، تبدیل مراتع به زمین‌های کشاورزی و همچنین قطع درختان و بدون پوشش گذاشتن مزارع و اراضی مصداق‌هایی است که باعث شده فرسایش خاک به ویژه در مازندران تشدید شود.

به گزارش زیست آنلاین، محمدعلی بهمنیار، به مبحث فرسایش خاک اشاره و در معرفی این اصطلاح تصریح کرد: چنانچه میزان خاک تولیدی بیشتر از میزان فرسایش خاک باشد این روند طبیعی بوده و مشکلی ایجاد نخواهد کرد اما اگر این تعادل برهم خورده و فرسایش بیش از تولید صورت گیرد اصطلاحا فرسایش مخرب اتفاق افتاده است.

وی، وضعیت کنونی فرسایش خاک در کشور را مخرب معرفی کرد و با بیان راه حل های جلوگیری از فرسایش خاک گفت: ایجاد پوشش گیاهی، رعایت اصول کشاورزی، وجود تعداد مناسب دام در مرتع و حفظ جنگل‌ها می تواند به کاهش فرسایش خاک کمک شایانی کند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، استفاده از پتانسیل خاک به میزان توان و ظرفیت خاک را خواستار شد و خاطرنشان کرد: هرگونه بهره برداری بی رویه از خاک و اجرای برنامه‌های نادرست باعث تشدید فرسایش خاک خواهد شد. 

وی با تاکید بر اینکه نباید منابعی همچون پساب ها و فاضلاب های شهری و صنعتی را که سبب آلودگی خاک می‌شوند، قبل از تصفیه در زمین ها رهاسازی کرد، ادامه داد: یکی از اثرات مخرب آلودگی خاک را خارج شدن اراضی کشاورزی از شرایط بهره برداری، عنوان کرد و با بیان مشکلات زباله های شهری گفت: زباله‌هایی که در مازندران در مناطق گوناگون به شکل غیراصولی دفن می‌شوند مصداق واقعی آلایندگی شدید خاک هستند.

بهمنیار، نفوذ عناصری که به‌علت دفن زباله وارد عمق خاک می شوند را غیر قابل احیا و اصلاح دانست و تاکید کرد: این عناصر به دلیل نفوذ به اعماق خاک و همچنین منابع آب‌های زیر زمینی قابل تصفیه و بازیابی نبوده و مشکلات عدیده‌ای را برای خاک و آب ایجاد می‌کنند. 

وی ضمن بیان مدت زمان مطلوب برای تولید خاک،  چنان چه شرایط مطلوب باشد، زمان ۳۰ سال و در شرایط نامطلوب تا ۱۰۰ سال زمان نیاز است تا یک سانتی متر مکعب خاک تولید شود، این میزان در استان مازندران به دلیل شرایط مطلوب بین ۳۰ تا ۴۰ سال برآورد می‌شود. حفاظت خاک به دو شکل فیزیکی و شیمیایی (کیفی) میسر بوده که این عوامل بر اساس خصوصیات خاک طبقه بندی می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، جلوگیری از آلودگی خاک ‎‌ها و شوری آن را مصداق حفاظت کیفی، معرفی و تاکید کرد: این عوامل سبب کاهش کیفیت خاک شده و توان تولید خاک را تحت شعاع قرار می دهد.

وی، خاک را عنصری حیاتی در حیات بشر و موجودات زنده، معرفی و خاطرنشان کرد: خاک محل ورود و خروج برخی عناصر است و چنانچه عناصر ورودی خاک به راحتی تجزیه نشده و دارای نیمه عمر طولانی باشند در خاک باقی مانده و تجمع آنها سبب افزایش غلظت آن عنصر در خاک می‌شود. افزایش غلظت و تجمع این عناصر در خاک که از آن تحت عنوان عناصر سنگین، سمی یا آلوده کننده نام برده می‌شود مبحث آلودگی خاک را مطرح کرده که پیامد آن از بین رفتن بیولوژی خاک، کاهش موجودات زنده و باکتری‌های مفید و در نهایت کاهش توان حاصلخیزی خاک می‌شود. 

بیشتر بخوانید: فرسایش خاک در ایران ۸ برابر متوسط جهانی است

آلودگی کنونی خاک‌ها  متاثر از آب های آلوده استبهمنیار با اشاره به اینکه این عناصر توسط گیاه جذب شده و تحت مصرف انسان و دام قرار می‌گیرد، هشدار داد: ورود این عناصر خطرناک به زنجیره غذایی انسان در بلند مدت آسیب های مخربی را به سلامت انسان وارد می‌کند.

این کارشناس خاک، آلودگی کنونی خاک‌ها را متاثر از آب های آلوده دانست و خاطرنشان کرد: بسیاری از آب های آلوده‌ای که به هر دلیل دارای آلایندگی های گوناگون هستند وارد مزارع شده و در اراضی رهاسازی می‌شوند. 

مدیر گروه خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی ساری با اشاره به اینکه باید ابتدا منابع آلوده کننده را شناسایی کنیم، تاکید کرد: برخی منابع مانند صنایع، مشخص بوده و به دلیل متمرکز بودن قابل جلوگیری هستند اما بسیاری از منابع، پراکنده و غیر متمرکزند که از آن جمله می‌توان به آلودگی مزارع و آب ها به دلیل سم پاشی و کودپاشی اشاره کرد که این آلاینده ها به راحتی از طریق بارندگی وارد کانالها شده و آلودگی منتشر می‌شود. 

هشدار رئیس انجمن علوم خاک ایرانبه گزارش ایسنا، «ایران» در ادامه نوشت: ایران براساس آماری که «منوچهر گرجی» رئیس انجمن علوم خاک ایران  می‌دهد، سالانه دو میلیارد تن فرسایش خاک دارد. یک میلیارد آن در دل سدها رسوب می‌شود و زمین ‌های کشاورزی پایین دست را بلااستفاده می‌کند و یک میلیارد آن هم به ریزگردهای کشنده تبدیل می‌شود و سلامت شهروندان بیش از ۳۲ استان را به خطر می‌اندازد. با وجود این گرجی می‌گوید: ««خاک» در ساختار ایران متولی حفاظت ندارد.»

او آب پاکی را روی دست همگان هم می‌ریزد و می‌گوید: «بدون توجه به خاک، امکان ندارد که مشکل «آب» در کشور حل شود،  یعنی درحالی که در کشور برای مدیریت «آب» وزارتخانه وجود دارد اما برای حفاظت از بستر آن یعنی خاک، هیچ تشکیلاتی حتی در حد یک «اداره» هم وجود ندارد.»

بیشتر بخوانید: خاک نمک خوار مازندران

«خاک»، مهجورترین موضوع در میان رسانه‌هاستالبته آن‌طور که گرجی می‌گوید وزارت جهادکشاورزی به تازگی در ابلاغیه‌ای خواستار تشکیل اداره کل خاک شده اما هنوز اجرایی نشده است. از سوی دیگر هم لایحه خاک بعد از ۱۲ سال خاک خوردن در راهروهای مجلس، به تازگی به شورای نگهبان رفته است!

گرجی مهم‌ترین معضل خاک کشور را از بین رفتن زمین‌های حاصلخیز کشاورزی کنار شهرها می‌داند و می‌گوید: «توسعه شهرها، ساخت و سازها، شهرک‌های سنتی، واحدهای مسکونی و ... بیشترین خسارت را به خاک وارد می‌کنند.»

او بسیاری از ساخت و سازها را ضروری نمی‌داند و می‌گوید: «در این مسیر فقط عده‌ای دارند پول به جیب می‌زنند اما هزینه‌اش برای نسل‌های آینده بسیار بالا است.»

گرجی یادآوری می‌کند: «ایران زمین برای ساخت مسکن کم ندارد اما برای کشاورزی، زمین محدود است. این زمین‌ها ۱۲ هزار سال محصول داده‌اند. باید ۱۰ هزار سال دیگر هم محصول بدهند.»

او فرسایش خاک را یکی دیگر از تهدیدهای خاک کشور می‌داند و می‌گوید: «ایران از کشورهای اول در فرسایش خاک است.»

به گفته او، این فرسایش‌ها یا ریزگرد می‌شود و سلامتی انسان‌ها را به‌خطر می‌اندازد یا به شکل سیلاب‌ها سدها را پر از رسوب می‌کند. رسوب خاک همین الان هم ظرفیت ذخیره آبی سد «سفید رود» منجیل را از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب به ۹۰۰ میلیون متر مکعب کاهش داده است.

گرجی این کاهش را یک خسارت بزرگ برای کشتزارها، شالیزارها و اراضی شمال کشور می‌داند.

او درباره شور شدن زمین‌ها هم هشدار می‌دهد و می‌گوید: «بسیاری از کشاورزان امروز زمین‌هایشان را با آب شور آبیاری می‌کنند. این نمک‌ها کم‌کم در خاک تجمع می‌کند و بعد از چند سال به یک بحران تبدیل می‌شود.»

براساس آماری که او می‌دهد در حال حاضر ۵۰ درصد اراضی آبی کشور دچار مشکل شوری شده است. گرجی می‌گوید: «البته درجات شوری خاک‌ها متفاوت است.»

گرجی مشکلات حال حاضر خاک ایران را به‌دلیل عدم مدیریت صحیح می‌داند و می‌گوید: «زمین‌ها از مواد و عناصر آلی تخلیه می‌شود. باید کود دامی به آنها داده شود اما مدیریت نمی‌شود و زمین‌های زراعی بیش از حد شخم می‌خورند.»

گرجی تصویب قانون خاک، تهیه نقشه خاک کشور و اجرای برنامه ملی برای افزایش ماده آلی خاک را از جمله برنامه‌های ضروری و اورژانسی می‌داند.

به گفته گرجی، بخشی از خاک با فرسایش سیلابی و آبی و از طریق رودخانه از کشور خارج می‌شود تا این سؤال پیش بیاید که چرا برخلاف نظر کارشناسان روی آب‌های مرزی سد زده می‌شود اما هیچ کس نگران خاکی که از طریق روان‌آب‌ها از کشور خارج می‌شود، نیست؟!