درآمد زایی با تولید و کشت گیاهان دارویی یکی از راه هایی است که ظرفیت بالقوه خوبی برای کشور ما دارد. وجود آب و هواهای مختلف در کشور، امکان تولید گیاهان دارویی مختلف درآمد زایی با گیاهان دارویی را به مقدار زیادی در ایران فراهم ساخته است.

به گزارش زیست آنلاین، در ابتدا باید افرادی را که به دنبال تولید گیاهان دارویی هستند، دقیقتر و بهتر بشناسیم. معمولا کسانی که قصد ورود به کار کشت و کار و تولید گیاهان دارویی را دارند چند دسته هستند:

شرایط ورود به حیطه تولید گیاهان دارویی۱-  کسانی که کشاورز هستند و در حال حاضر مشغول کار کشاورزی هستند و محصولات رایج منطقه خود را کشت و کار می کنند، اما به منظور کسب سود بیشتر، اطمینان بیشتر به قیمت محصول در هنگام برداشت و مقابله با نوسانات قیمتی محصولات کشاورزی، مصرف کمتر آب، کشت محصولات جدید و ایجاد تنوع در کار و… به دنبال کشت گیاهان دارویی هستند.

۲- کسانی که تحصیلات دانشگاهی (مرتبط با کشاورزی و گیاهان دارویی یا حتی غیرمرتبط) دارند و به دنبال ایجاد یک کسب و کار و یافتن شغلی درآمدزا، به کشت و تولید گیاهان دارویی رسیده اند. این افراد معمولا با مطالعه رسانه ها و بررسی برخی آمارهای منتشره، کشت و تولید گیاهان دارویی را شغلی درآمدزا و خلاقانه یافته اند و میخواهند با این روش، به جنگ بیکاری بروند.

۳- کسانیکه شغل دیگری دارند یا بازنشسته هستند و برای افزایش درآمد و یا تفریح و تنوع به فکر درآمدزایی و کشت و تولید گیاهان دارویی افتاده اند.

بیشتر بخوانید: راه‌اندازی کارخانه‌های گیاهان دارویی البته به غیر از گروه های بالا، افراد دیگری با اهداف دیگری هم ممکن است تمایل به اشتغال به کشت گیاهان دارویی داشته باشند، اما بیشتر متقاضیان از این سه گروه هستند و درصد غالبی از افراد را تشکیل می دهند، بنابراین توصیه هایی که ارائه می شود بیشتر اطلاعات مورد نیاز این سه گروه را در بر بگیرد. این افراد قبل از هر چیزی باید به چند نکته توجه اساسی داشته باشند:

 آمادگی جسمی، ذهنی و اجتماعی برای کار کشاورزی (به طور عام) و کشت گیاهان دارویی (به طور خاص)کار کشاورزی تا زمانی که به صورت خرده و کوچک مثل کشت و کار در باغهای کوچک خانوادگی یا باغچه منزل و … باشد، یک تفریح بسیار لذت بخش است. اما هنگامی که بخواهید کشاورزی را به عنوان یک شغل انتخاب کنید و در سطح اقتصادی به کشت و کار گیاهان دارویی بپردازید، باید بدانید که وارد یک کار حساس و سخت شده اید که نیاز به تلاش فراوان، قدرت تحمل بالا، حضور مداوم در شرایط محیطی خشن و گاهی اوقات فعالیت های اضطراری و ناگهانی دارد.

به طور مثال، بسیار پیش می آید که شما به عنوان یک کشاورز و مدیر مزرعه ناچار هستید در شرایط هوای بسیار سرد یا بسیار گرم، مشغول به فعالیت در مزرعه باشید. شاید فکر کنید که می توانید از راه دور با استخدام کارگران و سرکارگر، کار کشاورزی را مدیریت کنید اما در عمل این  اتفاق نخواهد افتاد و برای پیشبرد درست و اصولی کار تولید گیاهان دارویی، حضور خودتان همیشه لازم و ضروری است.

بیشتر بخوانید: تاثیرات گیاهان دارویی بر سلامتی انسان گذشته از آن، گاهی اوقات ممکن است به دلیل شرایط خاص کشاورزی ناچار باشید در ساعات غیرعادی (مثلا قبل از طلوع آفتاب یا نیمه های شب) در محیط تاریک و سخت مزرعه حاضر شوید و عملیات مدیریت مزرعه را به انجام برسانید. برداشت زعفران و گل محمدی قبل از طلوع آفتاب، دریافت سهمیه آب مزرعه در نیمه های شب، آبیاری مزرعه در شب های یخبندان جهت جلوگیری از سرمازدگی گیاهان و …، نمونه هایی از این شرایط هستند.

توجه به نکات فوق، بخصوص برای افرادی که تجربه کار کشاورزی ندارند، بسیار مهم است و می تواند در موفقیت یا عدم موفقیت آنان در کار کشاورزی و درآمدزایی با کشت گیاهان دارویی نقش تعیین کننده داشته باشد.



پس، کاشت گیاهان دارویی و به طور کل کار کشاورزی یک عملیات سنگین و نیازمند قدرت جسمی، ذهنی و برنامه ریزی است که می بایست قبل از ورود به آن، این شرایط را در خود ایجاد کنید. تولید اقتصادی گیاهان دارویی با تولید تفریحی در باغچه منزل و باغ ویلا و … کاملا متفاوت و دارای شرایط مخصوص به خود است و شاید نگاه به عنوان شغل دوم یا اختصاص وقت های آزاد و اضافه به کاشت گیاهان دارویی، نگاهی واقع بینانه و منجر به موفقیت نباشد.

اگر پس از مطالعه و پذیرش موارد فوق، این توانایی و شرایط را در خود می بینید و تمایل به تولید گیاهان دارویی دارید و می خواهید با کشت و تولید گیاهان دارویی به اشتغال زایی و درآمدزایی بپردازید، بخش زیر را از دست ندهید:

تولید گیاهان داروییبسیار پیش آمده است که افرادی که هم اکنون مشغول به کار کشاورزی و تولید محصولات رایج کشاورزی دارند، به امید کسب درآمد بیشتر اعلام تمایل به کشت گیاهان دارویی کرده اند. این افراد با ملاک قرار دادن برخی شنیده ها درباره درآمدزایی گیاهان دارویی، درآمد حاصله در کشت گیاهان دارویی را بسیار بیشتر از کشت های رایج خود می دانند. حال آنکه در بسیاری موارد اینچنین نیست!

به عنوان مثال، تولید چای ترش در هر هکتار در استان سیستان و بلوچستان، حدود ۵۰۰ الی ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار است. اگر متوسط قیمت خرید محصول از کشاورز را هر کیلوگرم ۳۰ هزار تومان (قیمت سال ۹۷) در نظر بگیریم، درآمد ناخالص هر هکتار چای ترش، حدود ۲۰ میلیون تومان خواهد بود که پس از کسر هزینه های بذر، کارگری، ارزش اجاره زمین و ارزش آب کشاورزی، شاید درآمد خالص کشاورز در هر هکتار چیزی حدود ۱۲-۱۵ میلیون تومان در سال باشد. یعنی ماهانه اندکی بیشتر از ۱ میلیون تومان!

گل گاوزبانیکی از محصولات رایج در زمینه گیاهان دارویی کشت گل گاو زبان است. این در حالی است که شاید بتوان با تولید محصولاتی دیگر مثل سیب زمینی یا پیاز، درآمد خالص حداقل سی الی چهل میلیون تومانی از هر هکتار زمین داشت.



بسیاری از انواع گیاهان دارویی وجود دارند که شاید برای یک منطقه خاص، درآمد بسیار بالاتری نسبت به گیاهان رایج منطقه داشته باشند. به عنوان مثال، کشت گل گاوزبان در استان گیلان یا زعفران در استان خراسان رضوی، می تواند درآمدهای بسیار بالاتری را نسبت به محصولات رایج منطقه برای کشاورز به همراه داشته باشد.

 

 پس، برای کشت گیاهان دارویی نباید هیجانی عمل کرد! ابتدا باید بررسی شود که آیا با همین زمین و همین آب، می توان محصول دیگری (سبزیجات، صیفی جات، محصولات زراعی، علوفه ای، ذرت، یونجه، چغندر، سیب زمینی و پیاز و گوجه فرنگی و …) تولید کرد که درآمد بیشتری از گیاهان دارویی داشته باشد یا خیر؟ اگر پاسخ شما مثبت بود، شک نکنید که باید آن محصول را تولید کنید. چرا که تولید گیاهان دارویی با زحمت بیشتری همراه است و اگر در کنار این زحمت بیشتر، سود کمتری هم داشته باشد؛ قطعا در آینده نزدیک شما از تولید خود پشیمان خواهید شد. اما اگر به این نتیجه رسیدید که کشت گیاهان دارویی درآمد بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد، ادامه این مطلب را مطالعه کنید:

 برای  کشت گیاهان دارویی، گول تبلیغات فراوان و سنگین درباره اثرات دارویی آنها را نخورید!بسیار پیش آمده است که با معرفی اغراق آمیز و ناگهانی یک گیاه دارویی در رسانه ها بصورتی که در یک بازه زمانی کوتاه تمام رسانه ها شروع به معرفی این گیاه و خواص و اثرات دارویی فراوان آن کرده اند، برخی کشاورزان و علاقمندان به تولید گیاهان دارویی نیز، این تبلیغات سنگین و این همه خواص و اثرات دارویی را برابر با سوددهی بالای آن گیاه دانسته و شروع به تولید آن گیاه کرده اند. اما بعد از برداشت محصول، متوجه این قضیه شده اند که هیچ صنعت فعالی که از این گیاه یک محصول نهایی تولید و به دست مصرف کننده برساند در کشور وجود ندارد و لذا پیدا کردن مشتری برای فروش محصول، غیرممکن است.

مزرعه گیاهان داروییاز این نمونه ها شاید بتوان به تبلیغات سنگینی که در سالهای قبل درباره خواص فراوان گیاه آلوئه ورا و گیاه به لیمو صورت گرفته و منجر به تولید فراوان و نهایتا متضرر شدن کشاورزان شد، اشاره کرد.

کشاورزان زیادی با مشاهده این تبلیغات در استانهای مختلف اقدام به تولید آلوئه ورا در گلخانه های خود کردند. همانگونه که می دانید، تولید گیاه در گلخانه می بایست از نظر توجیه اقتصادی بسیار بالا باشد. چرا که بالاتر بودن هزینه های تولید گلخانه ای نسبت به مزرعه، نیازمند داشتن درآمد بیشتر از محصول برداشتی از گلخانه نسبت به مزرعه است. اما عدم وجود صنایع تبدیلی آلوئه ورا و افت شدید قیمت این محصول، باعث متضرر شدن طیف وسیعی از این کشاورزان شد.

بیشتر بخوانید: اروپا مقصد اصلی صادرات گیاهان دارویی ایران امروزه شاید تنها روش تولید اقتصادی آلوئه ورا در ایران که هنوز توجیه اقتصادی داشته و زنده است، تولید در هوای آزاد در استانهای جنوبی مثل استان بوشهر و در کنار صنایع تبدیلی مرتبط با این محصول است. چرا که هم هزینه های تولید محصول و هم هزینه های حمل و نقل و ارسال به بازار با این روش کاهش می یابد.

تولید به لیمو نیز پس از یکی دو سال رونق در سالهای ۹۲-۹۴ در استانهای فارس، کهگیلویه و بویراحمد و مازندران که درآمد خوبی را نصیب کشاورزان کرد، به دلیل رشد ناگهانی تولید و عدم وجود صنایع تبدیلی منجر به متضرر شدن کشاورزان بسیاری شد. به صورتی که قیمت به لیمو در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ به کمتر از یک سوم رسید و با همین قیمت نیز، کشاورزان قادر به فروش محصول خود نبودند.



 این روش بازدهی اقتصادی ندارد کشت گلخانه ای زعفران برای کسانی که کلاس آموزشی برگزار می کنند و پیاز میفروشند منفعت و درآمد میلیونی ماهانه دارد.

پیشنهاد ما به شما این است که اگر تمایل به کشت گیاهان دارویی دارید، بجای اینکه دنبال گیاهان عجیب و غریبی که در رسانه ها معرفی شده و خواص دارویی اغراق آمیز آنها را معرفی می کنند باشید، به دنبال آن دسته از  گیاهان دارویی باشید که نیاز صنایع تولیدی همچون صنایع دارویی، چای و دمنوش، عرقیات، اسانس و … بوده و یا قابلیت صادرات توسط خودتان یا صادرکنندگان را داشته باشند و قابلیت فروش آسانتری برای شما داشته باشند.

بیشتر بخوانید: اقدام دهکده جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی برای یکپارچه‌سازی برند گیاهان دارویی پس هرچقدر، یک گیاه دارویی برای انواع و اقسام بیماریها و ناخوشی ها مفید باشد به معنای قابلیت درآمدزایی با کشت آن گیاه نیست. فراموش نکنید که کشت گیاهان دارویی در صورتی منجر به درآمدزایی برای شما خواهد شد که صنایع تبدیلی آن در کشور موجود بوده و خریدار محصول تولیدی شما باشند.

نویسنده: جلال عباسیان