ساخت پنج جزیره جدید طرحی ابتکاری از سوی کشور هلند است که برای تقویت تنوع زیستی و حفظ گونه های دریایی در بخشی از آب های این کشور به اجرا درآمده است.

به گزارش زیست آنلاین، بیش از ۱۲۷ گونه گیاهی نیز با توجه به شرایط محیطی روی این مجموعه جزایر کاشته شده است.

آندره دونکر، جنگل‌بان هلندی با نگاه به امواج خاکستری آب های مارکرمایر، یکی از بزرگترین دریاچه های آب شیرین اروپا، آهی می کشد و می گوید: زمانی اینجا ماهی‌ها مدام در تلاطم بودند.

این دریاچه پهناور در شمال هلند که ۷۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد از دیرباز به‌عنوان یک بستر مناسب زیست محیطی مطرح بوده و در تنظیم سطح امواج در دیگر نقاط این کشور نقشی مهم را ایفا کرده است.

مقامات کشور هلند طی سال‌های اخیر متوجه شدند که این قلمرو مهم زیست محیطی دیگر نقشی جز یک توده بزرگ آبی ایفا نمی کند و بستری مناسب برای حیات آبزیان نیست. بنابراین تصمیم گرفتند که با ساخت مجموعه جزایر آبی در آن نوعی تنوع زیست محیطی ایجاد کنند.

بر این اساس پنج جزیره کوچک به تازگی با استفاده از طرحی فنی و خلاقانه در این دریاچه ساخته شده است که به گفته دونکر، نتیجه اجرای یکی از بزرگترین عملیات ترمیم و بازسازی طبیعت در اروپا به حساب می آید.

این درحالیست که اکوسیستم منطقه طی دهه‌های گذشته به شدت تحت تاثیر ساخت سدی قرار گرفته بود که این دریاچه را از بستر آب‌های مجاور جدا می‌کرد. رسوب‌هایی منتقل شده توسط جریان آب، در عمق دریاچه روی هم انباشته شده و ضمن سنگین و آشفته کردن آب، کاهش جمعیت ماهی ها و نیز پرندگانی را سبب شده بود که روی گیاهان و جلبک های بزرگ لانه می‌کردند.

برای دسترسی به این مجمع الجزایر که «مارکر وادن» نام گرفته بایست دست کم هشت کیلومتر از بندر «لیلی‌استاد» به سمت عمق دریاچه حرکت کرد.

پنج جزیره جدید کشور هلند طی دو سال و نیم ساخته شده است. این مجموعه جزایر هر سال به محل پناه و استراحت بیش ۳۰ هزار چلچله تبدیل شده است.

هلند کشوری است که نسبت به تبعات تغییرات آب و هوایی بسیار آسیب پذیر نشان داده است. گفته می شود بخش نسبتا بزرگی از این کشور اکنون زیر سطح آب دریا قرار دارد.

بنابر گزارش یورونیوز، شهر بندری روتردام از ماه اکتبر مقر یک کمیسیون بین المللی درباره آب و هوا را در خود جای داده که هدایت آن را بان کی مون، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد و بیل گیتس، بنیانگذار مایکروسافت برعهده دارند.

بیشتر بخوانید: تنوع زیستی ایران تهدید شده است

تحلیلی بر وضعیت تنوع زیستی و تهدیدات آن در ایرانتنوع زیستی عبارت است از اشکال مختلف حیات بر روی سیاره زمین و مفهومی است که امروزه در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم بررسی می‌شود، اما این واژه در سطح گونه‌ها شناخته شده‌تر بوده و کاربرد بیشتری دارد.
شرایط کنونی، سیاره ما زیستگاه چندین میلیون گونه در قالب حدود یکصد شاخه است؛ تقریبا یک میلیون و هشتصد هزار گونه توسط دانشمندان شناسایی شده است.

تنوع زیستی عبارت است از اشکال مختلف حیات بر روی سیاره زمین و مفهومی است که امروزه در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم بررسی می‌شود. اما این واژه در سطح گونه شناخته شده‌تر بوده و کاربرد بیشتری دارد. در شرایط کنونی، سیاره ما زیستگاه چندین میلیون گونه در قالب حدود یکصد شاخه است؛ تقریبا یک میلیون و هشتصد هزار گونه توسط دانشمندان شناسایی شده است ولی برآوردهای موجود نشان می‌دهد که پنج تا ۱۵ میلیون گونه زنده در حال حاضر در زیست کره زندگی می‌کنند، زیرا بسیاری از گروه‌های موجودات زنده هنوز به طور دقیق شناسایی و مطالعه نشده‌اند. همچنین، سالانه بیش از پانزده هزار گونه جدید توسط دانشمندان معرفی می‌شود و گونه‌های دیگری نیز در طول زندگی ما انسان‌ها تکامل می‌یابند.

تنوع بسیار زیادی در میان یک میلیون و هشتصد هزار گونه شناسایی شده وجود دارد؛ این تنوع گسترده، از میکروب‌های تک سلولی به قطر چهار صد نانومتر که به صورت انگل در منافذ حرارتی با دمای هفتاد تا نود و هشت درجه سانتیگراد بر روی انواعی دیگر از میکروب‌ها زندگی می‌کنند، تا موجودات بزرگ مانند درخت سکویا، وال آبی، قارچ‌های هومونگوس (نوع غول پیکری از گونه آرمیلاریا) و درختان پاندو (نوعی صنوبر عظیم‌الجثه همسان که همگی از لحاظ ژنتیکی یکسان و از ناحیه ریشه به یکدیگر متصل می‌باشند) را شامل می‌شود. در حالی که مردم اغلب با موجودات پر سلولی مانند گیاهان و حیوانات آشنایی دارند، ولی زیستمندان یاد شده فقط شاخه‌های کوچکی از شجره حیات را در بر می‌گیرند.

بزرگ‌ترین تنوع متابولیک در میان موجودات پروکاریوت شامل باکتری‌های حقیقی و آرکی باکتری‌ها (باستان باکتری‌ها) وجود دارد؛ اگرچه برخی از این میکروب‌ها از اکسیژن برای تنفس استفاده می‌کنند و یا مانند رستنی‌ها فتوسنتز انجام می‌دهند، سایر انواع باکتری‌ها دارای توان فوق العاده‌ای برای کسب انرژی از مواد شیمیایی غیر آلی نظیر سولفید هیدروژن یا آمونیاک بوده و از دی اکسید کربن به عنوان تنها منبع کربن برای تولید مولکول‌های آلی بهره می‌گیرند. موجودات زنده‌ای را که ما تحت عنوان اکستریموفیل می‌شناسیم، قادرند در غلظت‌های اشباع شده از نمک (یعنی محیط‌هایی با بیش از سی و شش درصد نمک در مقایسه با آب دریا که فقط سه درصد نمک دارد) زنده بمانند و یا در آبفشان‌ها و منافذ اعماق دریا که واجد آب‌های بسیار گرم است، زندگی کنند. نظر به اینکه انسان تمام بخش‌های کره زمین را مورد بررسی و جستجو قرار می‌دهد، ممکن است تصور شود که گونه‌های جدیدی که هر سال کشف می‌شوند در زمره موجودات میکروسکوپی هستند که فقط در سطح متابولیک قابل تشخیص است؛ در حالی که این موضوع حقیقت دارد که اکثر گونه‌های جدید که شناسایی و کشف می‌شوند شامل حشرات، میکروب‌ها و قارچ‌ها هستند، اما همچنان مهره‌داران جدید، حتی مهره‌داران بزرگ جثه نظیر گونه‌هایی از وال و پلنگ نیز کشف شده‌اند. از سال ۲۰۰۰ میلادی، پنجاه و سه گونه جدید از پریمات‌ها شامل گونه‌ای از میمون برزیلی و تامارین توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) معرفی شده است.

بیشتر بخوانید: گزارش صندوق حیات وحش از آخرین وضعیت تنوع زیستی جهان

خدمات اکوسیستم‌هاتنوع زیستی، خدمات زیست‌بوم‌ها را پشتیبانی می‌کند؛ خدمات ارایه شده توسط زیست‌بوم‌ها، فرآیندهای بیولوژیک طبیعی بوده که تداوم حیات انسان را پشتیبانی می‌کند. این نوع خدمات شامل تجزیه پسماندها، گرده افشانی، تصفیه طبیعی آب، مهار کردن سیلاب‌ها، تجدید حاصلخیزی خاک و بسیاری موارد دیگر است. فرآیندهای زیست‌بومی اغلب نادیده گرفته می‌شود و تا هنگامی که غیرفعال باشد، عموماً به ارزش‌های آنها توجه نمی‌شود. اما هنگامی که ارزش اقتصادی اینگونه خدمات برآورد شود، مقادیر بزرگی را به خود اختصاص می‌دهد؛ برای مثال، حشرات گرده افشان به تولید تجاری و انبوه میوه‌های مهم نظیر بادام، خربزه، آلبالو و سیب کمک می‌کنند؛ ارزش اقتصادی مربوط به خدمات گرده افشانی توسط حشرات در ایالات متحده آمریکا، حدود ۲۱۷ میلیارد دلار در سال برآورد شده است.

فرآیندی مانند تصفیه طبیعی آب چگونه عمل می‌کند؟ آب باران توسط خاک و همچنین به وسیله میکروب‌هایی که می‌توانند مواد مغذی و آلاینده‌ها را تجزیه کنند، فیلتر می‌شود که در نتیجه، مقدار یون‌های فلزی کاهش می‌یابد و گسترش آنها در محیط کند می‌شود. تالاب‌ها و برخی از رستنی‌های آبزی، نیتروژن را جذب می‌کنند و رسوباتی را که کیفیت آب را کاهش می‌دهند، به تله می‌اندازند. توسعه و ساخت و سازهای انسانی محیط زیست طبیعی را دچار صدمه و آسیب می‌گرداند، اما اغلب زیستگاه‌ها در صورت فرصت داشتن، قادر به احیا خود هستند؛ زیرا بذرهای به خواب رفته در خاک می‌توانند جوانه بزنند، موجب پایداری خاک شوند و فرآیندهایی موفقیت‌آمیز را آغاز کنند که رویشگاه دوباره احیا شود و غذا را برای سایر جمعیت‌های موجودات فراهم کند؛ بعضی از گیاهان بومی می‌توانند به احیا دوباره یک منطقه پس از وقوع آتش سوزی کمک کنند.

تنوع زیستی پشتیبان مهمی برای اکتشاف دارو و در دسترس بودن منابع پزشکی است. بخش قابل توجهی از داروها به طور مستقیم یا غیرمستقیم، از منابع زیست‌شناختی به دست آمده‌اند: دست کم پنجاه درصد از ترکیبات داروسازی در کشور آمریکا از گیاهان، جانوران و میکرو ارگانیسم‌ها به دست آمده‌ است. در حالی که ۸۰ درصد از جمعیت دنیا، وابسته به داروهای طبیعی هستند؛ یادآوری می‌نماید که تغییرات اقلیمی، عمیقاً با دگرگونی‌های شگرف در سطوح تنوع زیستی مرتبط است. از دست رفتن تنوع زیستی، عامل خطر مهمی برای رشد تجارت و تهدیدی بزرگ برای ثبات اقتصادی بلند مدت است.

عامل اصلی آسیب رسیدن به تنوع زیستی در ایرانکشور جمهوری اسلامی ایران عرصه‌ای بالغ بر حدود یکصد و شصت و پنج میلیون هکتار را از بیست و پنج درجه تا چهل درجه عرض جغرافیایی شمالی در بر می‌گیرد و در ناحیه‌ای که سه زون اقلیمی شامل زون مدیترانه‌ای، زون خشک آسیای غربی و زون معتدل نیمه مرطوب و مرطوب کاسپین با یکدیگر تلاقی می‌کنند واقع شده است. به طوری که کشورمان مکانی برای تلاقی بسیاری از فرهنگ‌ها و همچنین، اقلیم‌های متنوع، اراضی، آب‌ها و تنوع زیستی است. از مجموع کل اراضی ایران، حدود پنجاه و دو و نیم درصد از آن را مراتع، هشت و نیم درصد از آن را جنگل‌ها و نوزده و نیم درصد از آن را بیابان‌های مطلقا واجد خاک های شور تشکیل می‌دهد. به دلیل واقع بودن بیشتر مناطق کشور در زون محیط زیستی خشک، تقریبا هشتاد و پنج درصد از اراضی کشاورزی آن در نواحی خشک و نیمه خشک قرار گرفته است؛ حدود هشت درصد از عرصه کشور را شهرها، شهرک‌ها، روستاها، نواحی صنعتی و جاده‌ها تشکیل داده است.

حدود یازده درصد از اراضی کشور قابلیت کشت و زرع دارد که چهل و شش درصد از آن را کشاورزی آبی و پنجاه و چهار درصد به صورت دیم بهره‌برداری می‌شود. بهره‌برداری ناپایدار از منابع زیستی، عامل اصلی آسیب رسیدن به تنوع زیستی در ایران بوده؛ حدود شصت الی هفتاد درصد از پسماندهای کارخانجات و مراکز صنعتی، در طبیعت رها می‌شود؛ همچنین، استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها در مزارع بسیار بالاست. فقط حدود دو درصد از محصولات کشاورزی کشور از طریق روش‌های ارگانیک تولید می‌شود. راندمان مصرف آب در کشاورزی بسیار پایین است و بیشترین میزان آلودگی آب‌ها، از فعالیت‌های کشاورزی ناشی می‌شود.

ویژگی‌های ناحیه‌ای و جغرافیایی ایران موجب شده است که میانگین بارندگی سالانه آن کمتر از ۲۴۰ میلیمتر باشد که این میزان، کمتر از یک سوم مقدار بارندگی سالانه کره زمین است. بیش از ۳۴۵۰ رودخانه (شامل رودخانه‌های فصلی) در کشور وجود دارد که ۳۷ رودخانه اصلی در شش حوزه آبریز واقع شده‌اند.

ارتفاع از سطح دریا از ۲۶- متر تا ۵۷۷۰ + متغیر است ولی بیشتر مناطق ایران بیش از ۱۲۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. توپوگرافی ویژه ایران موجب تشکیل چهار زون فلوریستیک شده که عبارتند از: بیوم بیابان‌ها و کوهستان‌های خشک و نیمه خشک ایران و تورانی با مساحت ۳۴۵۲۷۵۵ هکتار، بیوم زاگرسی با مساحت ۴۷۴۹۰۰۰ هکتار، بیوم هیرکانی با مساحت ۲۸۰۰۰۰۰ هکتار و بیوم خلیج و عمانی با مساحت ۲۱۳۰۰۰۰ هکتار. اغلب جنگل‌های ایران در نواحی هیرکانی، ارسبارانی و زاگرسی قرار گرفته است. بیش از ۴۰ درصد از منابع آب شیرین ایران، از طریق رویشگاه ناحیه زاگرسی تامین می‌شود و در تامین معیشت زاگرس نشینان نقش اساسی دارد. جنگل‌های باستانی هیرکانی و جنگل‌های ارسباران، یکی از ۱۰ نقطه ویژه تنوع زیستی جهان و میراث بین‌المللی به شمار می‌روند.

اقلیم‌های پیچیده و مختلف، شرایط توپوگرافیک، تشکیلات زمین شناسی و مدیریت انسانی منابع طبیعی منجر به پیدایش تنوع بیولوژیک بی‌نظیر و متنوعی در کشور شده است. به طوری که در زیست‌بوم‌های ایران، بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی (معادل با کل گونه‌های گیاهی سراسر قاره اروپا)، حدود ۱۱۴۰ گونه جانوری شامل ۱۹۷ گونه از رده پستانداران (بیش از یک سوم پستانداران ایران را راسته جوندگان با ۶۹ گونه تشکیل می‌دهد)، ۵۳۵ گونه پرنده معادل با کل پرندگان قاره اروپا، ۱۸۰ گونه ماهیان آب‌های داخلی ایران، ۲۲۷ گونه از رده خزندگان و ۲۱ گونه از رده دوزیستان شناسایی شده‌اند. به دلیل گستردگی کشور، تنوع زیست‌بوم‌ها و اجزا تنوع زیستی آن، ایران یکی از مهم‌ترین کشورها برای حفاظت از تنوع زیستی در خاورمیانه و غرب آسیاست. تنوع زیستگاهی در ایران، شرایط را برای زیستن انواع گستره‌ای از حیوانات در کشورمان فراهم کرده است.

بیشتر بخوانید: گردشگری پایدار راهی برای حفظ تنوع زیستی و کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن

تنوع زیست‌بوم‌های دریایی و ساحلی در شمال و جنوب کشور، شامل ۲۵ واحد اکولوژیک بوده که در قالب صخره‌های مرجانی، خلیج‌ها و جزایر کوچک است.

اگر چه اغلب مناطق ایران دارای اقلیم بسیار خشک است، ولی تالاب‌های کشور دارای اهمیت جهانی هستند. از تعداد ۴۲ نوع تالاب تعریف شده براساس کنوانسیون رامسر، همگی به جز یک مورد (تالاب های توندرا)، در ایران وجود دارد. جمعیت‌های بزرگ از پرندگان مهاجر، در این تالاب‌ها زمستان گذرانی می‌کنند و یا در میسر خود به طرف مناطق زمستان گذرانی‌شان در قاره آفریقا و شبه قاره هند، در تالاب‌های ایران مستقر می شوند. کشورمان واجد تنوع وسیعی از اکوسیستم های تالابی است که عمدتا در شش سیستم گروه بندی می‌شوند. جزایر خلیج فارس و جزایر شمال کشور مانند آشوراده، واجد تنوع زیستی کم نظیر در جهان است. به استثنای مناطق بیابانی و اراضی کم ارتفاع، نواحی حاشیه دریای مازندران، خلیج فارس و خلیج عمان، حدود نیمی از عرصه کشور را کوهستان‌های مرتفع در بر گرفته است.

به منظور حفاظت از تنوع زیستی موجود، نمونه‌هایی شاخص از طبیعت و زیستگاه‌های کشور در چهار گروه در قالب پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت شده انتخاب و حفاظت می‌شوند.

 تهدیدات تنوع زیستی در ایرانبا وجود این تنوع وسیع و غنی در کشور، عوامل متعددی مانند رشد جمعیت، بهره‌برداری ناپایدار از منابع پایه و فعالیت‌های انسانی مخرب به ویژه در نواحی روستایی، تنوع زیستی کشور را به شدت تهدید می‌کند. پاک‌تراشی جنگل‌ها به منظور توسعه کشاورزی، صدمات وخیمی را به تنوع زیستی وارد کرده است. ورود و استقرار گونه‌های مهاجم، جمعیت‌های گیاهان را به طور جدی تضعیف و شکننده کرده و چرای مفرط دام‌ها و تولید ذغال، صدمات زیادی را به زیست توده گیاهی وارد کرده است. انحراف مسیرهای آبی و تداوم خشکسالی، در حال خشک کردن تالاب‌ها و رودخانه‌هاست که تاثیرات آن بر تنوع زیستی آبی نیز نامشخص است. شکار بی‌رویه و تله‌گذاری برای پرندگان آبزی در تالاب‌ها و نیز سایر پرندگان در دیگر زیستگاه‌ها، جمعیت آنها را کاهش داده و بسیاری از این پرندگان در فهرست گونه‌های در معرض خطر واقع شده‌اند.

برای ارزیابی دقیق تنوع زیستی ایران، لازم است شاخص‌های ملی تنوع زیستی مشخص شوند، اما آنچه که از گزارشات، اطلاعات و آمارها آشکار شده، آن است که تنوع زیستی در ایران در تمام زیست‌بوم‌ها و در کلیه سطوح در حال کاهش است. اغلب مولفه‌ها و شاخص‌های بوم شناختی در حوزه آب، خاک، هوا و تنوع زیستی با سیر نزولی مواجه شده به طوری که زیست‌بوم‌های طبیعی کشور با بحران‌ها و تهدیدهای متعددی روبرو شده است. به طوری که بر اساس فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در سال ۲۰۱۴ میلادی تعداد ۱۷ گونه پستاندار، ۲۵ گونه پرنده، ۱۶ گونه خزنده، ۴ گونه دوزیست و ۱۰ گونه از ماهیان کشور در زمره گونه‌های در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. اگرچه فعالیت‌هایی برای جلوگیری از تخریب تنوع زیستی و احیا منابع طبیعی آسیب دیده صورت گرفته است، ولی عوامل مختلفی مانند وقوع دوره‌های خشکسالی طولانی و مکرر و بهره ‌رداری بی‌رویه از منابع آبی، خاک و پوشش گیاهی، زوال تنوع زیستی در کشور را شدت بخشیده است. یادآوری می‌شود که بیش از ۲۱ درصد از مردم کشور در سکونت‌گاه‌های روستایی زندگی می‌کنند.