میزان آب صادراتی از ایران چقدر است؟
1 دی 1397 ساعت 10:30
یکی از موضوعات مورد توجه در حوزه آب، بحث آب مجازی است که چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و این در حالی است که طبق گفته‌های وزیر نیرو، در حال حاضر در ایران، واردات آب مجازی حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب و صادرات آن، حدود هفت میلیارد مترمکعب تخمین زده می‌شود.
به‌گزارش زیست آنلاین، آب مجازی، به آبی گفته می‌شود که در روند تولید فرایند کالاها و محصولات به کار برده شود اما به دلیل اینکه این آب استفاده‌شده، در محصول نهایی دیده نمی‌شود، به آن مجازی یا آب پنهانی می‌گویند؛ این آب حتی در محصولات مصنوعی و یا تهیه خوراکی‌هایی هم‌چون بیسکویت و شکلات نیز نهفته است، چراکه برای تولید آرد گندم بیسکویت هم «آب» مصرف شده و یا حتی زمانی که یک بطری آب معدنی می‌خریم، تصورمان این است که فقط آب داخل بطری، آب است، در حالی که برای تولید خود بطری نیز آب مصرف شده است.
به‌عنوان مثال برای تولید یک تخم‌مرغ ۱۳۵ لیتر آب و برای تهیه یک کاغذA۴ حدود ۱۰ لیتر آب مصرف می‌شود، در حالی که وزن کاغذ پنج گرم هم نیست. همچنین برای به‌دست آوردن یک کیلو گوشت مرغ، حدود ۴۰۰۰ لیتر و برای یک کیلو گوشت قرمز گاو ۱۵ تن آب و برای تولید یک خودروی معمولی که یک‌تن وزن دارد، حدود ۴۰۰ هزار لیتر آب مصرف می‌شود.
در این میان، بر اساس آخرین آمار ارائه شده، هندوانه، گوجه فرهنگی، سیب زمینی و پیاز به‌عنوان بیش‌ترین و عمده‌ترین محصولات صادراتی هستند که اتفاقا از نظر ارزشی چندان ارزآوری برای کشور نداشته‌اند. چراکه به‌عنوان مثال، هر کیلوگرم هندوانه صادراتی، کمتر از ۲۰ سنت ارزش دارد که البته اگر میزان مصرف آب در این محصولات را نیز در نظر بگیریم، ارزش صادراتی آنها منفی خواهد بود. به این معنی که ایران سالانه میلیون‌ها تن محصول کشاورزی کم‌ارزش و آب‌بر را به کشورهای دیگر صادر می‌کند و ارزش واقعی آب صرف شده برای آنها، بسیار بیشتر از قیمت صادراتی آن‌هاست. این همان صادرات آب مجازی بوده که به تاکید کارشناسان، در شرایط کنونی محدودیت‌ها و بحران آب ایران، اصلا به صلاح نیست.
بیشتر بخوانید: راهکارهای نجات کشور از بحران کم آبی 
آب مجازی، آب کاملا واقعی استنکته مهم اینکه صفت مجازی به معنای غیرواقعی نیست بلکه صریحا باید گفت که آب مجازی، آب کاملا واقعی است. شرایط اقلیمی و فرهنگی مکان تولید و مدیریت و برنامه‌ریزی در میزان و حجم آب مجازی کالا موثر و قطعا مقدار آن در مورد یک کالا در مناطق مختلف جهان متفاوت است. به‌طور مثال، مردم آسیا به‌طور میانگین ۱۴۰۰ لیتر آب مجازی در طول روز استفاده می‌کنند و این در حالی است که اروپاییان و مردم شمال آمریکا، روزانه حدود ۴۰۰۰ لیتر آب مجازی مصرف می‌کنند.
در این باره، بهاءالدین نجفی - کارشناس حوزه آب - به ایسنا گفت: اتخاذ سیاست‌های مناسب بازرگانی، ترویج و آموزش کشاورزی، حکمرانی آب و افزایش راندمان آب از طریق تکنولوژی، راهکارهای جلوگیری از صادرات آب مجازی و به‌طور کلی راه‌اندازی یک تجارت مثبت آب مجازی در رها شدن از بحران‌های فعلی مطلوب است.
به گفته وی، تعرفه‌های بازرگانی ابزاری است که می‌توان از آن در صادرات و واردات محصولات کشاورزی استفاده کرد، علاوه‌بر این، در درازمدت هم باید کشاورزان را به تولیدات با نیاز آبی کم تشویق کنیم.
بیشتر بخوانید: آب و رشد سبز
آب مجازی باید سبب ارتقای رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی شوداما مفهوم آب مجازی باید سبب ارتقای رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی شود. در حالی که تولیدکننده با این صادرات نه تنها سود چندانی عایدش نمی‌شود بلکه به منابع آبی ضربه می‌زند و در آینده نزدیک مجبور به مهاجرت به حاشیه شهرها می‌شود.
از سویی دیگر، محمد قربانی - عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد - معتقد است که کشت و صادرات محصولاتی چون هندوانه و سیب زمینی در نقاط خشک و نیمه خشک ایران، با توجه به تخریب شدید منابع آبی، مشکل اشتغال و مهاجرت روستایی را بغرنج‌تر می‌کند. این کارشناس بر این باور است که صادرات آب مجازی ناشی از نبود سیاست‌های منسجم در صادرات محصولات است.
در هر حال، شواهد نشان می‌دهد که سیاست‌های صادراتی ما همسو با سیاست‌های تولیدی، قیمت‌گذاری و حفظ منابع پایه نیست. ظاهرا سیاست‌گذار فکر می‌کند قیمت مهم‌ترین مولفه است. در حالی که طبق مطالعات، ارزش اقتصادی آب بین هزار تا ۱۰ هزار تومان تعیین شده و به هیچ وجه با ارز حاصل از صادرات مجازی آن قابل جبران نیست و این درحالی است که با راه‌اندازی یک سیاست مثبت در تجارت آب مجازی، مبنی بر واردات محصولات پرآب‌بر، می‌توان مشکلات بحران آب را کاهش داد.
با توجه به اینکه آب، یکی از مهم‌ترین منابع پایه محسوب می‌شود و اغلب کشورهایی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، از صادرات آب مجازی جلوگیری می‌کنند، انتظار می‌رود که ایران نیز مانند سایر کشورها این مساله را جدی بگیرد و به این مساله به‌طور ویژه توجه کند.
بیشتر بخوانید: بحران آب در جهان
صادرات آب ایران در شرایط قرمز به خارج! شرایط ایران از نظرآب بحرانی و گاهی قرمز است ودراین شرایط، سخن از صادرات آب به کشورهای همسایه شگفت آور می نماید اما این صادرات صورت گرفته هر چند به گفته مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران، غیر مستقیم و در بسته بندی قرمز بوده است.
محسن سلیمانی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران که چهارشنبه در همایش مدیریت تالاب ها در شیراز سخن می گفت، صدور هندوانه به کشورهای همسایه را صدور غیر مستقیم آب دانست و میزان آن را سالانه ۸۰۰ هزار تن هندوانه ذکر کرد.
از دیدگاه این مسوول، این میران صادرات هندوانه به معنای صدور یک میلیارد متر مکعب آب است وعایدی کشورمان از این صادرات ۲۰ ریال برای هر لیتر است.
محسن سلیمانی همچنین گفت که برای تولید هر کیلوگرم هندوانه ۲۵۰ لیتر آب مصرف می شود و هندوانه صادراتی ایران در کشورهای عراق و امارات حداکثر هر کیلوگرم هفت هزار ریال بفروش می رسد در حالی که میزان آب مصرفی برای تولید این میزان هندوانه به مراتب بیشتر ارزش داشته است.
وی افزود: بر اساس یک رویکرد نادرست ما تولید محصولات کشاورزی را برحسب تن در هکتار می سنجیم در حالی که در کشور ما زمین عامل محدود کننده در تولید نیست و آب باید به عنوان عامل محدود کننده در تولید محصولات کشاورزی لحاظ شود.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران با بیان اینکه برخی جنگ آب را خیلی دوراز ذهن می پندارند گفت : در جامعه ما جنگ آب مدتی است آغاز شده و ما حتی نخستین مجروحان این جنگ را هم داده ایم، این مجروحان در موضوع چالش برانگیز انتقال آب به دشت مرکزی ایران رخ داد بنا بر این می بایست چالش آینده منابع آب را بسیار جدی بگیریم.
سلیمانی در ادامه به برخی از مزایا و مواهب احیای تالاب ها اشاره کرد و گفت : ۱۰۰ هزار نفر بطور مستقیم از تالاب شادگان خوزستان و ۱۵۰ هزار نفر از تالاب چغاخور در بروجن چهارمحال و بختیاری معیشت می کنند در استان سیستان و بلوچستان نیز معیشت مستقیم مردم زابل به تالاب هامون بستگی دارد بنا بر این احیای تالاب ها احیای معیشت مردم است.
این مقام مسوول با اشاره به اینکه سالانه ۳۰۰ هزار نفر از تالاب زریوار در مریوان کردستان بازدید می کنند گفت : وجود این ۳۰۰ هزار نفر حداقل سه هزار فرصت شغلی ایجاد می کند که با از بین رفتن این تالاب این فرصت های شغلی نیز نابود می شود.
وی با انتقاد از برخی طرح های سدسازی در کشور گفت: متاسفانه مسوولان وزارت نیرو در سال های گذشته به موضوع مدیریت منابع آب توجه چندانی نکرده اند آنها فقط به استحصال آب می اندیشیدند ، این همه فرونشست زمین و نابودی دشت ها حاصل این بی مدیریتی هاست.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران با بیان اینکه حفظ تالاب هامون به موضوعی امنیتی تبدیل شده است گفت: تالاب هامون در سیستان و بلوچستان ۷۰ هزار شغل برای جوامع محلی ایجاد کرده است اکنون با خشک شدن این تالاب بیم مهاجرت گسترده مردم زابل می رود، مهاجرت مردم از زابل و، خالی شدن مناطق اطراف این تالاب از سکنه برای کشورمان مشکلات به وجود می آورد.
وی افزود: از سویی بادهای ۱۲۰ روزه در این مناطق به تلطیف هوا کمک می کرد اکنون همین بادها منشاء برخاستن ریزگرد و گرد و غبار است و ریزگرد هامون تا تهران می رسد همه این موارد لزوم احیای تالاب ها را برا ی ما دوچندان می کند.
در این همایش یک روزه برخی از فرمانداران استان فارس و مسوولان دیگر مسایل و مشکلات و چالش های احیای تالاب های حوزه مسوولیت خود را بیان کردند.
کد مطلب: 79442