جانداران روی زمین به آن حد از سازگاری و ثبات رسیده اند که کوچک ترین تغییر در شرایط اکوسیستم باعث به هم ریختن این تعادل می شود.

به گزارش زیست آنلاین، بسیاری از گیاهان و حیوانات و ارگانیسم های سراسر جهان فقط در محیط طبیعی خود یافت می شوند و وارد کردن گونه های غیربومی به اکوسیستم آن ها می تواند خطرات بسیاری را برای محیط زیست به همراه داشته باشد.

تهدید محیط زیست طبیعی توسط گونه های غیر بومی شاید یکی از جدی ترین تهدیداتی باشد که در کمین اکوسیستم های طبیعی نشسته است. گونه تازه ‌وارد اگر در برابر گونه‌ های بومی بر سر غذا، ‌نور، مکان فیزیکی و آب رقابت کرده و آن ها را شکست دهد، به گونه مهاجم تبدیل می‌ شود.

بنابر نظر کارشناسان چند دهه طول خواهد کشید تا اثر واقعی گونه های غیر بومی نمایان بسیاری از گیاهان و حیوانات و ارگانیسم های سراسر جهان فقط در محیط طبیعی خود یافت می شوند و وارد کردن گونه های غیربومی به اکوسیستم آن ها می تواند خطرهای بسیاری را برای محیط زیست به همراه داشته باشد. شود اما آن زمان برای از بین بردن اثرات منفی دیر خواهد بود.

گونه‌های غیر بومی در ایراندر ایران نیز گونه‌های مهاجم تاثیرات آشکاری را از خود برجا گذاشته‌اند. گونه‌های مهاجم همان علف‌های هرز کشاورزی خطرناکی هستند که نه‌تنها می‌توانند با نابودی محصولات کشاورزی در ظرف یک سال، ده‌ها میلیارد تومان به کشاورزان ضرر بزنند بلکه علاوه بر آن هزینه‌های کلان دیگری را هم به دلیل کنترل و مهار علف‌های هرز اضافی از طریق مصرف علف‌کش‌ها به کشاورزان تحمیل می‌کنند. طبق داده‌های آماری اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آی‌یو‌سی‌ان)، بیش از نیمی از کل انقراض‌های جانوری اخیر در سرتاسر جهان یا به طور کلی و یا تا حدودی با تاثیرات گونه‌های مهاجم در ارتباط بوده است.

چرایی تکثیر برخی گونه‌ها در محیط جدیدشواهد حاکی از آن است که تعداد زیادی از گونه‌های گیاهی به عنوان گیاهان زینتی، گونه‌های کشاورزی، گیاهان علوفه‌ای یا حتی تثبیت‌کننده خاک به مناطق جدید معرفی و در آن مناطق رشد کرده‌اند. بعضی گونه‌ها هم به صورت غیرعمدی و ناخواسته جابجا می‌شوند. به عنوان مثال، بذر علف‌های هرز اغلب به آسانی و تصادفی همراه با بذرهای تجاری در نواحی جدید کاشته می‌شوند. دانه‌ها، حشرات و موجودات ذره‌بینی کوچک هم روی کفش‌ها، لباس‌ها و چمدان‌ها می‌توانند تنها در ظرف کمتر از چند روز یا ساعت با استفاده از هواپیماهای جت در سرتاسر جهان مسافت‌های زیاد را طی کنند و همچون مهمانان ناخوانده وارد محیط‌های طبیعی شوند.



اما چرا بعضی گونه‌های غیربومی می‌توانند بر زیستگاه‌های جدید چیره شده و گونه‌های بومی را برانند؟ یک دلیل این مساله همانطور که گفته شد، غیبت شکارچیان طبیعی و انگل‌های آن‌هاست. این گونه‌ها در زیستگاه‌های اصلی خود شکارچیان و انگل‌هایی دارند که رشد جمعیت آن‌ها را کنترل و مهار می‌کند اما چنین مساله‌ای در زیستگاه‌های جدید مصداق ندارد. در عین حال گونه‌های غیربومی نسبت به گونه‌های بومی اغلب خیلی بهتر می‌توانند از آشفتگی‌های زیستگاه مانند تخریب‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی به نفع خودشان استفاده کنند. درواقع، بیشترین تراکم گونه‌های غیربومی اغلب در زیستگاه‌هایی دیده می‌شود که بیشترین تغییرات را به واسطه‌ی فعالیت‌های انسانی متحمل شد‌ه‌اند.

مسوولیت ما در برابر طبیعتآیا ما می‌توانیم جلوی این تاثیرات منفی را بگیریم؟ پاسخ این سوال مثبت است. البته ۱۰۰ درصد نمی‌توان بحران را کنترل کرد چرا که ریشه بحران گاهی کاملاً اتفاقی است اما تهدیدات ناشی از گونه‌های مهاجم به اندازه‌ای جدی است که کاهش آن‌ها باید مهم‌ترین اولویت تلاش‌های حفاظتی باشد. وضع قوانین و اجرایی شدن این قوانین جهت محدودسازی این امر هم یک گام بسیار مهم است. اغلب ما از محدودیت‌ها و بازرسی‌های مربوط به جابجایی خاک، چوب، گیاهان، جانوران و سایر موارد در مرزهای بین‌المللی و حتی ایست‌های بازرسی داخل کشورها گله داریم اما اگر منصفانه قضاوت کنید این محدودیت‌ها در اصل بهترین راهکار هستند.



همه ما نیز در این میان وظیفه‌ای خطیر برعهده داریم. به عنوان مثال در حال حاضر با بحرانی مانند حضور سنبل آبی در تالاب‌های شمالی کشور مواجه هستیم. این گیاه امروز به راحتی در گل‌فروشی‌های پایتخت و شهرهای بزرگ و کوچک خرید و فروش می‌شود. زیبایی این گیاه مهاجم اصلی‌ترین بعد قضیه است، بارها شنیده شده که مردم عادی از آن به عنوان گیاهی زیبا یاد می‌کنند اما گیاه سنبل تالابی یک گونه مهاجم غیربومی ایران است که به واسطه ظاهر زیبا به عنوان یک گیاه زینتی وارد کشور شد و به سرعت هم از کنترل خارج شد و اکنون با سرعتی مهارناپذیر در حال پوشاندن سطوح تالابی شمال است.

آسیب جدی به لایه‌های زیرین تالابی و ازبین رفتن موجودات زنده، مسدود شدن مسیر تردد قایق‌ها و بروز خسارات اقتصادی و آسیب به صنعت گردشگری از مهمترین معضلات کنونی این مهاجم است. هم‌اکنون بخش‌های زیادی از تالاب عینک در جوار شهر رشت و بعضی نواحی محدود در تالاب انزلی و تالاب کیاکلایه لنگرود مورد تهاجم این گیاه قرار گرفته است. واقعیت این است که ریشه حل چنین بحران‌هایی جدای از اقدامات دولتی، این است که هر کدام از ما از این پس در برابر خرید یا فروش چنین گونه‌هایی مسوولانه‌تر برخورد کنیم. نه گفتن به خرید و فروش گونه‌های مهاجم گیاهی و جانوری و کسب دانش بیش‌تر درباره آن‌ها مهمترین و اصلی‌ترین وظیفه تک‌تک ما در برابر طبیعت ایران زمین است.

منبع: سیناپرس