در مدیریت منابع آب، هیچ برنامه مدیریتی واحدی وجود ندارد که در همه مناطق موفق باشد. مدیریت آب زیرزمینی باید با توجه به محدویت‌ها و فرصت‌های سیاسی، قانونی و فنی هر منطقه صورت گیرد.

به گزارش زیست آنلاین، یک کارشناس محیط زیست درباره نحوه مدیریت منابع آب زیرزمینی در کشورهای دیگر به خبرنگار مهر گفت:‌ ایالت کالیفرنیای آمریکا اخیراَ طرحی را برای ایجاد شرایط پایدار آب زیرزمینی در سطح حوضه، ارائه کرده است. در این طرح همه ذینفعان یک حوضه به تشکیل سازمان پایداری در آن حوضه و تهیه برنامه پایداری با افق ۲۰ ساله ملزم شده‌اند.

محمدرضا گلدانساز توضیح داد: یکی از شیوه‌های مدیریت منابع آب، شیوه سلسله‌مراتبی است. این شیوه به شرایطی اشاره دارد که در آن تصمیمات به صورت مرکزی اتخاذ شده و سپس در ساختار سلسله مراتبی به سطوح پایین‌تر منتقل می‌شود و ارتباطات بین سطوح کاملاً به صورت رسمی و بالا به پایین تعریف شده است.

وی ادامه داد: در مقابل ساختار سلسله‌مراتبی، ساختار تعاملی قرار دارد که با عنوان مدیریت مشارکتی مطرح می‌شود. در مدیریت مشارکتی، حضور و مشارکت ذینفعان در همه مراحل برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، بهره‌برداری و ارزیابی مورد توجه قرار می‌گیرد. نمونه‌ای از مدیریت مشارکتی را می‌توان در طرح ایالت کالیفرنیا برای مدیریت آب زیرزمینی مشاهده کرد.

بیشتر بخوانید: راه حل های مدیریت اقتصادی و مالی منابع آب این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: مدیریت آب زیرزمینی در کالیفرنیا را می‌توان به دو بازه زمانی تقسیم کرد. مدیریت آب زیرزمینی در کالیفرنیا تا سال ۲۰۱۴ الزامی نبوده است و در طی این سال‌ها علی‌رغم اینکه چندین بار مسأله لزوم ایجاد قوانین و مقررات برای مدیریت آب زیرزمینی مطرح شده بود اما قانون‌گذار، مکرراً بر این اصل که مدیریت آب زیرزمینی باید یک مسئولیت محلی باشد، تأکید داشت. در واقع در این بازه زمانی مدیریت آب زیرزمینی به صورت اختیاری و توسط سازمان‌های محلی (Local Agencies) انجام می‌شد. از سال ۲۰۱۴ با تصویب قانون مدیریت پایدار آب زیرزمینی (Sustainable Groundwater Management Act)، مدیریت آب زیرزمینی برای سازمان‌های محلی الزامی شده است اما همچنان تاکید بر مدیریت محلی است.



به گفته گلدانساز طبق قانون مدیریت پایدار آب زیرزمینی، بایستی در هر حوضه یک سازمان پایداری آب زیرزمینی (Groundwater Sustainability Agency-GSA) تشکیل شود. سازمان‌های محلی و سایر بهره‌برداران در هر حوضه می‌توانند در تشکیل GSA مشارکت کنند. وظیفه GSA عبارتست از ۱- رهبری حوضه آبریز در زمینه توسعه و ارتباطات ۲- تهیه و پیاده‌سازی برنامه پایداری آب زیرزمینی (Groundwater Sustainability Plan) ۳- پایش، ارزیابی و گزارش‌دهی روند دستیابی به اهداف پایداری.

برنامه پایداری آب زیرزمینی باید با هدف ایجاد شرایط پایدار تدوین شود. این هدف به این صورت تعریف شده است: «مدیریت و استفاده از آب زیرزمینی به‌ نحوی که در افق یک طرح بهره‌برداری بلندمدت و در طول پیاده‌سازی آن طرح، پیامد نامطلوبی اتفاق نیافتد.» پیامدهای نامطلوب عبارتند از: افت شدید آب زیرزمینی، فرونشست، افت کیفیت آب زیرزمینی، کاهش آب‌های سطحی، پیش‌روی آب شور در مناطق ساحلی و کاهش ذخایر استراتژیک. هر GSA باید با توجه به شرایط خاص حوضه خود برای هر یک از این مولفه‌ها، یک حد مجاز مشخص کند که در حقیقت بیانگر مرز بین شرایط مطلوب و نامطلوب است. اگر یک یا چند مولفه از حد مجاز تعیین شده فراتر رود وضعیت نامطلوب بوجود آمده است. همچنین در برنامه پایداری بایستی برای هر یک از مولفه‌ها یک هدف قابل اندازه‌گیری تعیین شود که در افق ۲۰ ساله محقق شود.

این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: هر GSA حدود ۲ سال برای تدوین برنامه فرصت دارد و باید آن را تا سال ۲۰۲۰ (در حوضه‌های دارای اولویت بالا یا متوسط) یا ۲۰۲۲ (در سایر حوضه‌ها) به سازمان منابع آب کالیفرنیا (Department of Water Resources) ارسال کند. سازمان منابع آب برنامه را مورد ارزیابی قرار داده و درصورت رعایت ضوابط و قابل اجرا بودن، آن را برای پیاده‌سازی به GSA ارجاع می‌دهد. GSA باید در طول پیاده‌سازی برنامه کلیه فعالیت‌های خود را ارزیابی کرده و به صورت سالانه به سازمان منابع آب گزارش دهد. سازمان منابع آب با ارزیابی عملکرد GSA و بر اساس اهداف تعیین شده در برنامه، پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد و یا رفع مشکلات GSA ارائه می‌دهد. برنامه پایداری هر ۵ سال مورد بازنگری قرار گرفته و با توجه به شرایط موجود و اقدامات صورت گرفته در هر حوضه، برنامه اصلاح می‌شود.

بیشتر بخوانید: راهکارهای نجات کشور از بحران کم آبیگلدانساز با ارائه این شرح مختصر از برنامه کالیفرنیا برای مدیریت آب زیرزمینی گفت: در این برنامه توجه به مدیریت محلی و جلب مشارکت ذینفعان برجسته است به طوریکه همه مراحل برنامه‌ریزی، مدیریت، پیاده‌سازی و ارزیابی آب زیرزمینی در حوضه به عهده آن‌ها گذاشته شده است و سازمان منابع آب کالیفرنیا فقط نقش نظارتی و حمایتی دارد. به عقیده آن‌ها هیچ برنامه مدیریتی واحدی وجود ندارد که در همه مناطق موفق باشد. مدیریت آب زیرزمینی باید با توجه به محدویت‌ها و فرصت‌های سیاسی، قانونی و فنی هر منطقه صورت گیرد. مدیریت آب زیرزمینی می‌بایست مطابق با شرایط خاص و نیازهای هر حوضه طراحی شود. حتی درون یک حوضه، اهداف مدیریتی می‌تواند با شناخت بیشتر و کسب تجربه تغییر کند. انعطاف کلید مسئله است. اما این انعطاف‌ باید در چارچوبی تعریف شود تا مشارکت عمومی، پایش، ارزیابی و بهبود شرایط را تضمین کند.