اقیانوس ها پیکره های آبی بزرگ سرشار از آب های شور هستند، تقریبا ۷۱ درصد سطح کره زمین که مساحتی حدود ۳۶۱ میلیون کیلومتر مربع است، از این آبهای شور پوشانده ‌شده است که به ‌طور کلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می ‌شوند.

به گزارش زیست آنلاین،اقیانوس ها نقش مهمی در تامین اکسیژن، آب و هوای و مواد غذایی یک منطقه دارند و گفته می شود زیستگاه حدود ۲۳۰ هزار گونه جانوری شناخته شده هستند، البته بخش عمده‌ ای از ژرفای اقیانوس‌ها هنوز کشف نشده است که بر این اساس، تخمین زده می‌شود بیش از ۲ میلیون گونه جانوری آبزی وجود داشته باشد.

با این همه، دانشمندان می‌گویند وسعت مناطق مرده اقیانوس‌ها که میزان اکسیژن آنها به صفر رسیده از سال ۱۹۵۰ چهار برابر شده و مناطق بسیار کم‌اکسیژن در آبهای ساحلی ۱۰ برابر وسیعتر شده است.

یک گروه تحقیقاتی از کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی یونسکو بعد از تحقیق در زمینه مناطق مرده در اقیانوس ها اعلام کردند که غلظت اکسیژن آب از اواسط قرن بیستم در اقیانوس‌های آزاد و نیز در آبهای ساحلی، به طرز فزاینده ‌ای رو به کاهش رفته و اکنون وسعت این مناطق به میلیون ها کیلومتر مربع رسیده و مصب رودخانه‌ها و دیگر آب های ساحلی به شدت تحت تاثیر این کاهش اکسیژن قرار گرفته ‌است.

در حال حاضر ۵۰۰ نقطه بسیار کم اکسیژن یا بی اکسیژن در مناطق ساحلی دنیا وجود دارد در حالی که در سال ۱۹۵۰ تعداد این مناطق حدود ۵۰ نقطه بود و اقیانوس ‌های دنیا هم حدود ۲ درصد اکسیژن خود معادل ۷۷ تریلیون تن را از ۱۹۵۰ تا به حال از دست داده‌اند.

تحقیقات نشان می دهد گسترش این مناطق از تبعات گرمایش جهانی است، وضعیتی که ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای و در مناطق نزدیک به ساحل، ناشی از آلاینده های حاصل روان آب های کشاورزی و فاضلاب است.

این وضعیت در مورد آب های ایران نیز صادق است به طوری که به گفته بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، با تحقیقاتی که در دریای عمان انجام شده است، به لایه های عمیقی رسیده ایم که دچار کاهش اکسیژن شده اند و به آنها مناطق مرده اقیانوسی اطلاق می شود که به تدریج در حال گسترش هستند.

ابطحی گفت: پژوهشگاه برنامه های پژوهشی و تحقیقاتی برجسته ای دارد که یکی از آنها گشت تحقیقاتی به وسیله کاوشگر اقیانوس پیما در خلیج فارس و دریای عمان است، این برنامه تحقیقاتی امکان تهیه تصویر کلی از شرایط زیستی، فیزیکی، شیمیایی و زمین شناسی این پهنه های آبی را در اختیار قرار می دهد.

وی اظهار داشت: تاکنون چهار گشت تحقیقاتی داشته ایم و یافته های مهمی به دست آورده ایم از جمله اینکه توانستیم از لایه های عمقی کم اکسیژنی که در دریای عمان وجود دارد شناخت دقیق تری پیدا کنیم، این لایه ها در حال توسعه هستند که باید برای آنها فکری اساسی کنیم.

ابطحی ادامه داد: از لایه های عمقی دریای عمان که می گذریم به مناطق عمیق تر می رسیم؛ در این مناطق یک پیکره عظیم آبی وجود دارد که دچار کاهش اکسیژن است و این گونه مناطق در حال گسترش را در اقیانوس شناسی «مناطق مرده اقیانوسی» می گویند.

وی تاکید کرد: مناطق مرده اقیانوسی چیزی نیست که جدید ایجاد شده باشد بلکه در ادوار زمین شناسی بوده اند اما یافته های اخیر نشان می دهد که این مناطق به تدریج در حال افزایش است و لایه آن به تدریج در حال نزدیک شدن به سطح آب است، وضعیتی که می تواند بر ذخایر آبزیان اثر بگذارد.

رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: یک بخش از این مناطق مرده، طبیعی است و بخشی هم می تواند به علت تاثیرات فعالیت های انسانی باشد، اما افزایش تدریجی گستره آن نتیجه تاثیر مستقیم فعالیت های انسانی است که از سواحل حاشیه دریاها نشات می گیرد و بخشی هم می تواند ناشی از تغییر اقلیم باشد.

وی تاکید کرد: این موضوعی است که باید روی آن مطالعه کنیم؛ در دنیای امروز گسترش مناطق مرده یکی از موضوعات بسیار مورد توجه است زیرا در بسیاری از مناطق ساحلی جهان مشاهده شده و از موضوعاتی است که یونسکو نیز روی آن تمرکز دارد.

«در واقع این مناطق به صورت کامل خالی از موجودات نمی شود اما تنوع زیستی آن منطقه تغییر می کند و به سمت موجودات، جانوران و پلانگتون هایی که در شرایط فقر اکسیژن می توانند زندگی کنند پیش می رود، در مجموع ذی توده کاهش می یابد و تنوع آن نیز تغییر می کند که این تغییرات نامطلوب هستند».

رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی اظهار داشت: در گشت تحقیقاتی اقیانوسی در این زمینه متمرکز شده ایم و به یافته هایی نیز دست یافتیم و طبق روال این گونه تحقیقات، این اطلاعات بعد از برداشت به صورت دقیق تحلیل می شوند که بخش زیادی از این اطلاعات به صورت مقالات علمی پژوهشی منتشر می شوند و در دسترس متقاضیان داخلی و خارجی قرار می گیرند.

تقویت مرکز داده های اقیانوسیابطحی گفت: مرکز داده های اقیانوسی در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی فعال است و ما همواره در حال توسعه این مرکز هستیم؛ در واقع با ارتباطات بین المللی در حد امکان در حال توسعه این مرکز هستیم، به عبارتی قرار است امسال با توسعه زیر ساخت آی تی پژوهشگاه یک توسعه معنادار در این مرکز داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه سعی می کنیم اطلاعات مرکز را به طور مداوم افزایش دهیم، تاکید کرد: یکی از ملزومات توسعه مرکز داده ها، افزایش همکاری بین ما و موسسات دیگری است که در کشور در زمینه علوم دریایی کار می کنند و تولید داده دارند؛ باید فرا داده های آنها را در این مرکز متمرکز کنیم تا در صورت مراجعه محققین، مشخص شود کدام داده در اختیار کدام موسسه است تا به آن مرکز مراجعه کنند.

ابطحی گفت: توسعه این مرکز موجب می شود که بدانیم در چه زمینه هایی داده داریم و در چه زمینه هایی داده کم داریم، در واقع حجم داده ها و اطلاعات روند مطالعات را نشان می دهد و می تواند برای مدیریت مطالعات دریایی وسیله و ابزار بسیار خوبی باشد.

وی درباره ارتباط پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با مراکز علمی جهانی توضیح داد: ارتباط ما در موضوعات دریایی با مراکز علمی جهانی خوب است؛ بخشی از این ارتباطات سازمانی و اداری است و با توجه به اینکه پژوهشگاه ما نماینده ایران در فعالیت های دریایی مرتبط با یونسکو است، به طور مداوم با یکی از بخش های بزرگ یونسکو که همان کمیسیون بین دولتی اقیانوسی ( ioc ) است، در ارتباط هستیم.

ابطحی ادامه داد: علاوه بر آن با ۱۴ مرجع منطقه ای و بین المللی هم در ارتباط هستیم که بخشی از آنها به حوزه اقیانوس هند مرتبط هستند، تعدادی هم به کارهای ترویجی و گسترش فرهنگ اقیانوسی مرتبط است که ما در چارچوب آن فعالیت ها موظف هستیم دوره های منطقه ای و بین المللی برگزار کنیم.

بیشتر بخوانید: بودجه کم محیط زیست دریایی و طرح اقدام ملی برای دریای خزر