زیست آنلاین: «مدیریت»، «پایش» و «کنترل آلاینده ها» از راهبردهای کلان زیست محیطی محسوب می شود.

به گزارش زیست آنلاین، طی سالهای گذشته عدم توجه به کیفیت در حوزه پایش های محیط زیست علیرغم رشد روزافزون و پیشرفت علم و تکنولوژی از یک سو و معضل تحریم ها بواسطه نیاز به تجهیزات و خدمات از سوی دیگر موجب ایجاد موانع بسیار در مسیر بهبود وضعیت سنجش و پایش آلاینده ها در کشور شده است. براین اساس یکی از مهمترین اقدامات برای رفع مشکلات موجود، بازنگری و از سرگیری دستورالعمل های پایش به شمار می رود. در ادامه به شرح مفهوم و تقسیم بندی این موضوع پرداخته خواهد شد.
به طور کلی، کلمه پایش به معنای پیگیری و بررسی می باشد، هنگامی که این کلمه در علم محیط زیست به کار گرفته می شود، مفهوم آن به شکل مستقیم بر بررسی و پیگیری آلودگی های محیط زیست تاکید می نماید.

اهمیت پایش محیط زیستاهمیت پایش محیط زیست ، در بند ۵ ابلاغیه ی سیاست های زیست محیطی ابلاغی مقام معظم رهبری نیز قید شده است، در این بند، موضوع «پایش مستمر منابع و عوامل آلاینده هوا، آب، خاک، آلودگی‌های صوتی، امواج و اشعه‌های مخرب و تغییرات نامساعد اقلیم و الزام به رعایت استانداردهای زیست محیطی» مطرح شده است، که بخوبی بیانگر اهمیت موضوع پایش های زیست محیطی می باشد. 
به طور کلی می توان گفت: پایش وضعیت با استفاده از ابزار سنجش اطلاعاتی را با ثبت دیجیتال وقایع به انجام می رساند، و در این راستا پایش را می توان در چند گروه مورد استفاده قرار داد:

انواع سیستم های پایشسیستم پایش لحظه ای
سیستم پایش آنلاین

سیستم پایش لحظه‌ایبا استفاده از سیستم پایش لحظه ای می‌توان به صورت لحظه‌ای از وضعیت آلایندگی صنایع آگاهی یافت و میزان آلایندگی را پایش نمود و دیگر نیازی به مراجعه مستقیم کارشناسان به واحدها و اندازه ‌گیری خروجی آنها نخواهد بود، در واقع، با نصب سیستم‌های پایش لحظه ای و آنلاین صنایع ملزم خواهند شد که همیشه و در تمام ساعات شبانه‌روز استانداردهای خروجی دودکش‌ها و پساب های خود را رعایت کرده و از آلایندگی بپرهیزند و در مواقع خرابی سیستم‌های کنترلی خود نیز سریعاً با توقف فعالیت نسبت به اصلاح و تعمیر آن اقدام کنند.
به طور کلی سیستم های پایش لحظه ای به دو مدل "submersible یا in-situ" و "flow-through یا bypass" تقسیم می شود، نکته قابل توجه در خصوص این سیستم این است که بیشتر در خصوص پایش آلاینده های آب و پساب کاربرد دارد.



انواع پایش های لحظه ای پایشگر لحظه ای و مداوم دودکش های صنایع
پایشگر لحظه ای و مداوم پساب های صنعتی
پایشگر لحظه ای و مداوم آب های جاری
پایشگر لحظه ای و مداوم ایستگاه های پایش هواسیستم پایش آنلاینپایش آنلاین از دو کلمه پایش که به معنای نظارت و آنلاین که به معنی بر خط بودن است تشکیل شده است. 
منظور از پایش آنلاین همان پایش وضعیت به صورت برخط است به این صورت که اطلاعات پایش شده توسط بسته های مختلف به یک مرکز داده متصل می شوند، بسته ها از شبکه داخلی کوچک تا اتصال به شبکه بزرگ اینترنت همگی آنلاین می باشند زیرا اطلاعاتی زنده و لحظه ای مخابره می کنند. 
در واقع، اصطلاح پایش آنلاین، اصطلاحی است که به شکل تخصصی تر به کنترل و بررسی این آلاینده ها می پردازد، در واقع؛ پایش آنلاین بستری را فراهم می کند؛ تا همواره به صورت پیوسته و مستمر از اطلاعات آیندگی واحد آلوده کننده مطلع باشیم.

سیستم پایش آنلاین چگونه در کاهش آلودگی های زیست محیطی تاثیرگذار خواهد بود؟حال این سوال به وجود می آید که اطلاعاتی که توسط پایش آنلاین به دست می آید، چه کاربردی خواهد داشت و چگونه می تواند در کاهش آلودگی های زیست محیطی مثمر ثمر واقع گردد؟
البته لازم به ذکر است، این درحالیست که یکی از کاستی های اساسی محیط زیست در پیگیری های قانونی در خصوص اعمال جرایم وکنترل منابع انتشار آلودگی در مراجع قضایی و بویژه محاکم بین المللی فقدان اسناد موثق و مستند در زمینه پایش آلاینده ها بوده است، بنابراین در پاسخ به این سوال باید یادآور شد که گرچه این اطلاعات به شکل مستقیم تاثیری در کاهش آلاینده های موجود در محیط زیست ندارند، اما به راحتی می تواند به راهبری منابع آلودگی جهت کنترل آن و ثبت اطلاعات جهت پیگیری ادارات محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد. به بیان شفاف تر، با نظارت و مانیتورینگ لحظه‌ای و برخط صنایع و فعالیت های آنها می‌توان میزان آلودگی هریک را بررسی، کنترل و مدیریت کرد که این امر کمک شایانی به حفظ و صیانت محیط زیست می‌نماید.
نکته قابل توجه در این خصوص آن است که، برای تجهیزات پایش در گروه های مختلف استانداردهای مختلفی وجود دارد که هر کشوری نسبت به شرایط جغرافیایی و سطح تکنولوژی درخواست رعایت آن استانداردها را از صنایع یا منابع آلوده کننده دارد. 



انواع پایش در محیط زیست:پایش آنلاین آب و فاضلاب
پایش آنلاین هوای محیط
آنالایزر گاز دودکش ( احتراق )

اداره نظارت و پایشوظایف وفعالیت های این اداره  که با هدف نظارت و پایش محیط زیست اعم از حوزه های طبیعی وانسان ساخت می باشد می بایست در همکاری تنگاتنگ با حوزه معاونت فنی و براساس رویه ها و شیوه های فنی مورد نظر به انجام رسد .  فعالیت های این اداره که تماماً میدانی می باشد موجب خواهد شد موضوع پایش و کنترل محیط زیست با دقت نظر بیشتری به انجام برسد به نحوی که هرگونه آلودگی و تخریب محیط زیست با حساسیت بیشتری مورد توجه قرار گرفته و در برخورد قضایی با اینگونه جرائم هدف گذاری مطلوبی صورت پذیرد.


شرح وظایف اداره نظارت و پایشراهبری و اجرای برنامه های کنترل وپایش محیط زیست در حوزه انسانی و طبیعی و نظارت بر حسن اجرای برنامه های ابلاغی ازسوی سازمان مرکزی .
•    انجام گشت های تخصصی ویژه، جهت پیشگیری و جلوگیری از ایجاد هر گونه آلودگی و تخریب محیط زیست اعم از آب ، هوا وخاک و انجام بازدیدهای ادواری به منظور نظارت بر فعالیت واحدهای صنعتی وتولیدی
•      نظارت بر نحوه انجام پایش های ادواری زیست محیطی (غیرخوداظهاری )انجام شده توسط ادارات تابعه
•    تدوین برنامه های نمونه برداری ازمنابع آلاینده محیط زیست جهت تشخیص نوع آلودگی و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل ازآزمایشات با همکاری واحد آزمایشگاه به منظورجلوگیری از آلودگی محیط اعم از کمی وکیفی با بهره گیری از روش های  نوین .
•     راهبری ایستگاههای پایش محیطی سنجش آلودگی هوا و آب شامل: جانمایی، برنامه ریزی جهت توسعه سیستم هایپایش، اطمینان از عملکرد سیستم های کنترل ، تعمیر  ونگهداری.
•    جمع آوری اطلاعات و آمار مربوط به ایستگاه های پایش آلودگی هوا و صنایع آلاینده و تقویت بانک اطلاعاتی به منظور ارائه هشدارهای لازم و  ارایه به حوزه معاونت نظارت و پایش
•    نظارت بر نصب و راه اندازی سیستمهای پایش لحظه ای و مداوم (آنلاین) آلودگی در منابع زیست محیطی (هوا ، آب وخاک (با بهره گیری ازفن آوری های پیشرفته)
 •      برنامه ریزی جهت مبادله اطلاعات پایش لحظه ای استان درسامانه نظام یکپارچه پایش محیط زیست کشور و نظارت بر حسن اجرایآن.
•      نظارت بر نحوه فعالیت مراکز معاینهفنی خودروی سبک و سنگین
•     نظارت برنحوه پیگیری اخطاریه های زیست محیطی  صادره توسط ادارات تابعه
•        بررسی و پاسخگویی به شکواییه های واصله در ارتباط با نحوه عملکرد واحدهای صنعتی ، تولیدی و خدماتی با همکاری واحدبازرسی اداره کل .
•        مکانیابی محل دفن انواع پسماندهاونظارت برچگونگی دفع وامحاء پسماندها
•    ایجاد ارتباط ، اطلاع رسانی و همکاری با مسئولین و بومیان مناطق ، جهت ارتقای آگاهی و تنویر افکار عمومی به منظور پایش وحفاظت از محیط زیست در همکاری با کارکنان آموزش .
•   برگزاری گشت های دریایی جهتشناسایی نوع آلاینده ها و برنامه ریزی جهت جلوگیری و رفع آن در محیط های دریایی وساحلی .
•        نظارت بر راه اندازی پایشبیولوژی آبهای جاری شامل پارامترهای فیزیکوشیمیایی، پارامتر های بیولوژیکو همینطور گونه های مهم آبزی (پرندگان آبزی دریایی، پستانداران دریایی، لاک پشت هایدریایی، ماهیان، مهره داران و بی مهرگان وابسته به دریا) و در معرض خطر و انقراض (شامل پراکنش، تولید مثل، تغییرات جمعیتی، ذخایر و زیست توده، مهاجرت و ...).