زیست آنلاین: جامعه شناسان محیط زیست هنگامی که نوبت به بررسی متغیرهای اثرگذار بر محیط زیست می رسد به سراغ پدیده هایی می روند که کمتر شناخته شده اند؛ برای مثال حتی مردم سالاری و دموکراسی به دلیل تسهیل دسترسی عموم مردم به منابع طبیعی می توند یکی از متغیرهای تخریب محیط زیست در نظر گرفته شود. پدیده های زیاد دیگری نیز هستند که می توانند چنین نقشی ایفا کنند.

به گزارش زیست آنلاین، محمد مجابی، رییس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام مصاحبه ای با خبرگزاری ایسنا انجام داده و در آن از پیشرفت ها و پسرفت ها در زمینه محیط زیست سخن گفته که به جهت جایگاه ایشان و حضور در یکی از نهادهای مهم سیاست گذاری قابل توجه است و در آن  به صورت ضمنی به متغیرهای تاثیر گذار بر وضعیت امروز زیست محیطی نیز اشاره شده است.
 آنچه در زیر می خوانید تلخیصی از گفته های ایشان است که بنا به ضرورت موضوع بندی، نظم طولی جملات رعایت نشده و برای هر قسمت تیترهایی متناسب با موضوع انتخاب گردیده است.

استبداد یا دموکراسی فرق ندارد، ما در اقلیم خشکیم!در بررسی شرایط محیط زیست ایران در بازه ۴۰ سال گذشته یا هر دوره زمانی دیگر، حتماً باید اقلیم خشک و نیمه خشک کشور را مد نظر قرار دهیم،به‌طور طبیعی میزان بارندگی ایران یک سوم میانگین جهانی و تبخیر، سه برابر حد جهانی است و متأسفانه در چنین اقلیمی به دلیل کاهش شدید بارش‌ها دچار خشکسالی هم هستیم، به‌طوری که از سال ۸۶ تاکنون هیچ سالی را نداشتیم که بارش‌ها در حد نرمال یا بالای نرمال باشد یعنی کشوری که خود خشک و نیمه خشک است دچار خشکسالی‌های متمادی شده است.

انقلاب نظم پیشین را دگرگون می کندوقتی در یک کشور انقلاب صورت می‌گیرد، کل چارچوب‌ها به هم می‌ریزد و تشکیل دوباره اصول و سیاست‌ها، امری زمان‌بر است... افزون بر این در کشوری که انقلاب اتفاق افتاده، روح حاکم بر جامعه به شکلی است که بیشترین بهره‌برداری از منابع طبیعی صورت گیرد...میزان دسترسی عموم به امکانات و تکنولوژی نسبت به قبل از انقلاب بیشتر شده که در عین حال مصرف انرژی را بالا برده است. در همین راستا در حال حاضر ۱۷ میلیون خودروی سواری، سه میلیون خودروی سنگین و ۱۱ میلیون موتورسیکلت وارد چرخه مصرف شده است که مجموع اینها عدد قابل توجهی است و طبیعتاً باعث افزایش مصرف انرژی و در نتیجه ایجاد مشکلات گسترده در حوزه آلودگی هوا می‌شود.

در شرایط جنگی محیط زیست جایگاهی نداردنمی‌توانیم در تحلیل وضع محیط زیست ایران، این موضوع را نادیده بگیریم که کشور ما هشت سال درگیر «جنگ» بوده است. قطعاً چنین پدیده‌ای علاوه بر تأثیرات مخرب مستقیمی که بر منابع مختلف آب، خاک و هوا می‌گذارد، باعث می‌شود که در مقطع جنگ و حتی سال‌های پس از آن، تمرکزها روی تأمین نیازهای اولیه و توسعه در راستای رفع نیازهای ضروری باشد

نقش افزایش ۴۶ میلیونی جمعیت ایران و فشار به منابع آب و انرژیطی ۴۰ سال گذشته جمعیت ایران از ۳۵ میلیون نفر به ۸۲ میلیون نفر رسیده و رشد جهشی جمعیت، لاجرم بارگذاری توسعه‌ای را افزایش داده است. کمترین تأثیر این افزایش جمعیت، «میزان مواد غذایی تولید شده» است که در قبل از انقلاب ۳۵ میلیون تن بود اما همین امسال میزان تولید به ۱۲۰ میلیون تن یعنی چهار برابر رسیده است، طبیعتاً افزایش تولیدات غذایی، فشار روی منابع آب و انرژی را به حد قابل توجهی بالا برده است.

تحریم ها مصرف ما را بالا می برندشرایط  کشور ما به‌گونه‌ای است که نمی‌توانیم به سمت آزاد شدن نرخ محصولات و کالاها حرکت کنیم درحالی‌که اگر همه محصولات نرخ آزاد داشته باشند، میزان مصرف آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد.باید در نظر داشته باشیم که کشور ما طی چهل سال گذشته تحریم بوده است، آن هم تحریم ناجوانمردانه. تحریم‌هایی که قطعاً اثرگذار بوده است. نمونه بارز این تأثیرات در مورد حامل‌های انرژی است. در حال حاضر هم بر خلاف ادعای کشورهای دیگر، تحریم‌ها شامل مواد غذایی و دارویی نیز می‌شود. چون انتقال ارز با مشکل مواجه است و در زمینه اقلام اساسی مثل دارو هم دچار مشکل هستیم.

متشتت هستیم!یکی از مهمترین مشکلاتی که به محیط زیست کشور ما آسیب زده، اعوجاج در تصمیم‌گیری‌ها است. به این معنا که که در دولت‌ها و مجالس مختلف، نحوه ورود به محیط زیست متفاوت بوده است. در یک دولت محیط زیست نسبتاً با اهمیت بوده و در دولتی مسائل محیط زیست به‌طور کامل کنار گذاشته شده است حتی دوره‌ای داشتیم که شورای عالی محیط زیست به‌طور کامل منحل شد . برای مثال در یکی از دوره‌های مجلس، کلیه چاه‌های غیر مجاز به چاه‌های مجاز تبدیل شد. این مجلس حتی قانون هم برای آن تصویب کرد یا در یکی دیگر از دوره‌های مجلس نظرخواهی از سازمان حفاظت محیط زیست در مورد فعالیت‌های معدنی به طور کامل حذف شد

بیشتر بخوانید: چکیده‌ای از تاریخِ برنامه‌ریزیِ توسعه در ایران: بخش اوّل پیشرفت ایران در حوزه قوانین محیط زیستی طی چهار دهه گذشتهبعد از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه محیط زیست به لحاظ حقوقی پیشرفت چشمگیری داشته‌ایم و در این زمینه جایگاه قابل قبولی داریم، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برای اولین بار در قانون اساسی کشور یک اصل برای حفظ محیط زیست آورده شد که تعریف دقیقی از توسعه پایدار ارائه می‌داد و تاکنون هم جز معدود کشورهای جهان هستیم که چنین بحثی را در سطح قوانین اساسی کشور داریم. همچنین به منظور اجرای این ماده از قانون اساسی، سیاست‌های نظام در حوزه محیط زیست با ۱۵ ماده در مورد عناصر حیاتی آب، خاک، هوا و تنوع زیستی ابلاغ شد.

با اینکه در برنامه‌های اول و دوم مقوله محیط زیست در برنامه‌های توسعه کشور خیلی پررنگ نبوده است اما در برنامه سوم برای اولین بار فصل محیط زیست گنجانده شد و در برنامه چهارم تا ششم نیز محیط زیست در قالب یک بخش مجزا مورد توجه قرار گرفت.

 بعد از پیروزی انقلاب اسلامی قانون‌های شکار و صید، حفظ و بهسازی محیط زیست و حفظ و بهره‌برداری از منابع آبزی اصلاح شد. همچنین در سال‌های اخیر قوانینی در راستای اجرای سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست وضع شده است مثل قانون هوای پاک، قانون حفاظت، احیا و بهره‌برداری از تالاب‌ها، قانون حفظ ذخایر ژنتیک و لایحه خاک که هنوز مراحل قانونی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال طی شدن است. در کشور ما مشکلات جدی در زمینه آب، خاک، هوا و مدیریت پسماند وجود دارد اما به لحاظ قانون‌های مصوب می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم.

تغییر در ساختارهای اقتصادی کشور ضرورت حفظ محیط زیست اگر بخواهیم به وضع مناسب محیط زیستی برسیم باید برای اقتصاد کشور واقع‌بینانه برنامه‌ریزی کنیم. برای مثال وقتی میزان مصرف بنزین در قیمت خودرو هیچ اثری ندارد، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که مصرف‌کننده نسبت به مصرف سوخت حساس باشد؟ یا وقتی انرژی در کشور ارزان است، چطور توقع داریم که مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی قدمی برای کاهش مصرف بردارند؟ و در شرایطی که آب ارزان است چرا باید انتظار داشته باشیم که بخش صنعت و کشاورزی به بازچرخانی آب فکر کند؟ همه اینها ناشی از الگوهای مصرف انرژی و نحوه برنامه‌ریزی اقتصادی کشور است.

در سال‌های اخیر با وجود همه مشکلات مثل خشکسالی، جنگ، تحریم و افزایش جهشی جمعیت توانسته‌ایم در برخی حوزه‌ها تحرکات مثبتی داشته باشیم. برای مثال با اینکه در بیش از نیمی از دشت‌های کشور بیلان آب‌های زیرزمینی منفی است اما میزان بهره‌وری کشاورزی افزایش یافته به‌طوری که میزان تولید محصول از یک متر مکعب آب از کمتر از ۹۰۰ به یک کیلو و ۳۰۰ گرم رسیده است.

وی ادامه داد: طی سال‌های اخیر با وجود تعداد بالای خودروها موفق شدیم از طریق اصلاح کیفیت سوخت، گام بزرگی در حوزه کنترل آلودگی هوا از مبدأ برداریم. برای مثال با اینکه در تهران بیش از ۲۲ میلیون نفر سفر در روز داریم و بخش عمده خودروها نیز در این شهر تردد می‌کند، اما امسال توانستیم تعداد روزهای پاک و سالم بیشتری را نسبت به چند سال پیش تجربه کنیم. پس وقتی با وجود این همه بارگذاری باز هم به سمت بهبود حرکت می‌کنیم، یعنی اینکه می‌توانیم با برنامه‌ریزی‌، مشکلات محیط زیست را حل کرد.

به گفته رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام، بعد از انقلاب برای اولین بار در حوزه محیط زیست، بین کشورهای حاشیه دریای خزر با هدف حفظ محیط زیست خزر، تفاهمی صورت گرفت و کنوانسیون تهران به تصویب این کشورها رسید. افزون بر اینها کنوانسیون منطقه‌ای «راپمی» بین کشورهای حاشیه خلیج فارس برای حفاظت محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان تشکیل شد و مورد پیگیری جدی از سوی ایران قرار گرفت و حتی پایش محیط زیست منطقه دو بار توسط کشور ما انجام شد.

منبع: ساحت زیست

بیشتر بخوانید: مشکل امروز کشور در بخش محیط زیست « نگرش های غلط » است