رضا شیخ پور، کارشناس منابع طبیعی گفت: طبق آمار رسمی مرکز تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در سال ۹۵ پس از ۲ سال تحقیق، آمارها حکایت از این داشت که طی ۱۱ سال ۱۵ درصد از سطح جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور کم شده است.

به گزارش زیست آنلاین، رضا شیخ پور اظهار کرد: ۱۵ درصد از سطح جنگل‌های هیرکانی شمال طی چند سال اخیر به کاربری کشاورزی و مسکونی تغییر کرده اما نکته مهم اینجاست که به جز تغییر کاربری، این جنگل‌ها از داخل دستخوش آفت و بیماری شده و در حال تهی شدن است.

وی با اشاره به اینکه اگر روند تعرض به جنگل از سوی مردم یا دولت با پروژه‌هایی مانند سد سازی و احداث جاده‌های جایگزین ادامه یابد دیگر نشانی از جنگل‌های هیرکانی باقی نمی‌ماند، تصریح کرد: اگر به همین روند ادامه دهیم تا ۷۰ سال آینده حتی نیم متر مربع در شمال کشور جنگل باقی نمی‌ماند.

این کارشناس منابع طبیعی با تاکید بر اینکه برای احداث سد هزار قسمت وسیعی از جنگل‌های بکر مازندران از بین رفت، تصریح کرد: طبق تحقیقات انجام شده مشخص شد پروژه‌های سد سازی در مقیاس سد هراز پروژه‌ای ناموفق در ذخیره سازی آب به خصوص در مناطقی با اقلیم خشک و نیمه خشک از جمله ایران است.

وی یادآور شد: طبق میانگین آب ارائه شده توسط وزارت نیرو حدود ۴۰ درصد از آب ذخیره سازی شده در پشت سدها براثر تبخیر و تعرق از دسترس خارج می‌شود بنابراین این پروژه‌ها باعث خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های طبیعی کشور ما شده‌اند.

شیخ پور، بهترین راه برای ذخیره سازی آب را توسعه پوشش گیاهی دانست و افزود: با توسعه پوشش گیاهی آب در سفره‌های زیر زمینی ذخیره شده و نیاز به اجرای طرح‌های سد سازی که در کشور منسوخ شده و باعث هدر رفتن منابع ریالی می‌شود، نیست.

وی تصریح کرد: تکمیل سد هراز بیش از هزار میلیارد تومان بودجه را در بر دارد در صورتی که اگر این مبلغ برای احیای جنگل‌ها به کار گرفته شود، می‌تواند بسیار مؤثرتر باشد.



شیخ پور گفت: سد هراز بر روی گسل سراسری قرار گرفته و این حجم عظیم آب که با ذخیره سازی در پشت سد به وجود می‌آید خود می‌تواند عاملی برای تحریک گسل باشد.

این فعال زیست محیطی با بیان اینکه حوضچه سد هراز دقیقاً جایی واقع شده که کمی بالاتر از آن منطقه دفن زباله آمل و شهرهای اطراف است، بیان کرد: شیرابه‌های این زباله‌ها طی چند سال اخیر در دل زمین فرو رفته و ممکن است آب سد را آلوده کند. این حجم آب وقتی با این آلودگی در هم آمیخته می‌شود حتی برای صنعت کشاورزی نیز مضر است و سونامی سرطان را در منطقه در بر خواهد داشت.!

وی اظهار کرد: مدیریت حاکم بر کشور ما، مدیریتی حاکم بر محور دانایی نیست. پروژه سد سازی باید مبتنی بر توسعه پایدار باشد اما توسعه نامتوازن مانند اجرای طرح سد سازی هراز بحران‌های زیست محیطی را رقم می‌زند.

بیشتر بخوانید: جنگل‌های هیرکانی رامسر در معرض خطر جنگل های‌ هیرکانی کجاست؟از منطقه‌ هیرکان در جمهوری آذربایجان تا نزدیک آستارا جنگل‌های کهنسال و تماشایی‌ای وجود دارند که هوای معتدل این منطقه حسابی به آنها ساخته. این جنگل‌های ۴۰ میلیون ساله، برای خودشان پارک ژوراسیکی است.

مساحت این جنگل‌ها ۵۵ هزار کیلومتر مربع است که دو میلیون هکتار آن در ایران و ۲۰ هزار هکتار در آذربایجان قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دریا شروع می‌شود و به ۲۸۰۰ متر می‌رسد. حدود نیمی از این جنگل‌ها از بین رفته و الان فقط از ۳/۱۰ درصد آن حفاظت می‌شود.

۵۳ درصد جنگل‌ها در مازندران، ۲۶ درصد در گیلان و ۲۱ درصد در گلستان قرار دارند. در جاهایی مثل پارک ملی گلستان، جنگل الیمستان هراز، جنگل افراتخته، جنگل ابر شاهرود، جنگل های ارسباران، پارک جنگلی بی‌بی‌ یانلو و پارک جنگلی ناهارخوران گرگان می‌توانید به جنگل‌های هیرکانی دسترسی داشته باشید. همچنین بولا، جنگل واز، حوزه کجور نوشهر، پلنگ دره، چهارباغ چالوس، جنگل خشک‌داران، گشت رودخان، سیاه رودبار گیلان و منطقه‌ حفاظت‌شده لیسار جزو این جنگل‌های کهنسال هستند.

چرا این جنگل ها مهم اند؟ جنگل های هیرکانی که مثل یک روبان سبز، در جنوب دریای خزر قرار گرفته، از ارزشمندترین جنگل‌های دنیاست. گذشته از تاثیری که در ایجاد هوای پاک و ذخیره‌ آب دارند، خانه‌ موجودات زنده بسیاری هستند و از سرازیر شدن سیل جلوگیری می‌کنند.

این جنگل‌ها سال‌هاست در آب و هوای معتدل جنوب خزر دوام آورده‌اند و پناهگاه حیوانات زیادی بوده‌اند. ۲۹۶ گونه پرنده در گوشه و کنار درختان آن زندگی می‌کنند؛ مثل عقاب، جغد، اردک خاکستری، شاهین، کرکس، قرقی، دارکوب، سار و اردک نوک‌پهن که پاییزها به این‌جا می‌آید. قرقاول خزری یکی دیگر از این پرنده‌هاست که گونه‌ای درحال انقراض به‌حساب می‌آید.

سالها قبل، ۹۸ گونه پستاندار در این‌جا زندگی می‌کردند که بعضی از آنها در حال انقراض‌اند و بعضی گونه‌های دیگر همچنان زنده مانده‌اند.

در بیشتر جاها نسل مرال، کل، بز و شوکا منقرض شده. خرس قهوه‌ای که بینایی ضعیف ولی بویایی و شنوایی عالی دارد، روباه سر دم سیاه که فقط در جنگل‌های هیرکانی پیدا می‌شود، پلنگ، گرگ، گراز، شغال، سمور، خارپشت، خرگوش، گورکن، موش جنگلی، گربه وحشی و گورکن همه از صاحب‌خانه‌های جنگل به‌شمار می‌روند. اسبچه خزر را هم بگوییم که در جنگل‌های آمل کشف شده و همان‌جا هم زندگی می‌کند.



بیشتر بخوانید: معرفی زیباترین جنگل های ایرانجنگل ابر، نمونه ای از جنگل های هیرکانییکی از بی نظیرترین مناظر کشورمان در جنگل ابر دیده می شود. به دلیل قرار گرفتن در محلی که ضخامت کوه ها کمتر شده و وابرها از میان آن ها به سمت جنگل می آیند. در واقع به خاطر اختلاف فشار این پدیده رخ می دهد. دست به دست دادن تمامی این عوامل موجب می شود شما بتوانید روی ابرهای راه بروید.

پوشش گیاهیدر جنگل هیرکانی ۱۵۰گونه درخت و بوته وجود دارد. آنها در دسته‌ جنگل‌های سبز تابستانی یا پهن‌برگ خزان‌کننده قرار می‌گیرند. نوع درختان هم در منطقه‌ کم‌ارتفاع، با درخت‌های دامنه‌ها و نواحی خیلی بلند با هم فرق دارد.

راش، بلوط، افرا، نارون، توسکا، زبان گنجشک، ممرز، بارانک، سرخدار، نمدار، انجیلی، لرگ، لیلکی، خرمندی، انجیر و شمشاد بیشتر از بقیه هستند.

درختچه‌های زیادی در این ناحیه پیدا می‌کنید، مثل زغال‌اخته، انار، ازگیل، زالزالک، کوله خاس، آلوچه وحشی، سیب وحشی و خاس. گونه‌های بومی که برگ‌های سوزنی دارند، درختان سرخدار، زربین و سرونوش در دنیا کم‌نظیرند.

بیشتر بخوانید: آیا جنگل های هیرکانی ایران ثبت جهانی می شوند ثبت جهانیقدمت این جنگل‌ها و کم‌نظیر بودن بافت گیاهی و نوع درختان آن باعث شده درخواست ثبت جهانی آنها در یونسکو مطرح شود. البته اول جمهوری آذربایجان این درخواست را اعلام کرد. اما از آن‌جا که بیشتر بخش جنگل‌ها در ایران قرار گرفته، ایران پیشنهاد درخواست مشترک با آذربایجان را داد و این درخواست در یونسکو مطرح شد.

به‌دلیل اختلاف‌های جزیی هنوز جنگل‌های هیرکانی ثبت جهانی نشده‌اند. بیشتر این درختان ارزشمند در خاک ایران قرار دارند، اما طبق قانون یونسکو نام کشورها براساس حروف الفبا ثبت می‌شود. قرار است این پرونده در سال ۲۰۱۹ در کمیته میراث جهانی مطرح بشود.

دوستداران محیط‌ زیست امیدوارند با انجام ثبت جهانی این جنگل‌ها، حفاظت بیشتری از آنها بشود و برای ساخت اتوبان یا به دلایل دیگر، درختان تنومند و کهنسال را قطع نکنند.

عوامل نابودی جنگل های هیرکانیبا این که ایران از نظر پوشش جنگلی کشوری فقیر محسوب می شود هر ساله شاهد کاهش بخشی از حنگل های هیرکانی هستیم.

از عوامل اصلی این نابودی ها گسترش بی رویه صنایع چوب و کاغذ و تغییر کاربری این جنگل هاست. یکی دیگر از علت های مهم پروژه هایی عمرانی مثل ساختن سد بدون انجام تحقیقات کافی  است که یکی از آن ها سد گلورد استان مازندران است که بیش از سی هزار درخت در این پروژه قطع گردید. از دیگر عوامل آن می توان چرای بی رویه و متراکم دام ها را ذکر کرد . همچنین در گذشته ای نه چندان دور، چندین میلیومن متر مکعب برای تولید ذغال از بین می رفت که خوشبختانه این عامل امروزه بسیار ناچیز شده است.

در آخر آن چه برای همه واضح است تاثیر این جنگل ها بر روی حفظ اکوسیستم و آینده ایران است. امیدواریم هماهنگی لازم بین طبیعت و ساخته های انسان صورت گیرد؛ یعنی میزان درختان برداشت شده با کاشت شده برابر باشد تا از حجم و تراکمشان کاسته نشود؛ و بهره برداری از منابع طبیعی به گونه ای نباشد که جنگل های هیرکانی آسیب جدی ببیند و چیزی از آن ها برای نسل های آینده باقی نماند.