ایران باوجود داشتن رتبه اول منابع نفت و گاز در جهان، اما تنها سهم ۱.۳ درصدی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد. از همین رو اقدامات ایران در کاهش انتشار این گازها، نمی‌تواند تأثیری در جلوگیری از افزایش دمای کره زمین داشته باشد. چرا که آمریکا، بزرگ‌ترین انتشار دهنده گازهای گلخانه‌ای، از توافق پاریس خارج‌ شده است.

به گزارش زیست آنلاین، کشورهای توسعه‌یافته اروپایی و آمریکا با در اختیار داشتن بیش از ۷۹ درصد از سهم انتشار گازهای گلخانه‌ای، اصلی‌ترین عامل افزایش انتشار این گازها در جهان هستند.

صمد محمدی، کارشناس محیط زیست گفت: کشورهای توسعه‌یافته اروپایی و آمریکا با در اختیار داشتن بیش از ۷۹ درصد از سهم انتشار گازهای گلخانه‌ای، اصلی‌ترین عامل افزایش انتشار این گازها در جهان هستند. با این وجود اما مطابق توافق تغییر اقلیم پاریس کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران نیز که سهم انتشار بسیار اندکی دارند، باید منابع انرژی خود را کنار گذارند.

محمدی توضیح داد: با شروع انقلاب صنعتی در اروپا، مصرف منابع انرژی ازجمله زغال‌سنگ نیز افزایش یافت. چراکه موتور محرک اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی منابع انرژی است. در کنار این مزیت اما منابع انرژی از اصلی‌ترین انتشاردهندگان گازهای گلخانه‌ای نیز به شمار می‌روند.

وی تاکید کرد: برخی از دانشمندان بر این باور هستند که این افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت ازجمله دی‌اکسید کربن (CO۲) موجب گرمایش کره زمین شده است. از همین رو در تلاش هستند تا اجماع کشورها را برای حرکت در مسیر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به دست آورند. عملکرد کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) در ارائه طرح‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند پروتکل کیوتو و توافق پاریس نیز بر همین مبنا است.

بیشتر بخوانید: هزینه های سنگین اقتصادی برای ایران در قبال تعهدات توافقنامه پاریساین کارشناس محیط زیست، در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: در مقابل اما بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که گرمایش کره زمین نتیجه عوامل دیگری مانند فعالیت‌های خورشیدی، تغییرات محوری کره‌ی زمین و غیره است و ارتباط ناچیزی با گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت دارد. برای نمونه می‌توان به طومار بیش از ۳۱ هزار اقلیم‌شناس آمریکایی، اشاره کرد. این دانشمندان معتقد هستند که سهم گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت در جو زمین تنها ۰.۲ درصد است از همین رو نمی‌تواند نقش چندانی در گرمایش کره زمین داشته باشد؛ بنابراین بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که هنوز اجماعی بر سر این مسئله که آیا زمین به دلیل فعالیت‌های انسانی در حال گرم شدن است، وجود ندارد.

محمدی در پاسخ به این پرسش که کدام کشورها مسئول افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند گفت: کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد بر اساس دیدگاه اول عمل می‌کند. از همین رو در پروتکل کیوتو که اولین پروتکل جامع تغییرات اقلیمی بود، تنها کشورهای توسعه‌یافته موظف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شدند و کشورهای درحال‌توسعه می‌بایست با دریافت کمک‌های مالی و فناوری در قالب طرح CDM باید برای حرکت در این مسیر تشویق می‌شدند؛ اما این توافق به دلیل کارشکنی آمریکا و کشورهای اروپایی به‌عنوان اصلی‌ترین کشورهای انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای با شکست مواجه شد. این در حالی بود کشورهای ذکرشده، ۷۹ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای از سال ۱۸۵۰ را بر عهده دارند.

میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورها و مناطق مختلف جهان از سال ۱۸۵۰ تا ۲۰۱۱



وی تاکید کرد: کشورهای اروپایی و آمریکا بیشترین سهم را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. از همین رو اگر استدلال گروه اول دانشمندان مبنی برافزایش دمای کره زمین به دلیل افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت را بپذیریم، کشورهای یادشده عاملان اصلی این گرمایش هستند. این در حالی است که در توافق تغییر اقلیم پاریس که در سال ۲۰۱۵ در نشست سالانه کنوانسیون تغییر اقلیم موردتوافق اولیه کشورهای حاضر قرار گرفت، کشورهای درحال‌توسعه نیز موظف به کاهش انتشار شده‌اند.

این کارشناس محیط زیست یادآور شد: ایران نیز به‌عنوان یکی از اعضای کنوانسیون فوق، تعهداتی در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ارائه داده است. مطابق سند تعهدات ملی(NDC)، دولت ایران متعهد شده است که تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۱۲ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد. این میزان کاهش انتشار در حالی است که سهم ایران در انتشار گازهای گلخانه‌ای بسیار اندک است.

محمدی در پایان گفت: ایران باوجود داشتن رتبه اول منابع نفت و گاز در جهان اما تنها سهم ۱.۳ درصدی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد. از همین رو کاهش انتشار ایران نمی‌تواند تأثیری در جلوگیری از افزایش دمای کره زمین داشته باشد. چراکه آمریکا که از بزرگ‌ترین انتشار دهنگان گازهای گلخانه‌ای است از توافق پاریس خارج‌شده است. همچنین بررسی گزارش‌های بین‌المللی مانند گزارش گروه شفافیت اقلیمی و شبکه بین المللی تغییر اقلیم، نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی نیز به تعهدات خود عمل‌نکرده‌اند. از همین رو شاید بتوان گفت که تنها نتیجه پیوستن ایران به توافق پاریس، وارد شدن آسیب‌های شدید به اقتصاد کشور خواهد بود. گزراش سوم تغییر اقلیم سازمان محیط‌ زیست نیز تائید می‌کند که اجرای این توافق‌نامه ۷.۲ درصد از حجم کل اقتصاد کشور خواهد کاست. در همین راستا بخش‌های نفت و گاز و کشاورزی و صنایع غذایی بیشترین آسیب را خواهند دید.

بیشتر بخوانید: استراتژی کاهش  تولید کربن از منابع نوین در حال رشد استعدم ثبات پشتوانه‌های علمی توافق پاریستوافق پاریس صرفاً یک توافق زیست‌محیطی نیست و دارای ابعاد آشکار و پنهان دیگری ازجمله ابعاد اقتصادی، حقوقی و سیاسی هم هست که این مسئله حساسیت بیشتری را نسبت به بررسی ابعاد این معاهده می‌طلبد.

 گرمایش زمین (Global Warming) به‌عنوان یکی از مسائلی است که درحال‌حاضر بسیاری از مجامع جهانی را درگیر خود کرده است. سازمان جهانی هواشناسی (WMO) زیرنظر سازمان ملل متحد، در سال ۱۹۸۸ کمیته‌ای تحت عنوان مجمع بین‌المللی تغییر اقلیم (IPCC) شکل داد که این مسئله را از لحاظ علمی بررسی کند. نهایتاً در سال ۱۹۹۲ بدون توجه به نتایج IPCC، با تشکیل کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC)، گازهای گلخانه‌ای ازجمله کربن دی‌اکسید ناشی از فعالیت‌های انسانی به‌عنوان عامل اصلی گرمایش زمین مطرح شد. این کنوانسیون از سال ۱۹۹۴ جلسات سالیانه‌ای را تحت عنوان مجمع اعضا (COP) در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌کند تا راهکارهایی برای مبارزه با این پدیده پیش روی اعضا قرار دهد.

اولین نتیجه این کنوانسیون در سال ۱۹۹۷، ایجاد پروتکل کیوتو با هدف جلوگیری از افزایش انتشار دی‌اکسید کربن انسان‌ساخت توسط کشورهای توسعه‌یافته بود که موفقیت چندانی را کسب نکرد. در سال ۲۰۱۵ در بیست‌ویکمین نشست سالیانه اعضا (COP۲۱) در شهر پاریس قرار شد توافق‌نامه جدیدی موسوم به موافقت‌نامه تغییر اقلیم پاریس به‌وجود آید که در آن تمامی کشورها اعم از درحال‌توسعه و توسعه‌یافته، تعهداتی در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ارائه کنند.

شک و تردید در بنیان‌های علمی توافق پاریسبسیاری از منتقدان می‌گویند نظریه گرم‌شدن زمین در اثر انتشار CO۲ انسان‌ساخت هنوز در بین محققان از اعتبار و اتقان علمی برخوردار نیست. به عقیده بعضی از اقلیم‌شناسان، گازهای CO۲ انسان‌ساخت با سهم ۲/۰ درصدی از کل گازهای گلخانه‌ای نمی‌توانند نقش مؤثری در گرمایش زمین داشته باشند. ازطرفی بسیاری از دانشمندان، گرم‌شدن زمین را ناشی از فعالیت‌های خورشیدی و برعکس نظریه قبلی، افزایش گازهای گلخانه‌ای را معلول افزایش دمای زمین می‌دانند.

علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در این باره می‌گوید: اساس توافق‌نامه پاریس بر مبنای پذیرش این نظریه است که انتشار دی‌اکسید کربن موجب گرمایش زمین شده است، در حالی‌که نظریات علمی متعددی، این مسئله را رد می کند.

سیدراضی نوری از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس نیز با تشکیک در مبانی علمی توافق‌نامه پاریس می‌گوید: با توجه به اینکه جامعه علمی هنوز در مبانی علمی این توافق اتفاق‌نظر ندارند، باید دید که آیا واقعاً افزایش حرارت زمین ناشی از گاز گلخانه‌ای CO۲ حقیقت دارد؟

علی ابراهیمی در ادامه بررسی مبانی علمی این معاهده به رعایت عدالت در پذیرش مسئولیت کاهش انتشار اشاره کرده و می‌گوید: حتی اگر این مبنای غلط را نیز فرض بگیریم، ایران در انتشار CO۲ سهم بسیار کمی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته همچون آمریکا و روسیه دارد و با وجود نپیوستن این کشورها، عجله مسئولان کشور در پیوستن به این موافقت‌نامه منطقی نیست.

بیشتر بخوانید: نه به توافق پاریس توسط کشورهای توسعه یافته سهم کشورهای توسعه‌یافته در تغییر اقلیممؤسسه منابع جهانی (WRI) در سال ۲۰۱۰ با ارائه شاخص‌های ارزیابی اقلیمی (CAIT)، سهم کشورهای جهان در انتشار گازهای گلخانه‌ای را بررسی کرده است. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای منتشرشده در جهان ناشی از فعالیت‌های کشورهای توسعه‌یافته است که تنها ۲۵ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند. همچنین تنها حدود ۲۰ درصد گازهای گلخانه‌ای توسط فعالیت کشورهای دیگر جهان منتشر می‌شود که جمعیت ۷۵ درصد جهان را تشکیل می‌دهند. بنابراین شاهد نابرابری در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بین کشورهای مختلف هستیم که نتیجه آن، رشد اقتصادی کشورهایی شده که امروز مدعی کاهش انتشار برای تمامی کشورهای دنیا هستند.

عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در رابطه با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ایران در این باره می‌گوید: زمانی‌که بزرگترین و مهم‌ترین کشور تولیدکننده و منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای یعنی آمریکا به‌راحتی از توافق‌نامه پاریس خارج می‌شود، عضویت کشورهایی چون ایران که تأثیر چندانی در انتشار گازهای گلخانه‌ای ندارند، نمی‌تواند محیط زیست را از اثرات این گازها مصون کند.

همچنین سید محمدجواد ابطحی، از نمایندگان مخالف تصویب این موافقت‌نامه در مجلس، درخصوص مسئولیت مشترک کشورها چنین می‌گوید: اکثر گازهای گلخانه‌ای توسط کشورهای غربی انتشار پیدا می‌کند. بنابراین تصویب چنین لوایحی برای کشور ایران، تأثیری در کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای و انتشار آن‌ها ندارد.

بنابراین با توجه به دو فاکتور مهم شامل نبودن اتقان و اجماع علمی روی مسئله گرمایش زمین ناشی از گازهای گلخانه‌ای و درنظرنگرفتن مسئولیت‌های متناسب با انتشار کشورها، نمی‌توان از کنار توافق پاریس به‌سادگی عبور کرد.

سیدراضی نوری با توجه به خروج یا نپیوستن کشورهایی مثل آمریکا و روسیه از این توافق، لزوم بررسی بیشتر ابعاد دیگر این معاهده را خواستار شده و تاکید می‌کند: ابعاد سیاسی و اقتصادی در پشت پرده توافق پاریس نهفته است که باید با کار کارشناسانه و با تأنی در این خصوص بررسی داشته باشیم. وقتی کشورهای پیشرفته‌ای مثل آمریکا و روسیه هنوز نپیوستند یا خارج شدند و با این استدلال که پذیرش چنین مسئله‌ای در راستای تولید نفت و پیشرفت اقتصادی آن‌ها نیست، آیا نباید روی این مسئله، بررسی بیشتری داشته باشیم؟

علی وقفچی، از دیگر اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در این رابطه، آینده‌نگری و درنظرگرفتن همه ابعاد این معاهده را یادآور می‌شود: ممکن است تصمیمی به‌صورت مقطعی گرفته شود که فکر کنیم به نفع کشور است ولی این‌طور نیست. درمورد موضوع توافق پاریس هم باید همه جوانب و ابعاد آن درنظر گرفته شود و درنهایت تصمیم عقلانی بگیریم.

به نظر می‌رسد توافق پاریس صرفاً یک توافق زیست‌محیطی نیست و البته دارای ابعاد آشکار و پنهان دیگری ازجمله ابعاد اقتصادی، حقوقی و سیاسی هم هست که این مسئله حساسیت بیشتری را نسبت به بررسی ابعاد این معاهده می‌طلبد. بر این اساس لازم است که کمیسیون‌های مربوطه مانند کمیسیون کشاورزی، اقتصادی، انرژی، صنایع و معادن و امنیت ملی و سیاست خارجی، این موافقت‌نامه را مورد بررسی کارشناسی قرار دهند.