عباس رنجبر، رئیس پژوهشکده هواشناسی ضمن ناکارآمد بودن بارورسازی ابرها تاکید کرد که نباید اصل موضوع را فراموش کنیم و این ظلم به کشوری است که ضرورت دارد بیش از هر چیزی به مدیریت منابع آب توجه کند.

به گزارش زیست آنلاین، رئیس پژوهشکده هواشناسی کشور گفت: در بارورسازی ابرها دو رویکرد در کشور حاکم بوده است. یکی بارورسازی سنتی که از سال‌های خیلی قبل همه جای دنیا مطرح بوده و انجام شده است و این روش در صورتی که ابر شرایط مناسب را داشته باشد میتواند ۵ تا ۱۰ درصد برای منطقه کوچکی که اثر می‌گذارد به افزایش باروری منجر شود ولی کشورها با توجه به اینکه روش مقرون به صرفه نیست واقعاً این روش را تعطیل کردند.

جایی که بارش آن کمتر از ۳۰۰ میلی‌متر است پتانسیل بارورسازی به روش سنتی را ندارد و مقرون به صرفه نیست. در جایی که ما بیش از ۳۰ درصد هدررفت آب داریم به جای اینکه مدیریت آب بکنیم موضوعاتی را مطرح می‌کنیم و نماینده‌های مجلس هم همه‌شان می‌گویند برای استان ما هم انجام دهید و فکر می‌کنند این کار مشکل کم‌آبی و خشکسالی را حل می‌کند

عباس رنجبر افزود: رویکرد دوم از سال ۲۰۰۹ آغاز شده است که از طریق یونیزاسیون انجام می‌شود. سازمان هواشناسی جهانی این موضوع را رد کرده اما تنها کشوری که در آن مطالعاتی انجام شده و حتی اقداماتی صورت گرفته کشور ماست.

وی ادامه داد: در هیچ جای دنیا چنین اتفاقی نیافتاده است. در همین آتش‌سوزی‌های چند ماه پیش کالیفرنیا که اقیانوس هم کنارش است و آن همه بخار در دسترس است این اتفاق نیافتاد. ما که اصلاً بخار آب در دسترس نداریم چه چیزی را می‌خواهیم بارور کنیم؟

رئیس پژوهشکده هواشناسی ادامه داد: نمونه دیگر آتش‌سوزی‌های سال ۲۰۱۰ در مسکو بود. روس‌ها هم رفتند و پول مردمشان را هزینه کردند بدون اینکه بحث کارشناسی در کار باشد. هیچ کدام از این موارد مورد تأیید سازمان متولی امر نبوده است.

رنجبر در گفتگو با مهر تصریح کرد: الان هم برخی نهادها به بهانه‌ این که پروژه سری است و … کارهایی می‌کنند که خوب است رسانه‌ها توجه مسئولان را به این موضوع جلب کنند که سازمان هواشناسی به عنوان یک سازمان دلسوز و تخصصی در این زمینه فعالیت می‌کند. ما رشته و تخصصمان همین است و دوست هم داریم به مملکت خدمت کنیم اما کلاً این روش را سازمان هواشناسی رد می‌کند.

وی تأکید کرد: سازمان هواشناسی می‌گوید حتی اصول فیزیکی این موضوع درست نیست اما در کشور ما متأسفانه در برخی سال‌ها انجام شده است و از سال ۲۰۱۱ با معاون آبفای وزارت نیرو هماهنگ بودیم و ما را به عنوان ناظر گذاشتند و نهایتاً خودشان هم رد کردند و پرونده بسته شد ولی متأسفانه در برخی استان‌ها این کار انجام گرفت که یک کار غیر علمی و خیلی بدی بود که در کشور صورت گرفت.

رئیس پژوهشکده هواشناسی تأکید کرد: سازمان هواشناسی به دلیل اینکه فیزیک مسأله جور در نمی‌آید مخالف است. البته مسئولان دلسوزند و می‌خواهند کاری بکنند ولی کارشناس نیستند. کارشناس باید از سازمان متولی باشد. به هر حال سازمان هواشناسی معاونت وزیر است و وقتی در یک استانی می‌خواهند این کار را بکنند خوب است دست کم یک استعلام کارشناسی از سازمان هواشناسی بگیرند.



بیشتر بخوانید: آیا خشکسالی با باروری ابرها از بین می‌رود؟ رنجبر ادامه داد: البته سازمان با بحث بارورسازی ابرها و تحقیقات آن مشکلی ندارد و بارها هم گفته شده است. خود سازمان هواشناسی اعلام کرده جایی که بارش آن کمتر از ۳۰۰ میلی‌متر است پتانسیل بارورسازی به روش سنتی را ندارد و مقرون به صرفه نیست. در جایی که ما بیش از ۳۰ درصد هدررفت آب داریم به جای اینکه مدیریت آب بکنیم موضوعاتی را مطرح می‌کنیم و نماینده‌های مجلس هم همه‌شان می‌گویند برای استان ما هم انجام دهید و فکر می‌کنند این کار مشکل کم‌آبی و خشکسالی را حل می‌کند که این موضوع گمراه کننده است و سازمان هواشناسی با این جنبه مخالف است.

وی در پایان تصریح کرد: ما به جای اینکه مصرف را مدیریت کنیم با طرح موضوعات این چنینی و اعدادی مثل اینکه می‌توانیم ۲۵ درصد بارش را افزایش بدهیم اصل موضوع را فراموش می‌کنیم و این واقعاً ظلم به کشوری است که ضرورت دارد بیش از هر چیزی مدیریت منابع آب را در دستور کار قرار بدهد. سازمان با این دیدگاه مخالف است و رئیس جمهور هم ابلاغ کرده که این روش نه می‌تواند مشکل خشکسالی کشور را و نه کم‌آبی و ضعف مدیریت آب را حل کند.

اهداف بارورسازی ابرهاتعدیل کردن آب و هوا، تلاش بشر جهت ایجاد تغییر کوتاه‌مدت آب و هوای طبیعی است که در بیشتر مناطق دنیا به‌منظور افزایش بارش از ابرها، کاهش اثرات منفی «طوفان‌های تندری»، کاهش تگرگ از طوفان‌های تگرگ و از بین بردن مه در فرودگاه‌های پرترافیک یا بزرگراه‌ها انجام می‌شود. افزایش تقریبی۱۰ تا ۲۰ درصد بارندگی سالیانه، باعث افزایش بالا آمدن سطح آب رودخانه‌ها و دریاچه‌های مورد استفاده برای آشامیدن، کشاورزی و تولید نیروی برق‌آبی می‌شود. برای مثال در اندونزی هدف از باروری ابرها افزایش ذخیره آب مخازن برای استفاده در سال‌های خشکسالی، در استرالیا به وجود آمدن برف بیشتر، بهبود صنعت توریسم در ارتفاعات برفی و در چین، علاوه بر افزایش بارش، گاهی جهت کاهش دمای تابستان و در نتیجه کاهش مصرف برق برای تهویه مطبوع می‌باشد. از میان تمام کاربردهای تعدیل آب و هوا، بیشتر پروژه‌های عملیاتی بر افزایش بارش متمرکز است.

بیشتر بخوانید: مروری بر تاریخچه بارورسازی ابرها در ایران و جهان مختصری از تاریخچه بارورسازی ابرها در جهانتأثیر بارورسازی ابرها برای اولین‌بار در تاریخ ۱۲ ژوئیه ۱۹۴۶ در آزمایشگاه تحقیقاتی شرکت جنرال الکتریک آمریکا توسط «وینسنت شیفر» مشاهده شد. او بلورهای «یخ خشک» با دمای ۷۸- درجه سانتی گراد را به داخل ابرهای مصنوعی تولیدشده که در اتاقک بودند رها کرد و مشاهده نمود قطرک‌های اَبَرسرد از طریق فرایند انجماد به بلور یخ تبدیل شده و به‌صورت برف در ته اتاقک ابر ریزش نمودند. بدین‌گونه شواهد آزمایشگاهی از بارور شدن ابرها به‌دست آمد. متعاقب آن در تاریخ ۱۳ نوامبر ۱۹۴۶ همزمان با این تحقیقات، دکتر لانگمویر برنده جایزه نوبل، یک آزمایش میدانی روی یک ابر پوششی روی کوه گریولاک در شرق شنکتدی متعلق به ایالت نیویورک انجام داد. دمای این ابر که در ارتفاعی حدود ۴۲۷۰ متر از سطح زمین قرار داشت ۲۰- درجه سانتی گراد بود. لانگمویر، ۳۶/۱ کیلوگرم یخ خشک را در مسیری خطی با طول حدود ۳ مایل روی این ابر پاشید و مشاهده کرد در مدت ۵ دقیقه تمامی محتوای آب ابر به برف تبدیل شد. برف حاصله در حدود ۲۰۰۰ پا زیر ابر ریزش نمود و به دلیل خشکی هوا قبل از رسیدن به زمین تبخیر شد. تحقیقات بعدی ثابت کرد هسته طبیعی غالب برای تشکیل هسته یخ در طبیعت، ذرات رس معدنی هستند که در دمای حدود ۱۵- درجه سانتی گراد یا پایین‌تر به‌عنوان هسته یخ‌ساز فعال می‌گردند. پس از استفاده از دانش باروری ابرها به‌عنوان یک فناوری جدید با کاربردهای عملی، لانگمویر تا زمان مرگش در تاریخ ۱۹۵۷، بر روی گسترش این فناوری به‌منظور حصول آب بیشتر از آسمان برای تبدیل مناطق مستعد خشک و بی‌حاصل جنوبی ایلات متحده آمریکا را به مراتع سرسبز و زمین‌های کشاورزی تلاش‌های بیشماری انجام داد. «سازمان تحقیقات صنعتی و علمی استرالیا» نیز در فوریه ۱۹۴۷ پس از اجرای عملیات باروری ابرها گزارش کرد اولین مورد باران ساخته دست بشر در نزدیکی بسارست رخ داده‌است. و اما در آنسوی دیگر در شرق اروپا مؤسسه رصدخانه آب و هواشناسی روسیه در اواخر سال ۱۹۴۱ بمنظور سرعت بخشیدن به توسعه، ساخت و تست مدل‌های جدید ابزارهای اندازه‌گیری پارامترهای هواشناسی جو بالا هواشناختی و بهبود کیفیت سونداژ جو در مسکو تأسیس شد. این رصدخانه برمبنای رصدخانه جو بالای مؤسسه مرکزی پیش‌بینی هوا با ۳۶ پرسنل راه‌اندازی شد. مؤسسه رصدخانه آب و هواشناسی روسیه پروژه‌های تحقیقاتی زیادی در زمینه هواشناسی و فیزیک جو انجام داده‌است که در بسیاری از آن‌ها پیشگام بوده‌است. امروزه این مؤسسه یکی از موسسات علمی برجسته و منظم اداره فدرال دیدبانی هیدرومتئولوژی و زیست‌محیطی روسیه می‌باشد. حوزه‌های تحقیقاتی آن بشرح زیر می‌باشد:

سونداژ جوی سطوح بالا، توسعه روش‌های اندازه‌گیری و دیدبانی در محل و از راه دور پارامترهای جوی با استفاده از رادیوسوندها، راکت‌ها، آزمایشگاه‌های هوایی، رادار، لیدار و فضاپیمامطالعات آزمایشگاهی و تئوریکی فیزیک و شیمی جو آزاد، مکانیزم‌های تشکیل ابر و بارندگی با هدف بهبود روش‌های پیش‌بینی وضع هوا و توسعه روش‌های تعدیل آب و هوامطالعه و دیدبانی وضعیت لایه ازن جوبخش فیزیک ابر و تعدیل آب و هوا، مؤسسه رصدخانه آب و هواشناسی روسیه، طیف وسیعی از مطالعات در زمینه فرایندهای تشکیل بارش در انواع مختلف ابرها را انجام می‌دهد. این مطالعات بمنظور توسعه روش‌های کنترل بارندگی اعم از افزایش یا کاهش صورت می‌گیرد. فناوری افزایش بارندگی که در روسیه ابداع شد هم در خود کشور و هم در دیگر کشورها از قبیل کوبا، سوریه و ایران مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر این فناوری دیگری نیز برای جلوگیری یا کاهش قابل ملاحظه بارندگی به منظور ایجاد مصنوعی شرایط آب و هوایی مناسب در شهرهای بزرگ از قبیل مسکو، سن پترزبورگ، تاشکند، آستانه، کازان در زمان برگزاری جشن‌های مردمی و رویدادهای مهم اجتماعی و ورزشی ایجاد شده‌است.

بیشتر بخوانید: بارورسازی ابرها چاره خشکسالی نیستباروری ابرها در ایرانپروژه‌های باروری ابرها در ایران ابتدا توسط وزارت نیرو از سال ۵۳ الی ۵۷ با همکاری یک شرکت کانادایی و با استفاده از یک فروند هواپیما و تعدادی ژنراتورهای زمینی تصعیدکننده یدید نقره بر روی حوزه آبریز سد کرج و جاجرود انجام شد. باروری ابرها طی سال‌های ۶۸ الی ۷۴ به صورت پراکنده و با استفاده از ژنراتورهای زمینی در ارتفاعات شیرکوه یزد به اجرا درآمد. سپس با ابلاغ وزیر وقت نیرو در بهمن ماه ۱۳۷۵، مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد تأسیس و از سال ۱۳۷۶ رسماً آغاز به کار کرد. پس از تشکیل این مرکز، از سال ۷۷ با همکاری رصدخانه آب و هواشناسی روسیه انتقال تکنولوژی باروری ابرها به ایران در قالب یک طرح ۵ ساله شامل اجرای پروژه‌های باروری ابرها (یزد-۱، یزد-۲، یزد-۳ و یزد-۵)، تجهیز مرکز به امکانات و تجهیزات لازم (تجهیز دو فروند هواپیمای آنتونوف ۲۶ به تجهیزات شلیک پیروپاترون‌های یدید نقره و تزریق نیتروژن مایع و نصب و راه‌اندازی سه دستگاه رادار هواشناسی آکسوپری) و آموزش پرسنل ایرانی در قالب سه گروه عملیات پروازی، رادار و تجهیزات، مطالعات و ارزیابی صورت پذیرفت. پس از پایان ۵ دوره اجرای طرح باروری ابرها که با حضور متخصصین روسی به همراه انتقال تکنولوژی و آموزش کارشناسان صورت پذیرفت اولین پروژه اجرای مستقل توسط کارشناسان ایرانی در تابستان ۸۷ در استان گیلان به انجام گرفت. این مرکز از آن زمان تاکنون پروژه‌های متعدد اجرایی و مطالعاتی باروری ابرها در مناطق مختلف کشور به اجرا گذاشته‌است.